Królowe pszczół zostały nietypowymi pasażerkami symulatora szkoleniowego dla astronautów i pilotów wojskowych. Doktorantka Dagmara Stasiowska z Akademii Górniczo-Hutniczej sprawdza w ten sposób, czy pszczoły będą mogły towarzyszyć ludziom na Marsie. Bada również, czy będą mogły zapylać uprawy w marsjańskich szklarniach.
Przeciążenia generowane przez rakietę w trakcie podróży kosmicznej powodują stres, który może zaburzać poprawność rozmnażania się pszczół miodnych. Doktorantka AGH analizuje wpływ takiego stresu na funkcjonowanie organizmów królowych. Badania pszczół prowadzone są z wykorzystaniem wirówki przeciążeniowej Wojskowego Instytutu Medycyny Lotniczej.
Badania pomogą w projektowaniu transporterów
Dagmara Stasiowska zbadała łącznie osiem rodzin pszczelich. Cztery królowe wraz z niewielką „świtą” odbyły lot symulowany na wirówce imitującej profil przeciążeniowy startującej rakiety. Cztery pozostałe rodziny stanowiły grupę kontrolną.
Czytaj również: Reklamy stały się hotelami dla pszczół
Zebrane dane, dotyczące zdolności reprodukcyjnych królowych tj. ilości składanych jaj i ich dystrybucji w czasie, posłużą następnie do stworzenia modelu komputerowego „kosmicznych pszczół”. Model będzie bazował na istniejącym i szeroko wykorzystywanym modelu BEEHAVE. Model ten uwzględnia wiele czynników, zarówno środowiskowych jak i charakterystycznych dla dynamiki rozwoju rodzin pszczelich. Następnie będzie mógł zostać wykorzystany w przyszłości. Zastosowań jest wiele, choćby w trakcie projektowania odpowiednich transporterów, chroniących zapylacze przed przeciążeniami w trakcie lotu rakietą.
Pszczoły na Marsie? Potencjał zostanie doceniony za wiele lat
„Potencjał naukowy prowadzonych eksperymentów będzie w pełni doceniony za wiele lat, kiedy to faktycznie uda się na Marsie stworzyć pierwsze plantacje. Mam jednak świadomość, że wszystko to co uda się wypracować teraz i sprawdzić w warunkach eksperymentalnych na Ziemi jest w stanie za 10, 20 czy 30 lat przynieść zaskakujące rezultaty. Staram się więc myśleć na tyle perspektywicznie, żeby horyzontem moich badań prowadzonych teraz, był sukces ludzi za kilkadziesiąt lat, miliony kilometrów stąd” – mówi autorka badań.
AGH nie badało dotychczas wpływu przeciążeń na poprawność rozmnażania się królowych pszczół miodnych. Natomiast eksperymenty na pszczołach w kontekście transportu kosmicznego wykonano zaledwie kilka razy. Do tej pory badano m.in. zdolność do budowania plastrów w warunkach mikrograwitacji. Badania te w latach 80. prowadziła Amerykańska Agencja Kosmiczna NASA.
We wcześniejszych latach Dagmara Stasiowska, wówczas członkini Koła Naukowego AGH Space Systems, prowadziła badania wstępne, obejmujące swoim zakresem robotnice pszczół miodnych. Do badań posłużyły wtedy rakiety sondujące, które skonstruowali studenci z AGH. Autorka badań jest jednocześnie liderką sekcji AGH Space Systems zajmującej się ładunkami rakietowymi i misjami balonów stratosferycznych. Przeprowadzone kilka lat temu eksperymenty pozwoliły stwierdzić, że przeżywalność osobników doświadczających działania przeciążeń nie odbiega znacząco od przeżywalności grupy kontrolnej. Wnioski te umożliwiły dalsze badania, obejmujące swoim zakresem matki pszczele.
Czytaj również: Miody miejskie równie zdrowe jak te wiejskie
Powrót rektora do pierwszych badań
Promotorem pracy doktorskiej dotyczącej oceny przydatności biocybernetycznego modelu rodziny pszczelej do przewidywania skutków poddania matki pszczelej stresom związanym z lotem kosmicznym jest prof. dr hab. inż. Ryszard Tadeusiewicz, biocybernetyk i były rektor AGH.
„Cieszę się, że dzięki badaniom pani Dagmary mogę powrócić do wątku naukowego, który silnie rozwijałem w latach 70. ubiegłego wieku. Budowaliśmy wtedy z doktorem Andrzejem Migaczem pierwsze – chyba w skali światowej – biocybernetyczne modele rodziny pszczelej i jej interakcji ze środowiskiem. Uzyskiwane z symulacji komputerowych wyniki dobrze zgadzały się z obserwacjami prowadzonymi na rzeczywistych ulach” – wspomina prof. Ryszard Tadeusiewicz.
Badania, które dzięki którym w przyszłości pszczoły będą mogły znaleźć się na Marsie prowadzone są przy współudziale biologa i pszczelarza dr. Michała Kolasy oraz Fundacji Apikultura, która działa na rzecz upowszechnianie wiedzy na temat pszczelarstwa.
–
PAP – Nauka w Polsce / kol/ ekr/
Zdjęcie: PHILIPPE MONTIGNY/Shutterstock
