Przemysł stalowy odgrywa kluczową rolę w globalnej gospodarce od czasów rewolucji przemysłowej. Stal, która znajduje zastosowanie w niemal każdej gałęzi przemysłu, stanowi fundament współczesnej cywilizacji, będąc materiałem używanym w budownictwie, infrastrukturze, motoryzacji i wielu innych sektorach.
Dziś jednak produkcja stali staje przed wyzwaniem dekarbonizacji, co jest niezbędne w kontekście globalnych dążeń do redukcji emisji gazów cieplarnianych. Polska, będąca jednym z największych importerów stali w Europie, musi zmierzyć się z koniecznością zielonej transformacji swojego przemysłu hutniczego. Przyglądamy się wyzwaniom oraz technologiom, które mogą pomóc w przekształceniu sektora stalowego w bardziej ekologiczny.
Polska stal na rozdrożu
Polski przemysł stalowy, podobnie jak wiele innych gałęzi przemysłu, przeszedł w ostatnich dekadach głęboką transformację. W latach 80. XX wieku, w wyniku restrukturyzacji, zamykano przestarzałe zakłady hutnicze, co miało na celu poprawę efektywności produkcji oraz dostosowanie do nowej gospodarki rynkowej. Niestety, proces ten sprawił, że Polska stała się jednym z największych importerów stali na świecie. Obecnie kraj ten produkuje jedynie połowę stali potrzebnej do zaspokojenia krajowego popytu, co oznacza, że musi importować resztę, głównie z innych krajów europejskich oraz spoza UE.
Mimo że Polska zajmuje 23. miejsce na świecie pod względem produkcji stali, jej zużycie plasuje ją na 18. pozycji Jest to jasny sygnał, że kraj powinien dążyć do zwiększenia własnych mocy produkcyjnych, aby zmniejszyć zależność od importu.
Wzrost krajowej produkcji stali nie tylko zredukowałby deficyt handlowy, ale także przyczyniłby się do tworzenia nowych miejsc pracy oraz stymulował rozwój innych sektorów gospodarki, takich jak budownictwo czy motoryzacja. Kluczem do tego sukcesu musi być jednak transformacja przemysłu stalowego w kierunku niskoemisyjnym, co jest wyzwaniem wymagającym skoordynowanych działań na poziomie technologicznym, regulacyjnym i finansowym.
Wpływ produkcji stali na środowisko. Taka jest skala problemu
Produkcja stali jest jednym z najbardziej emisyjnych procesów przemysłowych. Globalnie, hutnictwo odpowiada za około 7-8 proc. emisji CO2, co czyni je jednym z największych źródeł emisji w sektorze przemysłowym. W Polsce, mimo relatywnie niskiej emisji w porównaniu do innych krajów Unii Europejskiej (Polska odpowiada za 5,4 proc. produkcji stali w UE, generując jedynie 2,4 proc. emisji branży), konieczne jest wprowadzenie nowych rozwiązań technologicznych, aby sprostać wymaganiom Europejskiego Zielonego Ładu i osiągnąć neutralność klimatyczną do 2050 roku.
Jednym z kluczowych wyzwań dla polskiego sektora stalowego jest zmniejszenie emisji związanych z produkcją w wielkich piecach BOF, które odpowiadają za 93 proc. globalnych emisji hutnictwa. W tym kontekście niezwykle ważne będzie nie tylko zrównoważenie produkcji poprzez zwiększenie udziału złomu, ale także rozwój nowych technologii, które pozwolą na całkowitą eliminację emisji w procesie produkcji stali.
Zielona transformacja stalownictwa – potencjalne technologie
Istnieje wiele ścieżek technologicznych, które mogą przyczynić się do dekarbonizacji przemysłu stalowego. W Polsce, gdzie dominującą metodą produkcji stali jest elektryczny piec łukowy (EAF), który wykorzystuje złom jako surowiec, kluczowe będzie zwiększenie dostępności tego surowca na rynku krajowym. Polska obecnie eksportuje znaczną część złomu, co ogranicza możliwości rozbudowy produkcji przy użyciu technologii EAF. Odpowiednia polityka przemysłowa, wspierająca recykling oraz ograniczająca eksport złomu, może znacząco wpłynąć na rozwój tego sektora.
Drugą, bardzo obiecującą technologią jest wychwytywanie i składowanie dwutlenku węgla (CCS). W przypadku wielkich pieców BOF, CCS może pozwolić na redukcję emisji nawet o 70-80 proc. Polska, ze względu na korzystne warunki geologiczne, ma potencjał do rozwoju takich instalacji, co mogłoby umożliwić składowanie CO2 w wyeksploatowanych złożach. Połączenie tej technologii z innymi sektorami przemysłu, takimi jak przemysł cementowy, chemiczny czy petrochemiczny, mogłoby przynieść dodatkowe korzyści w postaci efektów skali.
Jednak najbardziej innowacyjną i przyszłościową metodą produkcji stali jest bezpośrednia redukcja żelaza (DRI) przy użyciu wodoru. Zastąpienie węgla wodorem w procesie produkcji stali pozwoliłoby na całkowitą eliminację emisji CO2. Technologia ta, choć jeszcze we wczesnej fazie rozwoju, może stać się przełomowa, jeśli uda się rozwinąć odpowiednią infrastrukturę do produkcji i transportu wodoru. Polska, z ambicjami rozwijania gospodarki wodorowej, mogłaby stać się jednym z liderów w tej dziedzinie.
Wyzwania regulacyjne i finansowe
Transformacja sektora stalowego wymagać będzie nie tylko innowacji technologicznych, ale także odpowiednich ram regulacyjnych i finansowych. Wprowadzenie nowych przepisów, zachęcających przedsiębiorstwa do inwestycji w technologie niskoemisyjne, oraz wsparcie finansowe dla tych działań, będą kluczowe dla osiągnięcia sukcesu. Polska administracja musi również podjąć dialog z branżą stalową, zwłaszcza w kontekście planowanej redukcji darmowych uprawnień do emisji CO2 w ramach unijnego systemu handlu emisjami ETS.
Bez odpowiednich instrumentów wsparcia finansowego, koszty transformacji mogą okazać się zbyt wysokie dla wielu przedsiębiorstw, co w dłuższej perspektywie mogłoby negatywnie wpłynąć na konkurencyjność polskiego hutnictwa. Konieczne jest zatem, aby państwo oraz instytucje międzynarodowe (takie jak UE) wdrożyły mechanizmy wspierające, takie jak subsydia, preferencyjne kredyty na innowacje czy programy badawczo-rozwojowe.
Stal a przyszłość zrównoważonej gospodarki
Zielona transformacja przemysłu stalowego jest nie tylko wyzwaniem, ale także szansą dla polskiej gospodarki. Produkcja stali o niższym śladzie węglowym będzie niezbędna w nadchodzących latach, szczególnie w kontekście rosnącego zapotrzebowania na stal w budownictwie, motoryzacji i energetyce odnawialnej. Stal produkowana w sposób zrównoważony stanie się kluczowym elementem w budowie infrastruktury przyszłości – od farm wiatrowych po sieci kolejowe i elektryczne.
Polska, poprzez inwestycje w nowe technologie oraz modernizację sektora hutniczego, może stać się liderem w produkcji tzw. „zielonej stali” w Europie. W dłuższej perspektywie pozwoli to nie tylko na redukcję emisji gazów cieplarnianych, ale także na wzrost konkurencyjności polskiego przemysłu stalowego na rynkach międzynarodowych.
Transformacja przemysłu stalowego w Polsce jest nieunikniona i niezbędna, aby sprostać wyzwaniom związanym z dekarbonizacją oraz spełnieniem założeń polityki klimatycznej Unii Europejskiej. Inwestycje w technologie niskoemisyjne, takie jak elektryczne piece łukowe, CCS oraz produkcja stali z wykorzystaniem wodoru, mogą przyczynić się do zmniejszenia emisji i uniezależnienia polskiego przemysłu stalowego od importu stali. Odpowiednie wsparcie regulacyjne i finansowe ze strony rządu oraz instytucji międzynarodowych będzie kluczowe dla powodzenia tej transformacji.
Polska ma szansę nie tylko zmodernizować swoją produkcję stali, ale także stać się liderem w produkcji „zielonej stali” na skalę europejską. Produkcja ta nie tylko wesprze rozwój infrastruktury krajowej, ale również przyczyni się do realizacji globalnych celów klimatycznych, w szczególności poprzez zmniejszenie emisji w sektorach kluczowych dla przyszłej gospodarki, takich jak transport i energetyka odnawialna. Stal, która dziś jest odpowiedzialna za znaczną część emisji, może w przyszłości stać się fundamentem ekologicznej, zrównoważonej gospodarki – o ile uda się odpowiednio wcześnie wdrożyć innowacyjne rozwiązania technologiczne.
Polski przemysł stalowy stoi zatem na rozdrożu – wybór właściwej ścieżki rozwoju będzie kluczowy nie tylko dla jego przyszłości, ale także dla gospodarki kraju i środowiska naturalnego. Osiągnięcie sukcesu w zielonej transformacji może uczynić Polskę przykładem dla innych krajów dążących do połączenia rozwoju gospodarczego z troską o klimat.
Przypominamy, że już 22 października w historycznych murach Starej Zajezdni Kraków odbędzie się XIII edycja Green Industry Summit – konferencji, która co roku przyciąga liderów przemysłu, przedstawicieli rządu oraz ekspertów z całego kraju. To wyjątkowa okazja do wymiany doświadczeń, nawiązania cennych kontaktów oraz zdobycia wiedzy na temat najnowszych trendów i wyzwań związanych z zieloną transformacją przemysłu.
Zdjęcie tytułowe: Joanna Urbaniec
