Organizacja i priorytety są ważne, ale same w sobie nie wystarczą. Tu kluczowe jest także rozwijanie umiejętności miękkich: odporności psychicznej, elastyczności, umiejętności regeneracji i samoregulacji. Przyjmij, że równowaga nie oznacza idealnego „odpoczywania cały weekend”, ale to, że wypoczynek i regeneracja są wbudowane w system życia, a nie traktowane jako nagroda po kryzysie – mówi dr Mateusz Grzesiak, psycholog i wykładowca Akademii WSB pytany przez SmogLab.
Równowaga między pracą a życiem prywatnym nie jest stanem, który osiąga się raz na zawsze. To proces ciągłych wyborów, negocjowania granic i zarządzania energią. Szczególnie wtedy, gdy pojawiają się dzieci, nadmiar obowiązków lub pokusa ucieczek w pracę.
Wszystko jest kwestią organizacji?
Klaudia Urban, SmogLab: Zacznijmy od tego, czym właściwie jest work–life balance.
Dr Mateusz Grzesiak: Work–life balance (równowaga między pracą a życiem prywatnym) oznacza taki stan, w którym działalność zawodowa i życie osobiste współistnieją ze sobą w sposób, który pozwala jednostce zachować zdrowie psychiczne, relacje społeczne, satysfakcję z pracy i czas na życie poza pracą. Jego kluczowe elementy to: możliwość zarządzania czasem i energią, ograniczanie konfliktów między rolami zawodowymi i prywatnymi, wykorzystanie elastyczności, a także wsparcie organizacyjne lub społeczne. Z perspektywy umiejętności miękkich, fundament w osiąganiu takiej równowagi stanowi rozwijanie kompetencji tj.: zarządzanie czasem, delegowanie, komunikacja, asertywność.
Mówi Pan o ważnych kompetencjach. Nurtuje mnie jednak, czy rzeczywiście wszystko jest kwestią priorytetów, czy może „dobrej organizacji”, o której niektórzy tak lubią mówić?
Oba aspekty są istotne, ale żadnego z nich nie można uznać za wystarczający bez uwzględnienia pracy nad sobą i warunków kontekstowych. Kluczowe są priorytety, ponieważ określają, co dla nas ma największe znaczenie (rodzina, praca, rozwój osobisty, regeneracja) i na tej podstawie dokonujemy wyborów. Bez jasno uświadomionych priorytetów łatwo podlegać efektowi przypadkowego życia, w którym jedna sfera pochłania inne. Niezbędna jest organizacja, w której chodzi o planowanie, struktury (np. godziny pracy, czas dla dzieci, czas na odpoczynek), narzędzia (kalendarze, techniki zarządzania czasem). Jednak sama organizacja bez elastyczności, bez wsparcia może prowadzić do sztywności, frustracji i braku autentycznej równowagi.
Trzeci, kluczowy wymiar to umiejętności miękkie. Bez zdolności komunikowania swoich potrzeb, ustawiania granic, negocjowania roli z partnerem, samoregulacji emocji i energii, adaptacji do zmian (np. przy okazji narodzin dziecka) nawet najlepsze priorytety i organizacja mogą zawieść. Badania wskazują, że rozwój umiejętności miękkich przekłada się na lepsze zarządzanie równowagą między pracą a życiem.
Work-life balance a satysfakcja z pracy
Nawet, jeśli dbamy o wszystkie te składowe, nasuwa się pytanie: czy zachowanie tej równowagi jest w ogóle możliwe?
Tak, jest możliwe. Istnieją czynniki zarówno osobiste, jak i organizacyjne, które ją ułatwiają lub utrudniają. Na pewno warto ją mieć, bo lepsze postrzeganie work-life balance koreluje z wyższą satysfakcją z pracy. Organizacje, które wprowadzają zasady sprzyjające równowadze (np. elastyczne godziny, praca hybrydowa) oraz rozwijają kompetencje pracowników w obszarze umiejętności miękkich (np. komunikacja, radzenie sobie ze stresem) zwiększają szansę na osiągnięcie efektu. Jednak zachowanie tej równowagi to nie jest stan dany „na zawsze”. To proces ciągłej autoregulacji, dostosowywania priorytetów, energii, ról i oczekiwań.
Dla kogo taka równowaga jest z reguły łatwiejsza – dla singla, czy osoby w związku i z dziećmi?
Nie ma jednej odpowiedzi pasującej wszystkim, bo też każda grupa ma swoje specyficzne wyzwania i zasoby. I tak dla singla w wieku około 30 lat możliwość większej elastyczności w dysponowaniu czasem, mniej obowiązków rodzinnych oznacza stosunkowo więcej swobody. Jednak może być trudniej w obszarze wsparcia społecznego, budowania stałych relacji, także w zarządzaniu „przestojami” lub brakiem równowagi, gdy praca czy rozwój osobisty stają się dominujące.
W tym kontekście umiejętności jak samoświadomość, ustawianie granic, zarządzanie energią i priorytetami są kluczowe. Z kolei dla osoby pozostającej w związku i mającej dzieci większe obciążenie czasowe (związane z opieką, rodziną, obowiązkami domowymi) może utrudniać równowagę, ale z drugiej strony – partnerstwo i dzieci mogą być znaczącym źródłem wsparcia, motywacji, sensu, co sprzyja satysfakcji i lepszemu wykorzystaniu życia poza pracą. Zatem – jeśli rodzina jest dobrze zorganizowana, role są jasne, umiejętności (komunikacja w związku, delegowanie, negocjowanie obowiązków, wspólne planowanie) są na wysokim poziomie, to równowaga może być nie mniej łatwa niż dla singla. Podsumowując: równowaga jest nie tyle „łatwiejsza” dla jednej grupy, co zależna od zasobów (czas, wsparcie, umiejętności miękkie) i struktury życia.
Uciekanie w pracę
Czy to prawda, że single mają większą skłonność do zatracania się w projektach – pracy, treningach, rozwoju osobistym oraz używkach jako swego rodzaju wypełniaczach czasu, „pustego miejsca”?
To zależy od wielu czynników. Z jednej strony, single często mają więcej czasu wolnego i mniej zobowiązań domowych, co może prowadzić do większej podatności na zajmowanie się intensywną pracą, treningiem, rozwojem osobistym czy hobby, co samo w sobie nie jest problemem, bo może być pozytywne. Z drugiej strony, w przypadku braku umiejętności miękkich takich jak zarządzanie energią, balansowanie rolami, ustawianie granic – istnieje ryzyko, że intensywne zaangażowanie w jedną sferę (np. pracę) stanie się ucieczką od relacji, izolacją lub mechanizmem kompensacyjnym. Jednocześnie, osoby pozostające w związkach też przecież mogą się zatracać w projektach.
Jak to jest w przypadku rodziców? Czy dzieci rzeczywiście torpedują nam wypoczynek, ten wieczorny, weekendowy, urlopowy? Jak się odnaleźć, mając małe dzieci i chcąc być dobrym pracownikiem oraz dobrym i wypoczętym rodzicem?
Dzieci w praktyce wprowadzają nowe wyzwania dla równowagi między pracą a życiem prywatnym. Wymagają stałej uwagi, elastyczności, często nocnego czuwania lub zaburzeń rutyny, co może ograniczać klasyczne formy wypoczynku. Jednak nie oznacza to, że równowaga jest niemożliwa, tylko że system zarządzania własnym życiem musi się zmienić.
Mikroodpoczynki i podział zadań
Co możemy zrobić, żeby poczuć równowagę, o której mówimy?
Proponuję kilka praktycznych wskazówek. Komunikuj się z rodziną, jasno ustalaj granice między sferą pracy i rodziny, negocjuj z partnerem delegowanie obowiązków, planowanie energii i czasu. Wprowadź elastyczne podejście do odpoczynku. Może to być kilka krótkich „mikroodpoczynków” zamiast długich bloków, planowanie urlopów uwzględniające rytm dziecka, rotacja opieki w związku, tak by każdy z rodziców miał czas dla siebie.
Jeśli zaś chodzi o organizacje, to mogą one wspierać rodziców poprzez politykę elastycznego czasu pracy, urlopy rodzicielskie, środowisko sprzyjające pracy zdalnej lub hybrydowej.
–
Zdjęcie tytułowe: PeopleImages/Shutterstock
Tekst jest częścią naszego cyklu „Żyć wolniej”, w którym przyglądamy się idei „slow life”, polskiej kulturze pracy, alternatywnym formom edukacji i spędzania wolnego czasu. Pokazujemy miejsca, które opierają się tradycyjnym procesom, rozmawiamy z ekspertami i ludźmi, którzy postanowili zwolnić i iść wbrew głównemu nurtowi. Wszystkie teksty można znaleźć pod TYM LINKIEM. Cykl we współpracy z Fundacją Better Future.
