Wojna za naszą wschodnią granicą, zmiany polityczne w Stanach Zjednoczonych i inne napięcia na arenie międzynarodowej. To kontekst, z którym zmierzyć muszą się kraje Unii Europejskiej, myśląc o energetyce. Najnowszy raport, współtworzony przez Forum Energii, zwraca uwagę na potrzebę wzmocnienia odporności systemu energetycznego. W jaki sposób możemy pogodzić transformację energetyczną z bezpieczeństwem?
Eksperci Forum Energii, we współpracy z czołowymi europejskimi organizacjami zajmującymi się energetyką, przyjrzeli się bliżej wizjom przyszłości energetycznej UE. Opracowane przez zespół propozycje łączą bezpieczeństwo energetyczne i odporność systemu ze zrównoważonym rozwojem. Polski think tank – wraz z European Council on Foreign Relations (ECFR) i Bruegel – opublikował raport “Towards sustainable energy security – Europe needs a new strategy now”.
Uzależnienie od paliw kopalnych a bezpieczeństwo Europy
Dokument opiera się m.in. na serii warsztatów i debat, które miały miejsce w 2024 roku w Warszawie, Brukseli, Berlinie i Kijowie. Dyskusje ekspertów dotyczyły rosnących wyzwań w obszarze bezpieczeństwa energetycznego, przed którymi Europa staje w dobie napięć geopolitycznych i zmian klimatycznych. Propozycje pokazują, że możliwa jest zrównoważona przyszłość energetyki, w której zadbamy równocześnie o odporność i bezpieczeństwo energetyczne.
– Europa wciąż w dużym stopniu polega na imporcie paliw kopalnych, co czyni tę zależność kosztowną i niebezpieczną. Aby uniknąć długoterminowej utraty konkurencyjności, UE powinna już dziś inwestować w rozwój źródeł energii wytwarzanych na miejscu. Każde zmniejszenie importu ogranicza naszą zależność od zewnętrznych dostawców – zauważa Georg Zachmann z brukselskiego think-tanku Bruegel, współautor raportu.
Autorzy raportu zwracają uwagę, że ostatnia strategia energetyczna UE została przyjęta w 2014 roku, na krótko po aneksji Krymu przez Rosję. Od tego czasu zmieniło się wiele, włączając w to pełnoskalową wojnę za naszą wschodnią granicą. Jak wskazują, surowce energetyczne stały się narzędziem politycznego nacisku na Unię Europejską.
– Zachodzące zmiany wymagają nowego podejścia do bezpieczeństwa energetycznego. Transformacja energetyczna niesie zarówno nowe szanse, jak i zagrożenia. Kryzys energetyczny ujawnił słabe punkty europejskiego systemu, a napięcia geopolityczne wpływają na globalne rynki i handel. Te zmiany powinny znaleźć odzwierciedlenie w oficjalnych dokumentach politycznych UE. Dlatego proponujemy rozpoczęcie dyskusji nad nową europejską strategią zrównoważonego bezpieczeństwa energetycznego, która będzie stanowić fundament przyszłej architektury bezpieczeństwa energetycznego UE i uwzględni szeroki zakres czynników kształtujących współczesne bezpieczeństwo energetyczne – podkreśla Maciej Jakubik z Forum Energii, współautor i redaktor raportu.
- Czytaj także: Zielona infrastruktura zamiast slalomu wśród spalin. Czego potrzeba w polskiej przestrzeni?
Odnawialne źródła energii i bezpieczeństwo energetyczne
Z drugiej strony Unia Europejska rozpoczęła proces transformacji energetycznej, która stwarza wyzwania, ale i szanse. Eksperci zwracają w tym kontekście uwagę na dynamiczny rozwój OZE, stopniowe odchodzenie od paliw kopalnych oraz wdrażanie nowoczesnych technologii cyfrowych i innowacji. Procesy te zmieniają fundamenty bezpieczeństwa energetycznego.
Autorzy badania wskazują, że Unia stoi przed szeregiem wyzwań. – Zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego przy jednoczesnym przyspieszeniu transformacji w kierunku zrównoważonej energii. Potrzebujemy nowego podejścia do bezpieczeństwa energetycznego, opartego na dwóch filarach. Po pierwsze, musi ono być wielowymiarowe, integrujące kwestie bezpieczeństwa z polityką handlową, obronną, klimatyczną i środowiskową. Po drugie, powinno wzmacniać współpracę w ramach Unii, kładąc większy nacisk na wspólne działania i solidarność między państwami członkowskimi – zwraca uwagę Szymon Kardaś z ECFR, współautor raportu.
Kluczowe obszary działania
Unijna strategia energetyczna powinna wyjść poza krajowe interesy. Takie wnioski płyną ze wspomnianego raportu. Dokument podkreśla, że integracja, skoordynowane planowanie oraz solidarność między państwami UE mają szansę wesprzeć bezpieczeństwo energetyczne państw członkowskich.
Autorzy raportu wskazują m.in. na uwolnienie potencjału OZE, inwestycje w elastyczność systemu energetycznego oraz modernizację sieci. Postulaty obejmują również powołanie unijnej Agencji Energii, która miałaby koordynować planowanie i gromadzenie danych na poziomie europejskim. W ramach transformacji Europa miałaby nie tylko rezygnować z rosyjskich paliw kopalnych, ale też budować odporne łańcuchy dostaw surowców i technologii. Najlepiej we współpracy ze stabilnymi i ideowo bliskimi partnerami (w ramach tzw. friendshoringu).
Raport podkreśla przy tym rosnące znaczenie ochrony infrastruktury energetycznej. Dotyczy to szczególnie ryzyka cyberataków i sabotażu. Zwrócono przy tym uwagę na potrzebę ściślejszej współpracy z NATO i sojusznikami w zakresie bezpieczeństwa dostaw. “Nowa strategia zrównoważonego bezpieczeństwa energetycznego UE musi zostać przyjęta bez zwłoki. Europa potrzebuje odważnych decyzji i strategicznego przywództwa. Czas działać jest teraz” – podsumowują autorzy raportu.
Z całością raportu można zapoznać się tutaj.
–
Zdjęcie tytułowe: Sergo Jaxua/Shutterstock
