Udostępnij

Dodatkowe 5 miliardów z KPO na wymianę kopciuchów? Jest taki pomysł

27.03.2024

Rządowy program „Czyste Powietrze” zakładał likwidację 3 milionów pozaklasowych kopciuchów w 10 lat. Na jego półmetku wymieniono tylko 500 tys. urządzeń, a z początkiem 2024 r. program zanotował problemy z płynnością. Co zrobić, aby uniknąć takiej sytuacji w przyszłości? Organizacje społeczne i eksperci apelują o dodatkowe 5 miliardów na wymianę bezklasowych pieców. I pokazują skąd je wziąć.

Mimo powolnego tempa wymiany najbardziej trujących kopciuchów, pozytywne efekty programu Czyste Powietrze są widoczne już dziś. Dane Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), wskazują na stopniową poprawę jakości powietrza i zmniejszenie zużycia energii. To daje 3,3 mln ton CO2 mniej w atmosferze oraz spadek zużycia węgla o kilka milionów ton. Głównie importowanego węgla grubego, do niedawna pochodzącego z Rosji – wyliczaja Instrat i Instytut Ekonomii Środowiska (IEŚ), autorzy apelu.

Do dziś w programie złożono ponad 800 tys. wniosków o dotacje na łączną kwotę 25 mld złotych. Jednak wraz z początkiem roku program zanotował problemy z płynnością, co naruszyło zaufanie obywateli do tej formy wsparcia.

– Główną przyczyną problemów z płynnością był brak zabezpieczenia źródeł finansowania na kolejne lata. Działania nowego kierownictwa Ministerstwa Klimatu pozwoliły na tymczasowe zażegnanie kryzysu finansowania programu. Jednak w obecnie przedstawianych planach KPO nie przewidziano zwiększenia środków na program Czyste Powietrze. To duży błąd, niebezpiecznie podobny do tego popełnionego przez poprzedników – podkreśla Michał Hetmański, prezes Instratu.

KPO uratuje płynność programu Czyste Powietrze?

W podobnym tonie wypowiada się Andrzej Guła, jeden z liderów Polskiego Alarmu Smogowego. – Przez ostatnie lata program Czyste Powietrze działał bez planów i zabezpieczenia finansowania w dłuższym okresie. Pamiętajmy, że jest to jeden z największych polskich programów pomocy publicznej – wskazuje Guła.

Przedstawiciel PAS-u zapytany przez SmogLab przekonuje, że „Czyste Powietrze nie może polegać tylko na dwóch źródłach finansowania”. – Dziś to Krajowy Program Odbudowy i Fundusz Spójności. To po prostu nie wystarczy. Trzeba zabezpieczyć inne źródła finansowania. My wskazujemy tu m.in. Fundusz Modernizacyjny, Społeczny Fundusz Klimatyczny, czy przychody z ETS – wylicza Andrzej Guła.

Organizacje eksperckie apelują o konkretną kwotę, która miałaby dodatkowo zasilić Czyste Powietrze i uspokoić sytuację wokół programu. Paradoksalnie opóźnienia w pozyskiwaniu pieniędzy z KPO, za które odpowiada poprzedni rząd Prawa i Sprawiedliwości, mogą tu być pomocne. Dlaczego?

– Pieniądze z KPO trzeba wydać do 2026 r. Jest ryzyko, że te środki nie zostaną wykorzystane. Program Czyste Powietrze bardzo tych środków potrzebuje, aby uniknąć kolejnych kryzysów. Dlatego apelujemy, aby z KPO przeznaczyć dodatkowe 5 miliardów złotych – mówi nam Guła.

Do tej pory z KPO zabudżetowano ok. 3 miliardy euro, czyli ok. 13 mld złotych do 2026. Instrat i PAS apelują o dodatkowe 5 miliardów złotych. – Jeżeli teraz tego nie zrobimy, to przed nami kolejny kryzys finansowy w Czystym Powietrzu – słyszymy.

Policzyli jak wyprowadzić finansowanie Czystego Powietrza na prostą

Instrat oraz Instytut Ekonomii Środowiska (IEŚ) opracowały scenariusz rozwoju programu na lata 2024-2027. Autorzy zastrzegają, że jest to jedynie scenariusz bazowy, który zakłada realizację podstawowych celów programu. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby cele realizować jeszcze szybciej.

Według modelu, który przygotowały organizacje, średnia tygodniowa liczba wypłat z programu wzrośnie z obecnych 3 tys. do 5 tys. w roku 2027.

  • Wzrośnie także średnia wartość dotacji – z dzisiejszych 22 tys. zł do prawie 40 tys. w 2027 r.

Sumarycznie da to dużo większe zapotrzebowanie na środki w skali roku. W 2023 r. było to 3,5 mld złotych. Prognoza przygotowana przez Instrat i IEŚ pokazuje, że w 2027 r. potrzebnych będzie aż 10 mld złotych na obsługę dotacji.

– Rozwój „Czystego Powietrza”, zgodnie z przedstawionym przez IEŚ i Instrat scenariuszem bazowym, będzie wymagał nie tylko maksymalnego wykorzystania obecnych środków, ale i pozyskanie nowych – przekonują autorzy.

Szansę na takie środki widzą także w dochodach ze sprzedaży uprawnień do emisji CO2 (EU ETS), w Funduszu Modernizacyjnym, Społecznym Funduszu Klimatycznym oraz zielonych obligacjach dedykowanym programowi Czyste Powietrze.

Program Czyste Powietrze – główne zasady

Czyste powietrze jest przeznaczone dla właścicieli i współwłaścicieli jednorodzinnych domów mieszkalnych lub lokali mieszkalnych wydzielonych w budynkach jednorodzinnych posiadających wyodrębnioną księgę wieczystą.

Na dofinansowanie termomodernizacji budynku oraz wymianę kopciucha można otrzymać nawet 136 tys. bezzwrotnej dotacji. Wysokość dofinansowania jest zależna od średniej wysokości zarobków w przeliczeniu na domownika.

Wniosek można złożyć przez internet lub tradycyjnie w odpowiednim urzędzie. Więcej informacji dostępnych jest na oficjalnej stronie programu w tym miejscu.

SmogLab zapytał Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej oraz Ministerstwo Klimatu i Środowiska o dodatkowe środki na program Czyste Powietrze. Na odpowiedź czekamy.

Zdjęcie tytułowe: shutterstock/krys.pl

Autor

Maciej Fijak

Redaktor naczelny SmogLabu. Z portalem związany od 2021 r. Autor kilkuset artykułów, krakus, działacz społeczny. Pisze o zrównoważonych miastach, zaangażowanym społeczeństwie i ekologii.

Udostępnij

Zobacz także

Wspierają nas

Partnerzy portalu

Partner cyklu "Miasta Przyszłości"

Partner cyklu "Żyj wolniej"

Partner naukowy

Bartosz Kwiatkowski

Dyrektor Frank Bold, absolwent prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, wiceprezes Polskiego Instytutu Praw Człowieka i Biznesu, ekspert prawny polskich i międzynarodowych organizacji pozarządowych.

Patrycja Satora

Menedżerka organizacji pozarządowych z ponad 15 letnim stażem – doświadczona koordynatorka projektów, specjalistka ds. kontaktów z kluczowymi klientami, menadżerka ds. rozwoju oraz PR i Public Affairs.

Joanna Urbaniec

Dziennikarka, fotografik, działaczka społeczna. Od 2010 związana z grupą medialną Polska Press, publikuje m.in. w Gazecie Krakowskiej i Dzienniku Polskim. Absolwentka Krakowskiej Szkoła Filmowej, laureatka nagród filmowych, dwukrotnie wyróżniona nagrodą Dziennikarz Małopolski.

Przemysław Błaszczyk

Dziennikarz i reporter z 15-letnim doświadczeniem. Obecnie reporter radia RMF MAXX specjalizujący się w tematach miejskich i lokalnych. Od kilku lat aktywnie angażujący się także w tematykę ochrony środowiska.

Hubert Bułgajewski

Ekspert ds. zmian klimatu, specjalizujący się dziedzinie problematyki regionu arktycznego. Współpracował z redakcjami „Ziemia na rozdrożu” i „Nauka o klimacie”. Autor wielu tekstów poświęconych problemom środowiskowym na świecie i globalnemu ociepleniu. Od 2013 roku prowadzi bloga pt. ” Arktyczny Lód”, na którym znajdują się raporty poświęcone zmianom zachodzącym w Arktyce.

Jacek Baraniak

Absolwent Uniwersytetu Wrocławskiego na kierunku Ochrony Środowiska jako specjalista ds. ekologii i ochrony szaty roślinnej. Członek Pracowni na Rzecz Wszystkich Istot i Klubu Przyrodników oraz administrator grupy facebookowej Antropogeniczne zmiany klimatu i środowiska naturalnego i prowadzący blog „Klimat Ziemi”.

Martyna Jabłońska

Koordynatorka projektu, specjalistka Google Ads. Zajmuje się administacyjną stroną organizacji, współpracą pomiędzy organizacjami, grantami, tłumaczeniami, reklamą.

Przemysław Ćwik

Dziennikarz, autor, redaktor. Pisze przede wszystkim o zdrowiu. Publikował m.in. w Onet.pl i Coolturze.

Karolina Gawlik

Dziennikarka i trenerka komunikacji, publikowała m.in. w Onecie i „Gazecie Krakowskiej”. W tekstach i filmach opowiada o Ziemi i jej mieszkańcach. Autorka krótkiego dokumentu „Świat do naprawy”, cyklu na YT „Można Inaczej” i Kręgów Pieśni „Cztery Żywioły”. Łączy naukowe i duchowe podejście do zagadnień kryzysu klimatycznego.

Jakub Jędrak

Członek Polskiego Alarmu Smogowego i Warszawy Bez Smogu. Z wykształcenia fizyk, zajmuje się przede wszystkim popularyzacją wiedzy na temat wpływu zanieczyszczeń powietrza na zdrowie ludzkie.

Klaudia Urban

Z wykształcenia mgr ochrony środowiska. Od 2020 r. redaktor Odpowiedzialnego Inwestora, dla którego pisze głównie o energetyce, górnictwie, zielonych inwestycjach i gospodarce odpadami. Zainteresowania: szeroko pojęta ochrona przyrody; prywatnie wielbicielka Wrocławia, filmów wojennych, literatury i poezji.

Maciej Fijak

Redaktor naczelny SmogLabu. Z portalem związany od 2021 r. Autor kilkuset artykułów, krakus, działacz społeczny. Pisze o zrównoważonych miastach, zaangażowanym społeczeństwie i ekologii.

Sebastian Medoń

Z wykształcenia socjolog. Interesuje się klimatem, powietrzem i energetyką – widzianymi z różnych perspektyw. Dla SmogLabu śledzi bieżące wydarzenia, przede wszystkim ze świata nauki.

Tomasz Borejza

Zastępca redaktora naczelnego SmogLabu. Dziennikarz naukowy. Wcześniej/czasami także m.in. w: Onet.pl, Przekroju, Tygodniku Przegląd, Coolturze, prasie lokalnej oraz branżowej.