Od ponad dekady wiadomo, że oddychanie zanieczyszczonym powietrzem zwiększa ryzyko zachorowania na raka płuca i raka pęcherza. W ciągu ostatnich lat przybywa dowodów na to, że „smog” może się przyczyniać również do rozwoju innych nowotworów, w tym raka piersi.
Nie od dziś jest jasne, że smog podkopuje, a czasem nawet dewastuje nasze zdrowie. Wśród wielu możliwych konsekwencji oddychania brudnym powietrzem mamy też większe ryzyko zachorowania na niektóre choroby nowotworowe.
Co wiemy na pewno: smog a rak płuca
To, co potocznie nazywamy „smogiem” to mieszanina różnych szkodliwych substancji. Najważniejsze z nich to pył zawieszony (PM), tlenki azotu (NOx), w tym dwutlenek azotu (NO2) i ozon (O3). Wiadomo, że w skład pyłu zawieszonego pochodzącego ze spalania drewna, węgla czy paliw produkowanych z ropy naftowej wchodzi wiele substancji rakotwórczych. Na przykład benzo[a]piren i inne wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), które występują też w dymie tytoniowym.
W roku 2013, po wielu latach wnikliwych badań, Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC) sklasyfikowała pył zawieszony jako substancję o udowodnionym działaniu rakotwórczym (grupa I). Rok wcześniej tak samo sklasyfikowano spaliny silników Diesla.
W oświadczeniu IARC z roku 2013 podano, że poza rakiem płuca, wpływowi zanieczyszczeń powietrza przypisuje się też zwiększone ryzyko występowania raka pęcherza moczowego. A co z innymi rakami? Czyli co wiadomo na temat związków między „smogiem” a zapadalnością i umieralnością na inne choroby nowotworowe?
To pytanie jest szczególnie istotne w przypadku powszechnie występujących nowotworów, dla których nawet relatywnie niewielki wzrost ryzyka przekłada się na wiele nowych przypadków i wiele dodatkowych zgonów. Jedną z takich chorób jest rak piersi.
Rak piersi – globalny problem
Warto tu, za Światową Organizacją Zdrowia, przypomnieć parę faktów na temat tej choroby:
– W 2022 r. rak piersi na całym świecie był przyczyną 670 000 zgonów.
– Około połowa wszystkich nowotworów piersi występuje u kobiet, u których nie występują żadne szczególne czynniki ryzyka inne niż płeć i wiek.
– W 2022 r. rak piersi był najczęstszym nowotworem u kobiet w 157 ze 185 krajów świata.
– Rak piersi występuje w każdym kraju na świecie.
– Około 0,5-1 proc. raków piersi występuje u mężczyzn.
Wiadomo też, że osoby emigrujące z krajów o niższej zapadalności do krajów, w których zapadalność jest wyższa, chorują na raka piersi częściej niż osoby z tej samej populacji, które zostały w kraju pochodzenia. Pokazuje to, że w przypadku tej choroby istotną rolę odgrywają czynniki środowiskowe.
Najczęstszy nowotwór u kobiet w Polsce
Również w naszym kraju rak piersi to najczęstszy nowotwór występujący u kobiet (ok. 20 proc.-25 proc. zachorowań). W Polsce stwierdza się każdego roku kilkanaście tysięcy nowych przypadków tej choroby.
Rak piersi jest też obecnie drugą przyczyną zgonów nowotworowych wśród kobiet. Od ponad dekady na pierwszym miejscu mamy bowiem raka płuca, który co prawda jest rzadszy od raka piersi, ale ma gorsze rokowania. (Rak piersi był najczęstszą nowotworową przyczyną zgonów kobiet od połowy lat 70. do połowy pierwszej dekady XXI wieku).
Rak piersi a smog
Biorąc pod uwagę, jak ważnym problemem jest rak piersi, nie powinno dziwić, że od dawna szukano ewentualnego związku między tą chorobą a narażeniem ludzi na typowe zanieczyszczenia powietrza.
Najprawdopodobniej taki związek istnieje, mimo że dowody na to wciąż są słabsze niż w przypadku nowotworów płuca i pęcherza. Jednak coraz więcej badań pokazuje, że ryzyko zachorowania na raka piersi jest wyższe u osób oddychających bardziej zanieczyszczonym powietrzem. Szczególnie może dotyczyć to kobiet z wyższym ryzykiem rodzinnym (tzn. gdy osoba spokrewniona choruje na raka piersi).
Co ciekawe, w badaniu prowadzonym w Kalifornii na kohorcie prawie 60 tysięcy kobiet stwierdzono znacznie zwiększone ryzyko zapadalności na raka piersi w przypadku kobiet, które mieszkały w odległości do 500 metrów od głównych dróg.
Potrzeba więcej badań
Warto podkreślić, że tego typu badania nie są łatwe. Choćby dlatego, że nie zawsze da się wystarczająco dokładnie oszacować narażenie ludzi na zanieczyszczenia. Między innymi z tego powodu wyniki bywają niejednoznaczne. Na przykład stwierdza się występowanie zależności między zapadalnością na raka piersi w przypadku jednych sposobów szacowania narażenia na zanieczyszczenia, a w przypadku innych – nie.
Podobnie jest, jeśli chodzi o same zanieczyszczenia. W niektórych badaniach stwierdzono występowanie związku z narażeniem na zanieczyszczenia pyłowe, w innych nie stwierdzono. Wyniki zależą też od podtypu nowotworu (np. obecność lub brak receptorów estrogenowych) i statusu menopauzalnego (tzn. czy badane są przed czy po menopauzie).
Dlatego naukowcy zajmujący się tą tematyką podkreślają, że konieczne jest prowadzenie dalszych badań w tym kierunku.
–
Zdjęcie tytułowe: shutterstock/aslysun
Literatura
[1] White, Alexandra J., et al. „Ambient fine particulate matter and breast cancer incidence in a large prospective US cohort.” JNCI: Journal of the National Cancer Institute 116.1 (2024): 53-60.
[2] Smotherman, Carmen, et al. „Association of air pollution with postmenopausal breast cancer risk in UK Biobank.” Breast Cancer Research 25.1 (2023): 83.
[3] Terre-Torras, Isaura, et al. „Air pollution and green spaces in relation to breast cancer risk among pre and postmenopausal women: A mega cohort from Catalonia.” Environmental Research 214 (2022): 113838.
[4] Niehoff, Nicole M., et al. „Air pollution and breast cancer: an examination of modification by underlying familial breast cancer risk.” Cancer Epidemiology, Biomarkers & Prevention 31.2 (2022): 422-429.
[5] White, Alexandra J. „Invited perspective: air pollution and breast cancer risk: current state of the evidence and next steps.” Environmental health perspectives 129.5 (2021): 051302.
[6] Wei, Wu, et al. „Association between long-term ambient air pollution exposure and the risk of breast cancer: a systematic review and meta-analysis.” Environmental Science and Pollution Research (2021): 1-19.
[7] Cheng, Iona, et al. „Association between ambient air pollution and breast cancer risk: the multiethnic cohort study.” International journal of cancer 146.3 (2020): 699-711.
[8] Hwang, Jeongeun, et al. „Impact of air pollution on breast cancer incidence and mortality: a nationwide analysis in South Korea.” Scientific reports 10.1 (2020): 5392.
[9] White, Alexandra J., et al. „Air pollution, clustering of particulate matter components, and breast cancer in the sister study: a US-wide cohort.” Environmental health perspectives 127.10 (2019): 107002.
[10] White, Alexandra J., Patrick T. Bradshaw, and Ghassan B. Hamra. „Air pollution and breast cancer: a review.” Current epidemiology reports 5 (2018): 92-100.
