Udostępnij

Krajowy Plan Odbudowy. Za mało pieniędzy na walkę ze smogiem, za mało ambicji klimatycznych

04.05.2021

Sejm będzie głosował nad ratyfikowaniem Krajowego Planu Odbudowy. Wcześniej projekt został przyjęty przez Radę Ministrów. Polska ma szansę na uzyskanie w sumie 58 mld euro, ale eksperci alarmują: w KPO brakuje ambicji klimatycznych.

Co znalazło się w KPO?

W opublikowanym 30 kwietnia dokumencie zawarto dwie części: dotacyjną (23,9 mld euro) i pożyczkową (34,2 mld euro). W sumie z Funduszu Odbudowy możemy więc otrzymać ok. 58 mld euro.

W części dotacyjnej zapisano m.in. inwestycje związane ze skróceniem łańcucha dostaw, a także modernizację placówek zdrowotnych, dofinansowanie medyków, zakup nowego taboru kolejowego, finansowanie ścieżek rowerowych. Plan zakłada również ułatwienie inwestowania w odnawialne źródła energii przez liberalizację tzw. zasady 10h. Jest to zapis, według którego można stawiać wiatraki wyłącznie w miejscach, które są znacząco oddalone od zabudowań. Odległość ma wynosić dziesięciokrotność wysokości wiatraka. To zahamowało budowę farm wiatrowych na lądzie. Brakuje w Polsce terenów, które by spełniały wymagania odległości i były jednocześnie korzystne pod względem siły wiejącego tam wiatru. Poluzowanie tej zasady może odblokować inwestycje w wiatraki na lądzie.

W części pożyczkowej KPO zawarto m.in. środki na budowę farm wiatrowych na morzu. Znalazły się tam też inwestycje dotyczące rozwoju przemysłu kosmicznego, inwestycje w transport szynowy w miastach i regionalne pociągi. Rząd chce także przeznaczyć fundusze na budowę magazynów energii.

Jak czytamy na Portalu Funduszy Europejskich, pieniądze w ramach KPO będą inwestowane w pięciu obszarach:

  • odporność i konkurencyjność gospodarki;
  • zielona energia i zmniejszenie energochłonności;
  • transformacja cyfrowa;
  • dostępność i jakość ochrony zdrowia;
  • zielona i inteligentna mobilność.

3 miliardy na walkę ze smogiem

– Rząd nie zabezpieczył w KPO odpowiednich środków na potrzeby Programu Czyste Powietrze – komentuje Andrzej Guła, prezes Polskiego Alarmu Smogowego. – W najnowszej wersji dokumentu założono 3,1 mld euro dofinansowania, podczas gdy NFOŚiGW szacuje, że potrzebne będzie 8 mld z funduszy UE. Bank Światowy podaje, że ta kwota może być jeszcze wyższa – wymienia.

Czytaj także: PAS apeluje o 10 mld euro na modernizację energetyczną budynków

Jak dodaje, w KPO zapomniano o budynkach wielorodzinnych. A w tych, szacuje PAS, może znajdować się przynajmniej kilkaset tysięcy mieszkań ogrzewanych piecami węglowymi. Czyli tymi, które najmocniej przyczyniają się do smogu w Polsce.

W KPO zawarto też informację o planowanych zmianach w programie Czyste Powietrze. Będzie to m.in. większa promocja, włączenie komercyjnych banków do dystrybucji dopłat, zwiększenie roli gmin, a także wsparcie dla osób o najniższych dochodach.

Za mało ambicji klimatycznych w KPO

„Najważniejszym problemem jest to, że nadal KPO nie odwołuje się do neutralności klimatycznej, redukcji emisji oraz ochrony różnorodności. Czyli jest to wydawanie pieniędzy dla wydawania, a nie dla przygotowania nas na nowe zasady działania w UE i na świecie” – podkreśla Mirosław Proppé, prezes WWF Polska. Organizacja opublikowała w dniu sejmowego głosowania informację, w której pisze: polityczne spory przysłoniły prawdziwy cel KPO. „KPO to szansa dla obecnych i przyszłych pokoleń dlatego, jako strona społeczna, zaangażowaliśmy się w poprawianie go” – informuje organizacja.

Dodaje również, że w pierwotnym KPO brakowało rozwiązań dotyczących problemu wody, rozwoju rozproszonej energetyki odnawialnej, renaturyzacji rzek, przywracania terenów zalewowych i podmokłych.

„Choć rząd wysłał do Komisji Europejskiej ostateczny plan działań, nadal nie wiadomo, które z postulatów ekspertów i aktywistów zostały uwzględnione”- pisze WWF.

Eksperci zarzucają, że klimatyczne zobowiązania w KPO oparte są na Polityce Energetycznej Polski do 2040. Założenia PEP2040 nie uwzględniają ani skali, ani tempa zmian zachodzących w UE. W tym celu redukcji emisji w 2030 r. na poziomie 55 proc., a także dekarbonizacji gospodarki w perspektywie roku 2050. Plan reform w KPO nie przewiduje więc aktualizacji PEP2040. [Więcej o PEP2040 pisaliśmy TUTAJ]

Potrzeba więcej zielonych inwestycji

Projektowi KPO przyjrzał się również think tank WiseEuropa. Razem z InstytutemWuppertal i E3G stworzył Green Recovery Tracker. To narzędzie, które analizuje Krajowe Plany Odbudowy, aby sprawdzić, czy spełniają zielone ambicje UE.

Eksperci zauważają, że z niemal 24 miliardów euro dotacji, jedynie 18 proc. ma zostać przeznaczone na „zielone wydatki”. Unia zaleciła, by przynajmniej 37 proc. dotacji przeznaczyć na wydatki związane z klimatem. Trzeba jednak podkreślić, że jest to analiza wcześniejszej wersji KPO. Jak wypada nowa? Niemal 600 stron projektu opublikowano 30 kwietnia. Grupa organizacji pozarządowych zapowiada, że już analizuje dokument i przedstawi wnioski jeszcze w tym tygodniu.

„Komisja Europejska ma teraz dwa miesiące na ocenę wysłanego przez Polskę Krajowego Planu Odbudowy” – mówi Zofia Wetmańska, ekspertka think tanku WiseEuropa. „Weźmie przy tym pod uwagę i to, czy KPO umożliwi odbudowę potencjału rozwojowego, ale także czy uodporni gospodarkę Polski na wyzwania przyszłości, w tym zmianę klimatu i cyfrową transformację. Tym samym, Komisja oceni czy realizacja KPO przyczyni się do osiągnięcia celów klimatycznych UE na rok 2030 i celu neutralności klimatycznej Unii do 2050 r.” – dodaje.

Pełną treść KPO można znaleźć TUTAJ.

Zdjęcie: viewcapture/Shutterstock

Autor

Katarzyna Kojzar

Pisze o klimacie, środowisku, a czasami – dla odmiany – o kulturze. Absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego i Polskiej Szkoły Reportażu. Jej teksty ukazują się też m.in. w OKO.press i Wirtualnej Polsce.

Udostępnij

Zobacz także

Wspierają nas

Partnerzy portalu

Partner cyklu "Miasta Przyszłości"

Partner cyklu "Żyj wolniej"

Partner naukowy

Bartosz Kwiatkowski

Dyrektor Frank Bold, absolwent prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, wiceprezes Polskiego Instytutu Praw Człowieka i Biznesu, ekspert prawny polskich i międzynarodowych organizacji pozarządowych.

Patrycja Satora

Menedżerka organizacji pozarządowych z ponad 15 letnim stażem – doświadczona koordynatorka projektów, specjalistka ds. kontaktów z kluczowymi klientami, menadżerka ds. rozwoju oraz PR i Public Affairs.

Joanna Urbaniec

Dziennikarka, fotografik, działaczka społeczna. Od 2010 związana z grupą medialną Polska Press, publikuje m.in. w Gazecie Krakowskiej i Dzienniku Polskim. Absolwentka Krakowskiej Szkoła Filmowej, laureatka nagród filmowych, dwukrotnie wyróżniona nagrodą Dziennikarz Małopolski.

Przemysław Błaszczyk

Dziennikarz i reporter z 15-letnim doświadczeniem. Obecnie reporter radia RMF MAXX specjalizujący się w tematach miejskich i lokalnych. Od kilku lat aktywnie angażujący się także w tematykę ochrony środowiska.

Hubert Bułgajewski

Ekspert ds. zmian klimatu, specjalizujący się dziedzinie problematyki regionu arktycznego. Współpracował z redakcjami „Ziemia na rozdrożu” i „Nauka o klimacie”. Autor wielu tekstów poświęconych problemom środowiskowym na świecie i globalnemu ociepleniu. Od 2013 roku prowadzi bloga pt. ” Arktyczny Lód”, na którym znajdują się raporty poświęcone zmianom zachodzącym w Arktyce.

Jacek Baraniak

Absolwent Uniwersytetu Wrocławskiego na kierunku Ochrony Środowiska jako specjalista ds. ekologii i ochrony szaty roślinnej. Członek Pracowni na Rzecz Wszystkich Istot i Klubu Przyrodników oraz administrator grupy facebookowej Antropogeniczne zmiany klimatu i środowiska naturalnego i prowadzący blog „Klimat Ziemi”.

Martyna Jabłońska

Koordynatorka projektu, specjalistka Google Ads. Zajmuje się administacyjną stroną organizacji, współpracą pomiędzy organizacjami, grantami, tłumaczeniami, reklamą.

Przemysław Ćwik

Dziennikarz, autor, redaktor. Pisze przede wszystkim o zdrowiu. Publikował m.in. w Onet.pl i Coolturze.

Karolina Gawlik

Dziennikarka i trenerka komunikacji, publikowała m.in. w Onecie i „Gazecie Krakowskiej”. W tekstach i filmach opowiada o Ziemi i jej mieszkańcach. Autorka krótkiego dokumentu „Świat do naprawy”, cyklu na YT „Można Inaczej” i Kręgów Pieśni „Cztery Żywioły”. Łączy naukowe i duchowe podejście do zagadnień kryzysu klimatycznego.

Jakub Jędrak

Członek Polskiego Alarmu Smogowego i Warszawy Bez Smogu. Z wykształcenia fizyk, zajmuje się przede wszystkim popularyzacją wiedzy na temat wpływu zanieczyszczeń powietrza na zdrowie ludzkie.

Klaudia Urban

Z wykształcenia mgr ochrony środowiska. Od 2020 r. redaktor Odpowiedzialnego Inwestora, dla którego pisze głównie o energetyce, górnictwie, zielonych inwestycjach i gospodarce odpadami. Zainteresowania: szeroko pojęta ochrona przyrody; prywatnie wielbicielka Wrocławia, filmów wojennych, literatury i poezji.

Maciej Fijak

Redaktor naczelny SmogLabu. Z portalem związany od 2021 r. Autor kilkuset artykułów, krakus, działacz społeczny. Pisze o zrównoważonych miastach, zaangażowanym społeczeństwie i ekologii.

Sebastian Medoń

Z wykształcenia socjolog. Interesuje się klimatem, powietrzem i energetyką – widzianymi z różnych perspektyw. Dla SmogLabu śledzi bieżące wydarzenia, przede wszystkim ze świata nauki.

Tomasz Borejza

Zastępca redaktora naczelnego SmogLabu. Dziennikarz naukowy. Wcześniej/czasami także m.in. w: Onet.pl, Przekroju, Tygodniku Przegląd, Coolturze, prasie lokalnej oraz branżowej.