Udostępnij

Pustynnienie to problem bliższy, niż Sahara. Nowy projekt pomoże znaleźć rozwiązanie

17.03.2022

Pustynnienie, choć tak mało się o nim mówi, jest realnym zagrożeniem także dla Europy. Na każdym innym kontynencie świadomość problemu jest większa, niż u nas. Zmiany klimatu, wylesianie i orka są siłą napędzającą jałowienie coraz większych terenów.

Krakowska Fundacja onEarth poszukuje osób związanych z nauką, działalnością społeczną i artystyczną, którym ekologia jest szczególnie bliska. Jej prośrodowiskowy projekt zamierza rzucić światło dzienne na niebezpieczne zjawisko i realnie stawić czoła pustynnieniu. To ostatni moment, żeby dołączyć.

Pustynnienie coraz bliżej nas

Pustynnienie jest konsekwencją i za razem przyczyną zmian klimatycznych. Kiedy myślimy o pustyni, to głównie o odległej Saharze lub Kalahari. Nic bardziej mylnego. Pustynnienie, wbrew pozorom, nie jest zjawiskiem, które nie ogranicza się do Afryki, Bliskiego Wschodu czy Ameryki Południowej. Dotyczy ono także naszych szerokości geograficznych i w stosunkowo niedługim czasie dotknie ogromnej części Europy. Na jej obszarze świadomość tego problemu jest stosunkowo niska i brakuje działań oraz strategii służących przeciwdziałaniu pustynnieniu.

– W Europie kompletnie nie mówi się o pustynnieniu. Dużo większa świadomość problemu jest w tym zakresie na innych kontynentach. Tam także próbuje się przeciwdziałać zjawisku – powiedziała SmogLabowi Kamila Knap z krakowskiej Fundacji onEarth.

Przykładem może być Wielki Zielony Mur Chiński, który, jako ograniczenie skutków pustynnienia, jest na pustyni Gobi od lat 70-tych ubiegłego wieku. Na całym świecie jest coraz więcej inicjatyw, które mają uchronić rolnictwo i naturalne ekosystemy przed pustynnieniem. Najbardziej spektakularnym z nich jest gigantyczny projekt Wielkiego Zielonego Muru, pasa lasu rozciągającego się na 8 km, w którym uczestniczą 22 państwa Afryki. Mur ma uchronić rolnictwo przed powiększeniem się Sahary. Ogromny pas zieleni ma być ukończony w przyszłym roku. Celem jest ograniczenie ekspansji Sahary, a tym samym pomoc m.in. rolnikom z Czarnego Lądu.

Czym jest pustynnienie?

Pustynnienie to przekształcanie się aktywnego biologicznie, żyznego terenu w martwy i jałowy grunt. Zjawisko to stanowi zagrożenie zarówno dla rolnictwa, jak i naturalnych ekosystemów. Już teraz duża część gleb basenu Morza Śródziemnego zawiera w sobie poniżej 1 proc. materii organicznej – jest więc niemalże pustynią. Według szacunków Europejskiego Trybunału Obrachunkowego, 8 proc. powierzchni Unii Europejskiej jest bezpośrednio zagrożonych pustynnieniem. Niemal 23 proc. może jednak zostać dotknięte pustynnieniem w umiarkowanym stopniu. Te dane, choć pochodzą sprzed przeszło 3 lat, są bardzo niepokojące.

Czytaj także: Pustynia Błędowska zagrożona? Mieszkańcy chcą korekty planowanej obwodnicy

Polska stepowieje

Polska, mimo odmiennego powszechnego przekonania, jest krajem, w którym wody jest stosunkowo mało. Nasze zasoby wodne porównuje się do zasobów w Egipcie – nie jest więc dobrze. Lata niezrównoważonej gospodarki wodnej, regulowania rzek i osuszania bagien przyniosły skutek w postaci zmniejszenia wilgotności gleby. Polska nie jest wprawdzie zagrożona bezpośrednio pustynnieniem, ale stepowienie – czyli zastępowanie roślinności przez trawy i krajobraz stepowy – dzieje się już teraz, na naszych oczach.

 class=
Pustynnienie pogłębia się z powodu częstszych susz, wzrostu temperatur i zmniejszenia opadów. Zjawisko przyspiesza zmiany klimatyczne, ponieważ zmniejsza zdolność gleby do zatrzymywania CO2, fot. onEarth

Przyczyny pustynnienia

Erozja spowodowana rolnictwem i wylesianiem jest główną przyczyną pustynnienia. Większość wykorzystywanych technik rolniczych, zarówno tradycyjnych, jak i nowoczesnych, prowadzi do erozji gleby. Szczególnie szkodliwe są te, które wykorzystują pługi oraz różne formy orki. Grudy ziemi wywróconej pługiem nie są w stanie trzymać wilgoci, a żyzna gleba staje się jałowym pyłem wywiewanym przez wiatr.

Monokultury upraw dodatkowo pogarszają problem. Wylesianie i nadmierny wypas powodują utratę roślinności, żyzna i wilgotna gleba pozostaje bez ochrony, a erozja gleby nasila się, co prowadzi do jej degradacji. Sytuację pogarsza stosowanie niewłaściwych technik nawadniania, które zmniejszają retencję wody oraz ilość wód gruntowych.

Pustynnienie pogłębia się z powodu częstszych susz, wzrostu temperatur i zmniejszenia opadów. Zjawisko przyspiesza zmiany klimatyczne, ponieważ zmniejsza zdolność gleby do zatrzymywania dwutlenku węgla. Podstawowe techniki przeciwdziałające pustynnieniu obejmują rolnictwo bezorkowe, zalesianie oraz wzrost bioróżnorodności.

Projekt dla chcących walczyć z pustynnieniem

Również wśród naszych rodaków nie brakuje świadomych osób z zapałem do pracy na rzecz środowiska. Właśnie takich osób, chętnych zapobiegać pustynnieniu, chcących wziąć udział w ciekawej inicjatywie, szuka Fundacja onEarth. Organizowany przez nią projekt – OASIS 2027, organizowany przez ma na celu zwrócenie uwagi na problem, który w stosunkowo niedługim czasie zacznie dotyczyć dużej części Europy.

Fundacja onEarth zaprasza naukowców, rolników i artystów zainteresowanych przeciwdziałaniem pustynnieniu do udziału w projekcie OASIS 2027. Termin składania wniosków o aktywny udział w programie upływa 21 marca. Więcej informacji i wskazówki można znaleźć na stronie: http://onearth.io/oa27

Projekt łączy środowiska naukowe i artystyczne. Jest więc skierowany do osób prowadzących działalność społeczną lub społeczno-naukową, ukierunkowaną na ekologię. OASIS 2027 Poszukuje zarówno konkretnych rozwiązań problemu opartych o odkrycia naukowe, jak i nowych sposób opowiadania o problemach środowiska łączących człowieka i przyrodę.

Pustynnienie – z Majorki, przez Pustynię Błędowską, do Magdeburga

– Projekt łączy kraje i dotyka problemu pustynnienia. Współpracujemy m.in. z rolnikami i osobami z miast postindustrialnych. Obecnie szukamy chętnych do wzięcia udziału w inicjatywie. Liczą się powiązania z ekologią, postawa i chęci do pracy – dodaje Kamila Knap.

OASIS 2027 odbywa się w trzech krajach, które zmagają się z różnymi skutkami złej gospodarki wodnej – w Hiszpanii, Polsce i Niemczech. Kraje te kolejno są zagrożone przez: zmiany klimatu i intensywne rolnictwo, obarczone skutkami nieprzemyślanej gospodarki wodnej i stepowieniem. Niemcy aktualnie poszukują pomysłu na zagospodarowanie zdegradowanych, postindustrialnych gleb. Dlaczego zaczną na Majorce? To teren mocno dotknięty skutkami zmian klimatu, górzysty (konieczność uprawy tarasowej), a jednocześnie w znacznym stopniu oparty na rolnictwie. To wszystko sprawia, że rolnikom nie jest tam łatwo i często muszą, poza uprawą czy hodowlą, równolegle chodzić do drugiej pracy, żeby móc się utrzymać.

– Cały projekt składa się z trzech etapów. Pierwszy z nich to wyjazd zakwalifikowanych naukowców i artystów na Majorkę, w celu inkubacji. Kolejny będzie odbywał się na naszej antropogenicznej Pustyni Błędowskiej, na której Ci sami ludzie będą budować pewne struktury retencji wody. Ostatni, najbardziej medialny etap to Festiwal Praktyk w Magdeburgu, który odbędzie się w październiku – opowiada Kamila Knap. Następne, równie konkretne działania planowane są na przyszły rok.

Fundacja onEarth zajmuje się edukacją ekologiczną i artystyczną. Ucieka od antropocentrycznego modelu, stawiając na podnoszenie świadomości człowieka, jego związku z przyrodą i położenia na świecie.

Zdjęcie tytułowe: Materiały prasowe Fundacji onEarth

Autor

Klaudia Urban

Z wykształcenia mgr ochrony środowiska. Jej teksty ukazują się też w Onet.pl. Współpracuje również z Odpowiedzialnym Inwestorem. Pisze przede wszystkim o gospodarce odpadami, edukacji ekologicznej, zielonych inwestycjach, transformacji systemu żywności i energetycznej. Preferuje społeczne ujęcie tematu. Zainteresowania: ochrona przyrody; przede wszystkim GOZ i OZE, eco-lifestyle oraz psychologia.

Udostępnij

Zobacz także

Wspierają nas

Partnerzy portalu

Partner cyklu "Miasta Przyszłości"

Partner cyklu "Żyj wolniej"

Partner naukowy

Bartosz Kwiatkowski

Dyrektor Frank Bold, absolwent prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, wiceprezes Polskiego Instytutu Praw Człowieka i Biznesu, ekspert prawny polskich i międzynarodowych organizacji pozarządowych.

Patrycja Satora

Menedżerka organizacji pozarządowych z ponad 15 letnim stażem – doświadczona koordynatorka projektów, specjalistka ds. kontaktów z kluczowymi klientami, menadżerka ds. rozwoju oraz PR i Public Affairs.

Joanna Urbaniec

Dziennikarka, fotografik, działaczka społeczna. Od 2010 związana z grupą medialną Polska Press, publikuje m.in. w Gazecie Krakowskiej i Dzienniku Polskim. Absolwentka Krakowskiej Szkoła Filmowej, laureatka nagród filmowych, dwukrotnie wyróżniona nagrodą Dziennikarz Małopolski.

Przemysław Błaszczyk

Dziennikarz i reporter z 15-letnim doświadczeniem. Obecnie reporter radia RMF MAXX specjalizujący się w tematach miejskich i lokalnych. Od kilku lat aktywnie angażujący się także w tematykę ochrony środowiska.

Hubert Bułgajewski

Ekspert ds. zmian klimatu, specjalizujący się dziedzinie problematyki regionu arktycznego. Współpracował z redakcjami „Ziemia na rozdrożu” i „Nauka o klimacie”. Autor wielu tekstów poświęconych problemom środowiskowym na świecie i globalnemu ociepleniu. Od 2013 roku prowadzi bloga pt. ” Arktyczny Lód”, na którym znajdują się raporty poświęcone zmianom zachodzącym w Arktyce.

Jacek Baraniak

Absolwent Uniwersytetu Wrocławskiego na kierunku Ochrony Środowiska jako specjalista ds. ekologii i ochrony szaty roślinnej. Członek Pracowni na Rzecz Wszystkich Istot i Klubu Przyrodników oraz administrator grupy facebookowej Antropogeniczne zmiany klimatu i środowiska naturalnego i prowadzący blog „Klimat Ziemi”.

Martyna Jabłońska

Koordynatorka projektu, specjalistka Google Ads. Zajmuje się administacyjną stroną organizacji, współpracą pomiędzy organizacjami, grantami, tłumaczeniami, reklamą.

Przemysław Ćwik

Dziennikarz, autor, redaktor. Pisze przede wszystkim o zdrowiu. Publikował m.in. w Onet.pl i Coolturze.

Karolina Gawlik

Dziennikarka i trenerka komunikacji, publikowała m.in. w Onecie i „Gazecie Krakowskiej”. W tekstach i filmach opowiada o Ziemi i jej mieszkańcach. Autorka krótkiego dokumentu „Świat do naprawy”, cyklu na YT „Można Inaczej” i Kręgów Pieśni „Cztery Żywioły”. Łączy naukowe i duchowe podejście do zagadnień kryzysu klimatycznego.

Jakub Jędrak

Członek Polskiego Alarmu Smogowego i Warszawy Bez Smogu. Z wykształcenia fizyk, zajmuje się przede wszystkim popularyzacją wiedzy na temat wpływu zanieczyszczeń powietrza na zdrowie ludzkie.

Klaudia Urban

Z wykształcenia mgr ochrony środowiska. Od 2020 r. redaktor Odpowiedzialnego Inwestora, dla którego pisze głównie o energetyce, górnictwie, zielonych inwestycjach i gospodarce odpadami. Zainteresowania: szeroko pojęta ochrona przyrody; prywatnie wielbicielka Wrocławia, filmów wojennych, literatury i poezji.

Maciej Fijak

Redaktor naczelny SmogLabu. Z portalem związany od 2021 r. Autor kilkuset artykułów, krakus, działacz społeczny. Pisze o zrównoważonych miastach, zaangażowanym społeczeństwie i ekologii.

Sebastian Medoń

Z wykształcenia socjolog. Interesuje się klimatem, powietrzem i energetyką – widzianymi z różnych perspektyw. Dla SmogLabu śledzi bieżące wydarzenia, przede wszystkim ze świata nauki.

Tomasz Borejza

Zastępca redaktora naczelnego SmogLabu. Dziennikarz naukowy. Wcześniej/czasami także m.in. w: Onet.pl, Przekroju, Tygodniku Przegląd, Coolturze, prasie lokalnej oraz branżowej.