Udostępnij

Mówią na nie „Smerfy”. Zawstydzają dzisiejszą patodeweloperkę

22.07.2024

Kiedy jedzie się Drogą Krajową 94 z Krakowa do Katowic (lub odwrotnie) to w Olkuszu mija się osiedle mieszkaniowe, które przyciąga wzrok dachami. Te są bowiem niebieskie. Mijałem je wiele razy, zawsze zastanawiając się, o co w tym chodzi, bo samo osiedle nie pasuje do żadnej epoki. Na PRL jest zbyt kolorowe i za mało schematyczne. Do III RP z kolei nie pasuje, bo pod niebieskimi dachami widać jednak wielką płytę.

Aż wreszcie zjechałem z drogi, sprawdzić, co to jest.

I znalazłem zbudowane z wielkiej płyty miasteczko, którego centralnym punktem jest rynek z podcieniami. Nad którym czuwa prawdziwa wieża zegarowa, z powiewającą na jej szczycie „biało-czerwoną”. Z zegarem zaprojektowanym przez mistrzów, którzy dbali między innymi o Zamek Królewski w Warszawie.

Skąd w Olkuszu wzięło się takie miasteczko?

Słowiki, bo tak nazywa się to osiedle, zbudowano dla pracowników Huty Katowice. Robiono to w latach 80. XX wieku, a więc w okresie najgorszego kryzysu gospodarczego PRL. Mimo to starano się zrobić wszystko na tzw. wypasie.

Połączenie kryzysu i chęci przyniosło bardzo ciekawy efekt. Już na pierwszy rzut oka widać to, że klocki, z których składał architekt Waldemar Szarapo były kiepskiej jakości. Ale i to, że nawet mając marne klocki, da się je dobrze poukładać.

Jest więc niby wielka płyta, ale poskładana tak, że niektóre osiedla mające 10-15 lat wyglądają gorzej.

Słowiki Olkusz

Miasteczko „Słowiki” w Olkuszu

Są – i to może mówi najwięcej o tym, jak sobie wówczas radzono – charakterystyczne niebieskie dachy. Tym „Słowiki” zawdzięczają potoczną nazwę „Smerfy”. Na pierwszy rzut oka można pomyśleć, że ktoś tak je wymyślił, by wyróżnić swój projekt. W rzeczywistości brakowało farby, którą dałoby się pomalować spadziste dachy. Najtaniej udało się dostać niebieską, więc to ją wykorzystano. Robiąc przy okazji „Smerfy”.

I teraz – może to jest w „Słowikach” najciekawsze i dlatego warto je odwiedzić – mimo, że budowano je w gospodarce niedoboru, pod względem rozplanowania, pomysłu i infrastruktury, mogą zawstydzić wiele ze współczesnych projektów. Nawet takich, w których deweloperzy kasują po 15-20 tys. złotych za metr.

Była to wprawdzie jedna ze sztandarowych inwestycji PRL, więc architekt mógł sobie pozwolić na fantazję, ale takich „Smerfów” jest jednak o wiele więcej. Zwykle imponują pomysłem, a ich niedobory są związane ze stosowanymi technologiami oraz tym, że powstawały w gospodarce chronicznego niedoboru.

Oglądając je zastanawiam się zwykle, co mogliby zdziałać polscy architekci, gdybyśmy urządzili sobie kraj tak, by mogli swoje pomysły osiedli mieszkaniowych realizować z podobnym do PRL rozmachem, ale nowoczesną, lepszą technologią. Zamiast wyciskać powierzchnię użytkową-mieszkaniową, jak – niestety – robią to teraz.

Jest to wyjątkowe marnowanie talentów, ale może jeszcze kiedyś urządzimy wszystko tak, że uda się zobaczyć, jak te są wykorzystywane do czegoś więcej niż „wyciskanie” kasy dla deweloperów.

Aha.

Wieżę na „Słowikach” postawiono, bo architekt Waldemar Szarapo, który je zaprojektował, był fanem Tolkiena. Chciał więc wieżę, a po niej puścił bluszcz.

Autor

Tomasz Borejza

Dziennikarz naukowy. Członek European Federation For Science Journalism. Publikował w Tygodniku Przegląd, Przekroju, Onet.pl, Coolturze, a także w magazynach branżowych. Autor książki „Odwołać katastrofę”.

Udostępnij

Zobacz także

Wspierają nas

Partnerzy portalu

Partner cyklu "Miasta Przyszłości"

Partner cyklu "Żyj wolniej"

Partner naukowy

Bartosz Kwiatkowski

Dyrektor Frank Bold, absolwent prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, wiceprezes Polskiego Instytutu Praw Człowieka i Biznesu, ekspert prawny polskich i międzynarodowych organizacji pozarządowych.

Patrycja Satora

Menedżerka organizacji pozarządowych z ponad 15 letnim stażem – doświadczona koordynatorka projektów, specjalistka ds. kontaktów z kluczowymi klientami, menadżerka ds. rozwoju oraz PR i Public Affairs.

Joanna Urbaniec

Dziennikarka, fotografik, działaczka społeczna. Od 2010 związana z grupą medialną Polska Press, publikuje m.in. w Gazecie Krakowskiej i Dzienniku Polskim. Absolwentka Krakowskiej Szkoła Filmowej, laureatka nagród filmowych, dwukrotnie wyróżniona nagrodą Dziennikarz Małopolski.

Przemysław Błaszczyk

Dziennikarz i reporter z 15-letnim doświadczeniem. Obecnie reporter radia RMF MAXX specjalizujący się w tematach miejskich i lokalnych. Od kilku lat aktywnie angażujący się także w tematykę ochrony środowiska.

Hubert Bułgajewski

Ekspert ds. zmian klimatu, specjalizujący się dziedzinie problematyki regionu arktycznego. Współpracował z redakcjami „Ziemia na rozdrożu” i „Nauka o klimacie”. Autor wielu tekstów poświęconych problemom środowiskowym na świecie i globalnemu ociepleniu. Od 2013 roku prowadzi bloga pt. ” Arktyczny Lód”, na którym znajdują się raporty poświęcone zmianom zachodzącym w Arktyce.

Jacek Baraniak

Absolwent Uniwersytetu Wrocławskiego na kierunku Ochrony Środowiska jako specjalista ds. ekologii i ochrony szaty roślinnej. Członek Pracowni na Rzecz Wszystkich Istot i Klubu Przyrodników oraz administrator grupy facebookowej Antropogeniczne zmiany klimatu i środowiska naturalnego i prowadzący blog „Klimat Ziemi”.

Martyna Jabłońska

Koordynatorka projektu, specjalistka Google Ads. Zajmuje się administacyjną stroną organizacji, współpracą pomiędzy organizacjami, grantami, tłumaczeniami, reklamą.

Przemysław Ćwik

Dziennikarz, autor, redaktor. Pisze przede wszystkim o zdrowiu. Publikował m.in. w Onet.pl i Coolturze.

Karolina Gawlik

Dziennikarka i trenerka komunikacji, publikowała m.in. w Onecie i „Gazecie Krakowskiej”. W tekstach i filmach opowiada o Ziemi i jej mieszkańcach. Autorka krótkiego dokumentu „Świat do naprawy”, cyklu na YT „Można Inaczej” i Kręgów Pieśni „Cztery Żywioły”. Łączy naukowe i duchowe podejście do zagadnień kryzysu klimatycznego.

Jakub Jędrak

Członek Polskiego Alarmu Smogowego i Warszawy Bez Smogu. Z wykształcenia fizyk, zajmuje się przede wszystkim popularyzacją wiedzy na temat wpływu zanieczyszczeń powietrza na zdrowie ludzkie.

Klaudia Urban

Z wykształcenia mgr ochrony środowiska. Od 2020 r. redaktor Odpowiedzialnego Inwestora, dla którego pisze głównie o energetyce, górnictwie, zielonych inwestycjach i gospodarce odpadami. Zainteresowania: szeroko pojęta ochrona przyrody; prywatnie wielbicielka Wrocławia, filmów wojennych, literatury i poezji.

Maciej Fijak

Redaktor naczelny SmogLabu. Z portalem związany od 2021 r. Autor kilkuset artykułów, krakus, działacz społeczny. Pisze o zrównoważonych miastach, zaangażowanym społeczeństwie i ekologii.

Sebastian Medoń

Z wykształcenia socjolog. Interesuje się klimatem, powietrzem i energetyką – widzianymi z różnych perspektyw. Dla SmogLabu śledzi bieżące wydarzenia, przede wszystkim ze świata nauki.

Tomasz Borejza

Zastępca redaktora naczelnego SmogLabu. Dziennikarz naukowy. Wcześniej/czasami także m.in. w: Onet.pl, Przekroju, Tygodniku Przegląd, Coolturze, prasie lokalnej oraz branżowej.