Z okazji Międzynarodowego Dnia Czystego Powietrza dla Błękitnego Nieba medycy i naukowcy wystosowali do premiera Donalda Tuska list otwarty, w którym apelują o zdecydowane działania na rzecz ochrony klimatu i poprawy jakości powietrza w Polsce. Ich celem jest ochrona zdrowia publicznego.
Polska nadal boryka się z poważnym problemem zanieczyszczenia powietrza, który zagraża zdrowiu, a nawet życiu obywateli. Szacuje się, że każdego roku z powodu narażenia na smog przedwcześnie umiera około 47 tys. osób.
Potrójny kryzys i śmiertelne zagrożenie
Autorzy listu zwracają uwagę także na coraz bardziej odczuwalne skutki zmian klimatu, takie jak fale upałów, susze czy ekstremalne zjawiska pogodowe, które mają bezpośredni wpływ na zdrowie oraz długość życia Polek i Polaków. Tylko latem 2023 roku, w wyniku intensywnych upałów, w Europie zmarło aż 50 tys. osób. Polska znajduje się w czołówce państw Unii Europejskiej z największą liczbą zgonów spowodowanych narażeniem na ekstremalnie wysokie temperatury.
Sygnatariusze apelu przypominają o potrójnym kryzysie planetarnym, na który składają się: zmiana klimatu, utrata bioróżnorodności oraz zanieczyszczenie środowiska. Ich zdaniem to jedno z najpoważniejszych współczesnych zagrożeń dla zdrowia publicznego.
Co więcej, inwestycje w ochronę środowiska postrzegają nie tylko jako kwestię zdrowia, ale również bezpieczeństwa ekonomicznego i rozwoju gospodarczego. Według danych Banku Światowego, działania na rzecz szybszej dekarbonizacji mogą przyspieszyć wzrost gospodarczy o ponad 4 proc. PKB w porównaniu do obecnych strategii.
– Zanieczyszczenie powietrza, wody i gleby to nie tylko problem ekologiczny – to dramat zdrowotny, który dotyka miliony Polaków – mówi prof. Ewa Konduracka z Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, jedna z sygnatariuszek listu.
Przedstawiciele środowiska medycznego oraz naukowcy apelują o wzmocnienie działań proklimatycznych i podjęcie kroków na rzecz czystego powietrza. Formułują przy tym kilka najważniejszych rekomendacji:
- Zapewnienie odpowiedniego poziomu finansowania redukcji emisji oraz publicznych inwestycji w odnawialne źródła energii,
- Przyspieszenie osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2040 roku i uwzględnienie aspektów zdrowotnych w planach adaptacji,
- Pilna transpozycja dyrektywy UE w sprawie jakości powietrza (AAQD) do krajowego ustawodawstwa.
Zaostrzenie norm coraz bliżej
Przypomnijmy, że Dyrektywa AAQD (Ambient Air Quality Directive) ws. Jakości Powietrza Atmosferycznego to unijny akt prawny mający na celu osiągnięcie zerowej emisji zanieczyszczeń do 2050 roku oraz zaostrzenie dopuszczalnych limitów dla szkodliwych składników w powietrzu.
Państwa członkowskie UE są zobowiązane do wdrożenia nowych norm jakości powietrza do 2030 roku. AAQD wprowadza więc przepisy, które przyczyniają się do poprawy czystość powietrza.
– Zdrowie społeczeństwa powinno być najważniejszym celem w działaniach na rzecz czystego powietrza i przeciwdziałania zmianie klimatu – mówi lek. Olga Wdowiczak, specjalistka ds. zdrowia środowiskowego HEAL Polska . – Pilnie potrzebujemy wpisania zaktualizowanych unijnych przepisów dotyczących jakości powietrza (z dyrektywy AAQD) do polskiego prawa oraz zagwarantowania odpowiedniego finansowania działań na rzecz ograniczenia emisji szkodliwych substancji – dodaje pytana przez SmogLab.
Smog i zmiany klimatu w natarciu
Wdowiczak podkreśla, że niezbędne jest działanie na wszystkich poziomach – od lokalnego, przez krajowy, aż po unijny. Jej zdaniem, Polska powinna aktywnie działać na rzecz wyeliminowania subsydiów dla paliw kopalnych w nowym budżecie UE po 2027 roku.
– Musi za to finansować sprawiedliwą transformację przez publiczne inwestycje w odnawialne źródła energii, redukcję zanieczyszczeń i przygotowanie na skutki zmiany klimatu – podkreśla ekspertka.
Pod listem otwartym podpisali się eksperci i ekspertki m.in. z Uniwersytetu Jagiellońskiego, Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego oraz Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.
– Żeby ochronić nasze zdrowie i zatrzymać nieodwracalne skutki zmiany klimatu, powinniśmy osiągnąć neutralność klimatyczną do 2040 roku i ustalić krajowe cele na 2035 rok zgodne z ograniczeniem globalnego ocieplenia do 1,5°C. Plany adaptacyjne, zarówno polskie jak i unijne, muszą uwzględniać zdrowie jako priorytet, a nowy Narodowy Program Zdrowia na lata 2026-2030 powinien obejmować wpływ środowiska na nasze zdrowie – zaleca.
–
Zdjęcie tytułowe: Stan Baranski
