Zapewnienie ciągłości finansowania programu Czyste Powietrze prefinansowanie wymiany pieców dla najuboższych, atrakcyjne taryfy dla użytkowników pomp ciepła, znaczne zwiększenie liczby stacji monitorujących jakość powietrza czy wprowadzanie stref czystego transportu. To przykłady propozycji, jakie organizacje pozarządowe przekazały przedstawicielom rządu. Przyjął je wiceminister klimatu i środowiska.
Sygnatariusze apelu zwracają uwagę, że moment nie jest przypadkowy. W Unii Europejskiej toczą się właśnie kluczowe negocjacje w sprawie kształtu nowych regulacji antysmogowych. Chodzi m.in. o to, jak ambitne normy mają obowiązywać w krajach UE i od kiedy. Ostateczny kształt nowych przepisów wpłynie na działania antysmogowe podejmowane w Polsce w najbliższej dekadzie oraz – w konsekwencji – na zdrowie mieszkańców.
Więcej o tej sprawie: Szykuje się aktualizacja kluczowej dyrektywy. Skutki odczuje 30 mln Polaków
Główne źródło smogu w Polsce? 2,5 miliona „kopciuchów”
W spotkaniu udział wzięli m.in. Wiceminister Klimatu i Środowiska Krzysztof Bolesta, Wiceminister Zdrowia Wojciech Konieczny, Wiceminister Funduszy i Polityki Regionalnej Konrad Wojnarowski. Obecni byli także przedstawiciele Ministerstwa Infrastruktury, NIK-u, samorządów i środowisk naukowych.
Postulaty organizacji objęły cztery kluczowe obszary.
1) Wpływ jakości powietrza na zdrowie mieszkańców Polski.
2) Zmniejszanie emisji z domowych instalacji grzewczych i wsparcie dla najuboższych w tym zakresie.
3) Transport i wykluczenie transportowe
4) Wdrażanie przepisów i ich egzekwowanie.
– Jednym z najważniejszych wyzwań stojących przed nowym rządem jest likwidacja starych pieców i kotłów na węgiel i drewno, tzw. “kopciuchów”. Wciąż w Polsce dymi ich około 2,5 miliona i stanowią one główne źródło zimowego smogu – wyliczała Anna Dworakowska z Polskiego Alarmu Smogowego.
Jej zdaniem zastąpienie “kopciuchów” czystymi formami ogrzewania będzie wymagać nie tylko wdrożenia uchwał antysmogowych. To także zapewnienie sprawnie działających programów finansowych wspierających mieszkańców w termomodernizacji domów i instalacji nowoczesnego ogrzewania. – Zyskamy na tym wszyscy. Szacunki wskazują, że likwidacja “kopciuchów” zapewni czyste powietrze 30 milionom mieszkańców i mieszkanek Polski – dodawała Dworakowska.
Postulaty antysmogowe dla rządu. 7 konkretów
Jaki będzie skutek wprowadzenia postulowanych rozwiązań? – Stan jakości powietrza, który według najnowszej wiedzy naukowej nie zagraża życiu i zdrowiu mieszkanek i mieszkańców Polski – podkreślają autorzy raportu. Zwiększyć ma się także świadomość społeczna na temat szkodliwości zanieczyszczenia powietrza i jego źródeł. Bardziej dostępne mają być informacje o aktualnej jakości powietrza.
Postulaty podzielono na dwie grupy. Te, które są możliwe do wprowadzenia w ciągu maksymalnie 6 miesięcy oraz te długoterminowe. Zacznijmy od tych pierwszych.
- Poparcie dla pilnego wdrożenia ambitnych norm jakości powietrza, zgodnych z najnowszymi rekomendacjami Światowej Organizacji Zdrowia.
- Wprowadzenie obowiązkowych programów szkoleniowych dla pracowników sektora zdrowia oraz nauczycieli (w tym nauczania wczesnoszkolnego) mających na celu podniesienie świadomości na temat zanieczyszczenia powietrza jako istotnego czynnika chorobotwórczego
- Wskazanie daty ustawowego zakazu spalania węgla w domowych instalacjach grzewczych w aktualizacji Polityki Energetycznej Polski.
Pozostałe postulaty dotyczą dłuższej perspektywy. - Przeprowadzenie kompleksowych, międzyresortowych kampanii informacyjno-edukacyjnych koordynowanych przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska oraz Ministerstwo Zdrowia o wpływie zanieczyszczenia powietrza na zdrowie.
- Wprowadzenie alertów o aktualnych przekroczeniach maksymalnych poziomów stężeń zanieczyszczeń powietrza z wykorzystaniem systemu RCB. Od 1 poziomu – w oparciu o geolokalizację.
- Wprowadzenie obowiązku sporządzania przez inwestora kompleksowej i ilościowej oceny oddziaływania inwestycji na zdrowie pokazującej np. liczbę przedwczesnych zgonów i hospitalizacji, gdy przedsięwzięcie inwestycyjne może znacząco albo potencjalnie znacząco wpłynąć na pogorszenia jakości powietrza.
- Zwiększenie o co najmniej 30% liczby stacji monitorujących zanieczyszczenie powietrza. To pochodzące z sektora komunalno-bytowego, jak i transportowego. Szczególnie uwzględnione powinny być lokalizacje. Chodzi m.in. o placówki oświatowe, opiekuńczo-wychowawcze oraz placówki ochrony zdrowia, a także zapewnienie na nich monitoringu automatycznego.
„Każdego roku znika miasto wielkości Sieradza”
Podczas prezentacji raportu Weronika Michalak z HEAL Polska przypominała, ile osób rocznie umiera z powodu złego stanu powietrza. – Każdego roku z mapy Polski znika miasto wielkości Sieradza. Tyle osób przedwcześnie umiera z powodu zanieczyszczonego powietrza. Dzięki licznym badaniom naukowym wiemy, w jak szeroki sposób smog szkodzi naszemu zdrowiu. Powoduje nie tylko astmę, POChP i nowotwory, ale nawet cukrzycę, demencję i problemy zdrowia psychicznego. Jednocześnie eksperci nie mają wątpliwości, jakie działania pomogą rozwiązać ten kryzys. Trzeba tylko po nie sięgnąć. Do tego kluczowa jest wola polityczna oraz szeroka współpraca między resortami oraz na różnych poziomach administracji – mówiła Michalak.
Z kolei radczyni prawna Agnieszka Wars-Buchanan przypominała, że walka ze smogiem to w Polsce wyzwanie cywilizacyjne. – Wyzwanie, które wymaga działań międzyresortowych. Wiedzą o tym obywatele, którzy mówią dość i coraz częściej idą do sądu, aby domagać się czystego i zdrowego powietrza. Potrzebujemy pilnych, antysmogowych działań naprawczych. Listę takich działań przekazaliśmy przedstawicielom rządu i instytucji zajmujących się ochroną środowiska – zaznaczała radczyni prawna z Fundacji ClientEarth Prawnicy dla Ziemi.
– Mimo wielu lat działań antysmogowych, powietrze w Polsce wciąż jest szkodliwe dla zdrowia i życia ludzi. Wynika to w dużej mierze z tego, że istniejące przepisy nie są skutecznie egzekwowane. Wiele gmin lekceważy obowiązki wynikające z programów ochrony powietrza. Sprzedawcy paliw i urządzeń grzewczych bezkarnie wprowadzają do obrotu niedozwolone produkty, a mieszkańcy czy przedsiębiorcy ignorują regulacje antysmogowe. Rząd powinien wprowadzić szereg narzędzi prawnych, które zwiększą skuteczność kontroli i egzekwowania przepisów o ochronie powietrza – powiedział Miłosz Jakubowski, radca prawny z Frank Bold.
Zdjęcie tytułowe: Joanna Urbaniec
