Udostępnij

Precedensowy wyrok TSUE ws. lokalizacji punktów pomiaru jakości powietrza. Czy pomoże mieszkańcom Polski w podobnych sprawach?

27.06.2019

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wydał orzeczenie określane mianem precedensowego. Unijny organ – w odpowiedzi na dwa pytania, zadane przez belgijski sąd – uznał bowiem, że obywatele wspólnoty mają prawo kwestionować sposób, w jaki mierzona jest jakość powietrza, a sąd może nakazać jego zmianę. Czy orzeczenie otwiera drogę polskim obywatelom w podobnych sprawach? O to zapytałem Miłosza Jakubowskiego z Fundacji Frank Bold.

Belgijska sprawa dotyczyła m.in. lokalizacji punktów pomiarowych, w których badana jest jakość powietrza. Mieszkańcy Brukseli nie byli bowiem zadowoleni z tego, w jaki sposób władze miasta – na podstawie dokonywanych pomiarów – podejmują walkę z problemem zanieczyszczeń.  W związku z tym, we współpracy z prawnikami ClientEarth, brukselczycy weszli na drogę sądową.

W toku prowadzonej sprawy belgijski sąd zwrócił się do TSUE z dwoma zapytaniami, bezpośrednio dotyczącymi sprawy:

– Pierwsze z nich dotyczyło kwestionowania przez mieszkańców sposobów, w jaki władze mierzą jakość powietrza. Mieszkańcy domagali się bowiem stacji pomiarowej, w pobliżu wyjątkowo ruchliwej arterii – jednak sąd miał wątpliwości, czy może ingerować w pomiary, nakazując władzom instalację nowej stacji pomiarowej.

– Druga kwestia dotyczyła natomiast interpretacji wyników pomiarów. Władze oceniały bowiem jakość powietrza na podstawie średniej z kilku stacji pomiarowych i na tej podstawie oparły lokalny plan ochrony powietrza – co nie podobało się części mieszkańców, żyjącej w bardziej zanieczyszczonej części miasta. Sąd miał jednak wątpliwości, czy może ingerować w to, jak miasto ocenia jakość powietrza.

Orzeczenie

Trybunał Sprawiedliwości UE orzekł, że sądy krajowe w państwach członkowskich powinny orzekać w sprawach dotyczących prawidłowej lokalizacji punktów pomiaru jakości powietrza, a jeśli stwierdzi nieprawidłowości – stosować wszelkie niezbędne środki w celu zapewnienia, że punkty pomiarowe zostały umieszczone z poszanowaniem kryteriów wynikających z prawa UE.

Trybunał podkreślił ponadto, że stwierdzenie przekroczenia dopuszczalnego poziomu zanieczyszczenia powietrza choćby w jednym punkcie pomiarowym oznacza, że standardy jakości powietrza są naruszone w całej strefie.

„Obywatele #UE ?? mają prawo domagać się od władz wiarygodnych pomiarów jakości powietrza – orzekł właśnie Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. To odpowiedź skargę @ClientEarth i mieszkańców Brukseli, dotyczącą Planów Ochrony Powietrza dla belgijskiej stolicy!” – napisano w środę w mediach społecznościowych Client Earth – Prawnicy dla Ziemi.

Wyrok dla Brukseli będzie najprawdopodobniej oznaczać, że miejscowy sąd skorzysta ze swoich praw (potwierdzonych przez TSUE), czym zmusi władze lokalne do zmiany planu ochrony powietrza.

Wyrok TSUE a polskie powietrze

Czy jednak wyrok TSUE będzie stanowić dla polskich sądów precedens, torując drogę obywatelom w podobnych sprawach? O to zapytałem Miłosza Jakubowskiego z Fundacji Frank Bold. Jako prawnik od lat zajmuje się on problematyką środowiskową.

“Wyrok ten stanowi pewne wytyczne dotyczące stosowania przepisów o ochronie powietrza w całej UE. Dlatego również polskie sądy i polskie organy administracji publicznej powinny uwzględniać go w swoim orzecznictwie. Niestety przewidujemy, że w praktyce będzie z tym problem, ponieważ w innych, podobnym sprawach – które dotyczyły ochrony powietrza, a konkretnie skarg obywateli i organizacji pozarządowych na programy ochrony powietrza – polskie sądy ignorowały orzecznictwo TSUE i przepisy prawa unijnego. Sądy nie dopuszczały do rozpatrzenia tych spraw, powołując się wyłącznie na przeszkody wynikające z prawa polskiego”.

Potrzeba specjalistycznej wiedzy

W kontekście polskim pojawia się jednak inny problem, który dotyczy merytorycznych podstaw, na podstawie których orzekać mieliby polscy sędziowie. Zdaniem Jakubowskiego, do wydania wyroku w podobnej sprawie sąd potrzebowałby tzw. wiadomości specjalnych, czyli np. opinii biegłego.

„W postępowaniach przed polskimi sądami administracyjnymi nie ma jednak możliwości powołania dowodu z opinii biegłego. Mamy więc paradoks, ponieważ sąd musiałby bazować wyłącznie na swoim rozeznaniu, bez udziału ekspertów. Obawiam się natomiast, że sama lektura aktów prawnych, bez opinii specjalistycznej, może być niewystarczająca.

W polskich sądach administracyjnych nie ma odrębnych wydziałów, które zajmowałyby się wyłącznie kwestiami środowiskowymi. Nie ma więc zbyt wielu sędziów, którzy specjalizują się w tego typu sprawach. Tematyka środowiskowa staje się coraz bardziej istotna dla społeczeństwa, ale też jest niezwykle skomplikowana, przez co wymaga dużej wiedzy (również pozaprawnej) oraz doskonałej znajomości prawa unijnego i międzynarodowego. Jako Fundacja uważamy, że dobrym rozwiązaniem byłoby stworzenie osobnych wydziałów orzeczniczych w sądach administracyjnych, które zajmowałyby się wyłącznie takimi sprawami” – powiedział Miłosz Jakubowski z Fundacji Frank Bold.

 

Źródła: ClientEarth (1 i 2), Twitter/ClientEarth_PL

Zdjęcie: Shutterstock/zauganize

Autor

Sebastian Medoń

Z wykształcenia socjolog. Interesuje się klimatem, powietrzem i energetyką – widzianymi z różnych perspektyw. Dla SmogLabu śledzi bieżące wydarzenia, przede wszystkim ze świata nauki.

Udostępnij

Zobacz także

Wspierają nas

Partnerzy portalu

Partner cyklu "Miasta Przyszłości"

Partner cyklu "Żyj wolniej"

Partner naukowy

Bartosz Kwiatkowski

Dyrektor Frank Bold, absolwent prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, wiceprezes Polskiego Instytutu Praw Człowieka i Biznesu, ekspert prawny polskich i międzynarodowych organizacji pozarządowych.

Patrycja Satora

Menedżerka organizacji pozarządowych z ponad 15 letnim stażem – doświadczona koordynatorka projektów, specjalistka ds. kontaktów z kluczowymi klientami, menadżerka ds. rozwoju oraz PR i Public Affairs.

Joanna Urbaniec

Dziennikarka, fotografik, działaczka społeczna. Od 2010 związana z grupą medialną Polska Press, publikuje m.in. w Gazecie Krakowskiej i Dzienniku Polskim. Absolwentka Krakowskiej Szkoła Filmowej, laureatka nagród filmowych, dwukrotnie wyróżniona nagrodą Dziennikarz Małopolski.

Przemysław Błaszczyk

Dziennikarz i reporter z 15-letnim doświadczeniem. Obecnie reporter radia RMF MAXX specjalizujący się w tematach miejskich i lokalnych. Od kilku lat aktywnie angażujący się także w tematykę ochrony środowiska.

Hubert Bułgajewski

Ekspert ds. zmian klimatu, specjalizujący się dziedzinie problematyki regionu arktycznego. Współpracował z redakcjami „Ziemia na rozdrożu” i „Nauka o klimacie”. Autor wielu tekstów poświęconych problemom środowiskowym na świecie i globalnemu ociepleniu. Od 2013 roku prowadzi bloga pt. ” Arktyczny Lód”, na którym znajdują się raporty poświęcone zmianom zachodzącym w Arktyce.

Jacek Baraniak

Absolwent Uniwersytetu Wrocławskiego na kierunku Ochrony Środowiska jako specjalista ds. ekologii i ochrony szaty roślinnej. Członek Pracowni na Rzecz Wszystkich Istot i Klubu Przyrodników oraz administrator grupy facebookowej Antropogeniczne zmiany klimatu i środowiska naturalnego i prowadzący blog „Klimat Ziemi”.

Martyna Jabłońska

Koordynatorka projektu, specjalistka Google Ads. Zajmuje się administacyjną stroną organizacji, współpracą pomiędzy organizacjami, grantami, tłumaczeniami, reklamą.

Przemysław Ćwik

Dziennikarz, autor, redaktor. Pisze przede wszystkim o zdrowiu. Publikował m.in. w Onet.pl i Coolturze.

Karolina Gawlik

Dziennikarka i trenerka komunikacji, publikowała m.in. w Onecie i „Gazecie Krakowskiej”. W tekstach i filmach opowiada o Ziemi i jej mieszkańcach. Autorka krótkiego dokumentu „Świat do naprawy”, cyklu na YT „Można Inaczej” i Kręgów Pieśni „Cztery Żywioły”. Łączy naukowe i duchowe podejście do zagadnień kryzysu klimatycznego.

Jakub Jędrak

Członek Polskiego Alarmu Smogowego i Warszawy Bez Smogu. Z wykształcenia fizyk, zajmuje się przede wszystkim popularyzacją wiedzy na temat wpływu zanieczyszczeń powietrza na zdrowie ludzkie.

Klaudia Urban

Z wykształcenia mgr ochrony środowiska. Od 2020 r. redaktor Odpowiedzialnego Inwestora, dla którego pisze głównie o energetyce, górnictwie, zielonych inwestycjach i gospodarce odpadami. Zainteresowania: szeroko pojęta ochrona przyrody; prywatnie wielbicielka Wrocławia, filmów wojennych, literatury i poezji.

Maciej Fijak

Redaktor naczelny SmogLabu. Z portalem związany od 2021 r. Autor kilkuset artykułów, krakus, działacz społeczny. Pisze o zrównoważonych miastach, zaangażowanym społeczeństwie i ekologii.

Sebastian Medoń

Z wykształcenia socjolog. Interesuje się klimatem, powietrzem i energetyką – widzianymi z różnych perspektyw. Dla SmogLabu śledzi bieżące wydarzenia, przede wszystkim ze świata nauki.

Tomasz Borejza

Zastępca redaktora naczelnego SmogLabu. Dziennikarz naukowy. Wcześniej/czasami także m.in. w: Onet.pl, Przekroju, Tygodniku Przegląd, Coolturze, prasie lokalnej oraz branżowej.