W 2021 roku mogliśmy zobaczyć, jak minister spraw zagranicznych Tuvalu – Simon Kofe, dokonał poruszającego i symbolicznego aktu. Ubrany w garnitur wygłosił przemówienie w ramach konferencji klimatycznej COP26, stojąc po kolana w wodzie. Dzięki badaniom NASA wiemy, że los takich wyspiarskich państw jak Tuvalu jest przesądzony. Wyspy nie zatoną całkowicie, ale rosnący poziom mórz będzie utrapieniem. Wyspiarze jednak się nie poddają.
Symboliczny apel ministra z Tuvalu
Stojąc w garniturze i krawacie przy mównicy ustawionej w morzu, minister wezwał świat do podjęcia natychmiastowych działań w celu zażegnania problemu ocieplającego się klimatu. Garnitur jest zwykle kojarzony z formalną dyplomacją i oficjalnymi przemówieniami. Tu zestawiony z wodnym tłem, służył jako surowe przypomnienie, że zmiana klimatu nie jest odległym, abstrakcyjnym problemem, ale rzeczywistością dotyczącą każdego.
– Stoimy tu dziś nie jako proszący o współczucie, ale jako wzywający do działania. Podnoszące się wody, które nas otaczają, zagrażają nie tylko naszym domom. Są wyraźnym ostrzeżeniem dla całego świata. Tuvalu znajduje się na pierwszej linii frontu zmian klimatycznych, ale nie jesteśmy sami. Los Tuvalu jest spleciony z losem każdego narodu na tej planecie – oświadczył minister.
To historyczne przemówienie podkreśliło pilność działań, a to co się dzieje na Tuvalu, nie ogranicza się tylko do tego kraju. Zagrożone są wszystkie nisko położone wyspy na całym świecie. Najbardziej oczywiście zagrożone są atole koralowe na Oceanie Spokojnym. Teraz widzimy, że te przemówienie było jedynie aktem symbolicznym. Nie tylko dlatego, że działania na rzecz powstrzymania globalnego ocieplenia są mizerne, a to, że los wysp jest przypieczętowany.
- Czytaj także: Stracimy bałtyckie plaże? Na oko tego jeszcze nie widać, ale instrumenty pomiarowe notują anomalie
Wyspy będą tonąć
Według niedawnych badań przeprowadzonych przez NASA, w ciągu najbliższych 30 lat poziom oceanu wokół pacyficznych wysp takich jak Tuvalu wzrośnie o co najmniej 20 cm. Stanie się to niezależnie od tego, jaka będzie dalsza polityka klimatyczna, bo nawet ta ambitna wiele już nie zmieni. Oczywiście wyspy te nie znikną całkowicie, ale taki wzrost poziomu morza będzie paraliżował życie ludzi.
Analiza wykazała, że liczba dni zalewowych w czasie przypływu – inaczej zwanych uciążliwymi powodziami lub powodziami w słoneczny dzień (tymczasowe zalanie nisko położonych obszarów, zwłaszcza ulic) – wzrośnie w niemal wszystkich wyspiarskich państwach Oceanu Spokojnego. Chodzi więc o sytuacje niezwiązane ze sztormami i cyklonami tropikalnymi. Przykładowo na wspomnianym Tuvalu, gdzie obecnie występuje mniej niż 5 takich dni zalewowych rocznie, do lat 50. XX wieku rocznie będzie 25 takich dni. W przypadku Kiribati będzie jeszcze gorzej, bo liczba takich dni wzrośnie do 65 rocznie.
Dyrektor programu fizyki oceanów w Oddziale Nauk o Ziemi NASA, dr Nadya Vinogradova Shiffer, powiedziała, że odkrycia te dają wyraźniejszy obraz „częstotliwości i intensywności powodzi” w nadchodzących dekadach. Badania pokazują, że na każdej wyspie będzie to wyglądało inaczej z uwagi na dwie przyczyny.
Po pierwsze wzrost poziomu morza nie wszędzie jest taki sam, bo zależy do wielu czynników takich jak: ciśnienie, temperatury, a nawet różnice w grawitacji. Po drugie, powodem jest ukształtowanie samej wyspy, a dokładnie rozkład wysokości nad poziomem morza. Są wyspy takie, jak Kiribati, które są mocno narażone, a inne mniej. Mimo to, nawet te mniej narażone też będą uciążliwie zalewane. Na szczęście nie aż tak, by życie na nich przestało być możliwe.
– Za sto lat we wszystkich tych krajach nadal będą wyspy i mieszkający na nich ludzie. Jednak konfiguracja tych wysp będzie wyglądać inaczej niż obecnie – powiedział Paul Kench, ekspert ds. zmian w tropikalnych środowiskach przybrzeżnych.
Lodowce szelfowe na Antarktydzie znikną, co spowoduje dalszy wzrost poziomu morza
Wyspy będą nadal istniały, ale będą mniejsze. Zalewane będą przy tym obszary infrastruktury krytycznej, jak lotniska. To jak bardzo, będzie zależało od podejmowanych działań zaradczych, jak umacnianie wybrzeży. Ostatecznie jednak sprawa może się okazać przegrana. Nie wiemy do końca, jak bardzo i w jakiej perspektywie przyłożą się do tego lodowce.
Wzrost poziomu mórz przyspiesza z powodu rosnących temperatur, ale lodowce, szczególnie te na Antarktydzie mogą przynieść za sobą gorsze skutki. Badania, jakie przeprowadzono w ciągu ostatnich kilku lat, zaczynają potwierdzać to, że rozpad części antarktycznych lodowców jest nieunikniony. Woda pod spodem lodowych szelfów jest zbyt ciepła. Nie da się jej ot tak schłodzić w kilka lat. Proces ocieplania się tych wód zaczął się już wiele lat temu i mechanizm ten opiera się na bardzo dużej bezwładności. To tak, jak byśmy chcieli nagle wyhamować pędzący pociąg.
Badanie, którego wyniki opublikowano w czasopiśmie Nature nie pozostawiają większych złudzeń. Tragiczny los takich lodowców jak Thwaites na Antarktydzie Zachodniej jest nieunikniony. – Badanie to pogarsza perspektywy dla lodowca Thwaites, gdyż symulacje pokazują nasilające się topnienie pod przylegającym do niego szelfem lodowym. Wygląda na to, że straciliśmy kontrolę nad topnieniem pokrywy lodowej Antarktydy Zachodniej – powiedziała dr Kaitlin Naughten z Brytyjskiej Służby Antarktycznej.
- Czytaj także: Antarktyda. Zmiany są jak „cios w brzuch”
Mieszkańcy wielu wysp nie poddają się
Niezależnie od tego, jak będzie wyglądała przyszłość, nie wszyscy składają broń. Przykładem są Wyspy Marshalla, gdzie niemal wszyscy opowiedzieli się za tym, że nie będą uciekać.
– Opuszczanie nie jest w moich myślach. Nie jestem gotowa tak myśleć. Każdy [tutaj] chce przejąć pochodnię i walczyć ze zmianami klimatycznymi i starać się wytrzymać tak długo, jak to możliwe – oświadczyła Alson Kelen, jedna z obywatelek Wysp Marshalla.
Państwo to pracuje nad wdrożeniem wszelkich możliwych działań zaradczych. Zbierane są fundusze na realizacje projektów adaptacyjnych. W stolicy Wysp Marshalla Majuro trwają prace związane z zabezpieczeniem lotniska przed podnoszącymi się wodami Oceanu Spokojnego. Powstają przy tym plany nad przeniesieniem budynków rządowych w wyżej położone miejsca.
Mieszkańcy wysp wznoszą mury chroniące teren przed zalaniem. Jeśli poziom oceanów będzie rósł nadal, to kolejny etap adaptacji zakłada, że około 2040 roku będzie realizowana selekcja wysp, które realnie można ochronić.
Począwszy od około 2070 roku, przywódcy Wysp Marshalla mają nadzieję uratować co najmniej cztery wyspy, by mogła na nich mieszkać cała populacja kraju. Tu będą realizowane znacznie większe projekty. Głównym celem będzie podniesienie terenu wysp z wykorzystaniem piasku z dna morza, a nawet tworzenie nowych wysp. Plan zakłada podniesienie gruntu nawet o 3,6 metra. To będzie kosztowne, bo plan adaptacyjny zakłada, że uratowanie jednej wyspy to koszt 5 mld dolarów. I to ma być największa tak naprawdę przeszkoda, gdyż na razie nie widać, by kraje bogatej północy chciały wyłożyć pieniądze na ratowanie wszystkich. Chodzi przecież nie tylko o Wyspy Marshalla, a ich mieszkańcy nie tracą nadziei.
