Indeks Zdrowych Miast to analiza, która porównuje warunki życia w największych polskich ośrodkach miejskich. Zakres opracowania obejmuje sytuację aż 12,4 mln obywateli, mieszkających w 66 miejscowościach.
– Głównym celem inicjatywy jest zobrazowanie podejścia polskich miast do kwestii związanych ze zdrowiem i dobrostanem mieszkańców. Publikacja to zbiór informacji o inwestycjach i działaniach, jakie samorządy wdrażają, tworząc zrównoważoną przestrzeń miejską. Miasta zostały ocenione w ośmiu kategoriach. To kolejno zdrowie, ludność, usługi komunalne i społeczne, edukacja, mieszkalnictwo, środowisko, infrastruktura i przestrzeń — wyjaśniają autorzy indeksu.
Drugi raz z rzędu liderem indeksu została stolica. Duże zaskoczenie dotyczy natomiast drugiego miejsca podium. Tam znajduje się Bielsko-Biała, która w poprzedniej edycji była sklasyfikowana dopiero na 23 pozycji. Podium zamyka Sopot (poprzednio 9 miejsce). Dobre miejsce Bielska-Białej wynika m.in. z tego, że miasto przeznacza rekordową kwotę w programach polityki zdrowotnej: 592,40 zł na 1 mieszkańca. Średnia wśród analizowanych miast wynosiła natomiast 60 zł.
Anna Rulkiewicz, Prezeska Grupy LUXMED, przypomina, że miniony rok był dla autorów zestawienia okresem intensywnej pracy na rzecz zdrowia mieszkańców i środowiska. – Propagowaliśmy ideę Indeksu Zdrowych Miast wszędzie tam, gdzie powstawały platformy do dyskusji o wpływie na zdrowie mieszkańców. Podczas inauguracji Indeksu Zdrowych Miast na Europejskim Forum Nowych Idei 2022 przypomnieliśmy, że zmiany klimatyczne dzieją się na naszych oczach i że tylko podejmując dialog, możemy stworzyć lepsze, zdrowsze jutro. Biznes, rządy oraz samorządy dysponują narzędziami, które pozwalają łagodzić skutki tych zmian i zwiększać komfort życia ludzi. W centrum tych działań powinny znaleźć się miasta, jako kluczowe jednostki administracyjne. Dla nas priorytetem jest zdrowie mieszkańców. Dlatego działamy na rzecz społeczeństwa i środowiska, wspierając miasta w zdrowym rozwoju – podkreśla Anna Rulkiewicz.
Indeks Zdrowych Miast 2023 – tak wygląda pierwsza dziesiątka
Raport powstał na podstawie analizy wielu czynników. – W ramach prac nad Indeksem zebrane zostały wskaźniki w ramach 8 obszarów. W sumie jest to zestaw ponad 100 różnych mierników – podkreślają autorzy. Pierwsza dziesiątka zestawienia znajduje się w tabeli poniżej.
Skąd tak wysoka pozycja Sopotu? Miasto jest liderem w kategoriach mieszkalnictwo i środowisko. – Wyniki nie pozostawiają wątpliwości. W Sopocie znajduje się aż 74,3 km dróg rowerowych. Ładunki zanieczyszczeń w ściekach odprowadzonych do wód lub do ziemi przez przemysł i oczyszczalnie ścieków wyniosły zero kilogramów na rok. Warto zaznaczyć, że aż 20 proc. powierzchni miasta zajmują tereny zielone – czytamy w Indeksie.
Warszawa i Rzeszów zwycięzcami dwóch kategorii
W kategorii dotyczącej zdrowia wygrywa Warszawa. Tu eksperci pozostają ostrożni. – Niepokojącym jest jednak fakt, że w większości miast wartości badanych wskaźników spadły w stosunku do roku 2020. – mówi dr hab. Barbara Więckowska, prof. SGH w Warszawie.
Liderem kolejnej kategorii jest Rzeszów. – W wielu miastach wzrasta przeciętny wiek mieszkańców. Rośnie udział osób starszych, a co za tym idzie, rosną potrzeby mieszkańców związane z dostępem do usług i wsparcia, których te osoby potrzebują. W tej edycji Indeksu widzimy poprawę wskaźnika związanego z przedwczesnymi zgonami oraz zgonami z powodu nowotworów. W wielu miastach natomiast wzrosła śmiertelność związana z chorobami krążenia. Warto zwrócić uwagę na działania ograniczające skutki tej grupy chorób – zaznacza dr hab. Agnieszka Chłoń-Domińczak, prof. SGH, Prorektorka ds. nauki.
Kraków z najlepszą edukacją
W ramach kategorii dotyczącej usług komunalnych i społecznych sprawdzano m.in. liczbę awarii sieci wodociągowej i kanalizacyjnej. Badano także, ile zmieszanych odpadów przypada na jednego mieszkańca, liczbę obiektów sportowych na 1000 osób czy dostępność do centrów kultury. Tu znowu na pierwszym miejscu znajdziemy miasto Rzeszów.
A co z edukacją? Złoto w tej kategorii otrzymuje Kraków. – W 2022 r. w kategorii Edukacja najlepiej wypadły Kraków, Warszawa i Sopot. Białystok – lider kategorii w zeszłym roku – uplasował się na 14. miejscu, co związane jest głównie z relatywnie gorszymi wynikami uczniów uzyskanych na egzaminach ósmoklasisty i maturze – czytamy w raporcie.
W zestawieniu dotyczącym mieszkalnictwa awansowały miasta, w których deweloperzy wybudowali najwięcej nowych lokali. W konsekwencji tego Warszawa spadła o 11 pozycji, tj. na 16. miejsce. Poznań wskoczył do pierwszej piątki, natomiast Sopot pokonał Wrocław i Gliwice, stając się liderem zestawienia.
Infrastruktura i przestrzeń. Indeks Zdrowych Miast 2023
W kategorii „infrastruktura” na podium znalazły się Krosno, Ostrołęka i Chełm. – Aby zwrócić uwagę na znaczenie infrastruktury w kontekście funkcjonowania zdrowych miast, można wskazać miejsce zajmowane przez nią w całokształcie działań obejmujących organizację użytkowania przestrzeni miejskiej. Działania te stanowią przedmiot gospodarki przestrzennej. Jeden z instrumentów polityki infrastrukturalnej stanowi planowanie przestrzenne. Jego głównym zadaniem jest porządkowanie przestrzeni, harmonizowanie jej rozwoju i, co za tym idzie, podnoszenie jakości życia – czytamy w publikacji „Indeks Zdrowych Miast 2023”.
Ostatnia kategoria dotyczyła natomiast przestrzeni. Tu analizowano bezpieczeństwo, rozbudowę dróg rowerowych, parków, zieleńców czy zieleni osiedlowej. Do tego badano liczbę wypadków drogowych czy odsetek przestępstw kryminalnych. Na tej podstawie na najwyższych stopniach podium znalazły się, kolejno, Chorzów, Bielsko-Biała i Świnoujście.
- Dzięki odpowiednio zaprojektowanej przestrzeni mieszkańcy mogą żyć w przyjaznym, zielonym, funkcjonalnym i samowystarczalnym mieście, odpornym na konsekwencje zmian klimatu. W mieście, które posiada przestrzeń wspólną i która uwspólnia – Michał Kudłacz, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie.
Omówienie poprzedniej edycji Indeksu Zdrowych Miast znajduje się tutaj. Rok temu w pierwszej trójce znalazły się Warszawa, Opole i Chrzanów. Pełna wersja najnowszego raportu z 2023 dostępna jest natomiast tutaj.
Zdjęcie tytułowe: shutterstock/Lukasz Pawel Szczepanski
