Krakowska Rada Miasta zdecydowała 23 listopada 2022 r. o powstaniu pierwszej w Polsce Strefy Czystego Transportu (SCT). Od 1 lipca 2024 r. po Krakowie nie będą mogły poruszać się najstarsze samochody z normą emisji EURO 1. Największa zmiana obowiązuje jednak od 1 lipca 2026 r. Wtedy z krakowskich ulic znikną wszystkie samochody niespełniające norm EURO3 dla samochodów benzynowych i EURO5 dla samochodów z silnikiem diesla. W sprawie SCT pojawia się wiele pytań, dlatego dziś wyjaśniamy szczegóły.
1. Jakie samochody będą mogły poruszać się po Strefie Czystego Transportu?
Samochody osobowe zarejestrowane przed 1 marca 2023 r.
a) będą mogły poruszać się po krakowskiej SCT do 1 lipca 2026 r. jeśli:
– w przypadku samochodów benzynowych będą spełniały wymagania minimum normy Euro 1 (rok produkcji minimum 1992),
– w przypadku samochodów z silnikiem Diesla wymagania minimum normy Euro 2 (rok produkcji minimum 1996).
b. od 1 lipca 2026 r. będą mogły poruszać się po SCT jeśli:
– w przypadku samochodów benzynowych będą spełniały wymagania minimum normy Euro 3 (rok produkcji minimum 2000),
– w przypadku samochodów z silnikiem Diesla wymagania minimum normy Euro 5 (rok produkcji minimum 2010).
Samochody osobowe zarejestrowane po 1 marca 2023 r.
a) będą mogły poruszać się po SCT w Krakowie jeśli:
– w przypadku samochodów benzynowych będą spełniały wymagania minimum normy Euro 3 (rok produkcji minimum 2000),
– w przypadku samochodów z silnikiem Diesla wymagania minimum normy Euro 5 (rok produkcji minimum 2010).
2. Od kiedy obowiązuje Strefa Czystego Transportu i ile lat będą miały wtedy samochody dopuszczone do poruszania się w obrębie SCT?
Strefa Czystego Transportu będzie funkcjonowała od 1 lipca 2024 r.
Wówczas samochody, które będą zarejestrowane przed 1 marca 2023 r., wjadą do SCT jeśli będą miały maksimum 32 lata (muszą spełniać normę Euro 1) w przypadku aut benzynowych lub maksimum 26 lat w przypadku tych z silnikiem Diesla (muszą spełniać normę Euro 2). To wymóg symboliczny, którego celem jest edukacja kierowców i wycofanie z ruchu najbardziej kopcących aut.
Surowsze wymagania dla wszystkich aut zaczną obowiązywać od 1 lipca 2026 r.
Wszystkie auta jeżdżące po Krakowie będą musiały wtedy spełniać wymogi emisyjne Euro 3 dla benzyny (najstarsze z nich będą mieć wtedy 27 lat) i Euro 5 dla diesli (najstarsze będą mieć wtedy 17 lat).
3. Dlaczego auta silnikiem Diesla mają inne wymogi niż auta z silnikami benzynowymi?
Wymogi dla Diesli są ostrzejsze ponieważ samochody z tym silnikiem emitują więcej zanieczyszczeń. Przykładowo samochody Diesla Euro 3 emitują 22 razy więcej pyłów niż samochody benzynowe Euro 3 Te dane pochodzą z badań emisji samochodów w ruchu rzeczywistym, przeprowadzonych na 90 000 aut poruszających się po Krakowie. Dopiero Diesle spełniające normę Euro 5 emitują znacząco mniej pyłu. Jest to 6 razy mniej niż Diesle Euro 4 i 12 razy mniej niż Diesle Euro 3.
4. Czy Strefa Czystego Transportu wpłynie na jakość powietrza?
Tak. Analizy wskazują, że auta objęte wymogami SCT odpowiedzialne są za aż 80% pyłów i 50% NOx emitowanych przez samochody w Krakowie. Wyeliminowanie z ruchu miejskiego starszych diesli znacząco ograniczy ilość pyłów emitowanych przez samochody poruszające się po mieście, a także zmniejszy ilość emitowanych tlenków azotu. Warto wspomnieć, że ruch samochodowy odpowiada na Alejach za 35% stężenia pyłów i aż 72% stężenia NO2. Samochody najbardziej emisyjne zostaną zastąpione innymi, ale te będą już emitowały o wiele mniej szkodliwych substancji.
5. Czy przewidziane są wyjątki i wyłączenia w obrębie Strefy Czystego Transportu?
Tak. Wymogami SCT nie są objęte następujące grupy pojazdów:
- motocykle, skutery, quady;
- pojazdy historyczne, a więc najczęściej te z żółtymi rejestracjami;
- pojazdy specjalne, jak nietypowe dźwigi, maszyny do wykonywania odwiertów itp. pojazdy, które zostały dostosowane do specyficznych potrzeb i wymagały w związku z tym ponownej homologacji i dopuszczenia do ruchu;
- karetki, straż pożarna, pojazdy służb, wojska i kancelarii premiera, policji, inspekcji skarbowej, ABW itp., których pełna lista jest w Art. 39 ustawy o elektromobilności;
- pojazdy zarządców dróg lub pojazdy pracujące na zlecenie tych zarządców (a więc np. maszyny budowlane, jak koparka);
- pojazdy osób niepełnosprawnych specjalnie przystosowane do ich przewozu,
- autobusy szkolne (specjalne oznakowanie)
- osoby, które ukończyły 70 rok życia, po spełnieniu dodatkowych warunków
5. Jakie są zasady wyłączenia z przepisów SCT osób powyżej 70 roku życia?
Uchwała o SCT w Krakowie przewiduje ulgowe potraktowanie osób powyżej 70 roku życia. Będą mogli prowadzić na obszarze SCT auta nie spełniające wymagań SCT. Są trzy warunki:
– ukończyli lub ukończą w 2022 r. 70 lat,
– auto stało się ich własnością lub współwłasnością przed przed dniem 1 stycznia 2023 r.,
– kierują tym samochodem. Jeśli ich auto nie spełnia warunków SCT będą nim mogli po Strefie jeździć tylko oni.
6. Czy Strefa Czystego Transportu będzie oznakowana?
Tak. Na granicach Strefy Czystego Transportu będą ustawione znaki drogowe D-54 i D-55, a więc znaki informujące o wjeździe lub opuszczeniu obszaru Strefy. Wjazd do SCT samochodem, który nie spełnia jej wymagań będzie więc traktowane, jako wykroczenie drogowe, za które można otrzymać mandat w wysokości 500 zł.
Dodatkowo władze Krakowa planują wykorzystanie Systemu Informacji Miejskiej aby dodatkowo oznakować obszar SCT, a przede wszystkim z wyprzedzeniem poinformować kierowców o tym, że zbliżają się do granicy SCT, lub jak mogą Strefę ominąć.
7. Jaki obszar obejmie Strefa Czystego Transportu w Krakowie?
Co do zasady granice SCT w Krakowie będą tożsame z granicami administracyjnymi miasta. Pojawią się pewne wyjątki.
Organizacja ruchu będzie uwzględniała możliwość zawrócenia dla samochodów niespełniających wymagań Strefy, a także umożliwi np. dojazd drogą krajową nr 7 do autostradowej obwodnicy Krakowa, do węzła w Opatkowicach.
Przykłady z Europy pokazują, że ustanowienie SCT na dużym obszarze pozwoliło na przyjęcie mniej restrykcyjnych wymogów. Strefy obejmujące całe miasta zostały wprowadzone w wielu miastach, np. Paryżu, Brukseli, Barcelonie, Stuttgarcie czy Zagłębiu Ruhry, gdzie duża strefa pokrywa całe miasta.
8. Czy Strefa Czystego Transportu obejmie czwartą obwodnicę miasta (autostradową)?
Nie. Choć SCT może obowiązywać na wszystkich drogach, nawet na krajowych, to wyjątkiem są autostrady i drogi ekspresowe. Tu regulacje SCT nie obowiązują.
Obwodnica Krakowa to obecnie w części autostrada, a w części droga ekspresowa. Dlatego wymaganiami SCT obwodnica objęta nie będzie.
9. Kto i w jaki sposób będzie kontrolował przestrzeganie zasad Strefy Czystego Transportu?
Kontrolę samochodów pod kątem spełniania wymagań SCT może prowadzić Policja i Straż Miejska. Ułatwieniem przy kontroli ma być naklejka na szybie – dla aut jeżdżących po Strefie naklejka jest obowiązkowa. Władze Krakowa zakładają również wideo-kontrole, aby podnieść skuteczność SCT. Sposób jej prowadzenia zostanie jednak dopiero określony. Obecnie na rynku istnieje wiele rozwiązań.
10. Jaką karę przewidziano za złamanie przepisów SCT?
Wjazd do SCT samochodem, który nie spełnia jej wymagań będzie więc traktowane, jako wykroczenie drogowe, za które można otrzymać mandat w wysokości 500 zł.
11. Czy naklejka na szybę jest obowiązkowa i jednolita dla wszystkich miast, które wprowadzą SCT?
Tak. Samochód, który jeździ po Strefie musi być oznakowany naklejką. Ułatwia ona kontrolującym rozpoznanie auta, które ma prawo poruszać się po SCT. Naklejka wydana w SCT w Krakowie będzie ważna w każdej SCT w Polsce, jeśli powstaną kolejne takie strefy. Naklejki wydawane w innych miastach będą zawierały takie same informacje ułatwiające kontrolę. Sam fakt posiadania naklejki na szybie nie oznacza, że auto może jeździć po SCT. Naklejka pełni rolę informacyjną. Otrzymać można ją dla każdego samochodu, ale jej posiadanie nie daje prawa wjazdu do SCT, jeśli samochód nie spełnia jej wymagań.
12. Czy Strefa Czystego Transportu w każdym przypadku oznacza konieczność kupna nowszego samochodu?
Nie. Po strefie nadal będą mogły jeździć starsze auta z silnikiem benzynowym. W 2026 roku gdy wejdzie w życie kolejny etap zapisów o SCT, będą mogły wjechać do niej nawet 27-letnie samochody benzynowe – spełniające normę Euro 3.
Samochód będą natomiast musieli wymienić właściciele aut z silnikiem Diesla, które nie spełniają normy Euro 5 – rok produkcji 2009 lub starsze. A więc wymiany auta będzie musiał dokonać ktoś, kto ma diesla, który w 2026 r. będzie miał więcej niż 17 lat. Osoby te mogą wymienić starego diesla na stary samochód benzynowy.
13. Mam Diesla wyprodukowanego przed 2010 rokiem. Czy będę mógł nim wjechać do Krakowa po 1 lipca 2026 roku?
Od 1 lipca 2026 r. wjazd do SCT będzie możliwy tylko dla diesli spełniających przynajmniej standard emisji Euro 5. W przypadku aut osobowych oznacza to, że musi być ono wyprodukowane w 2010 lub nowsze. W przypadku aut ciężarowych mowa o autach produkowanych od 2008 r. A więc wymiany auta będzie musiał dokonać ktoś, kto ma diesla, który w 2026 r. będzie miał więcej niż 17 lat. Warto jednak podkreślić, że osoby te mogą wymienić starego diesla na stary samochód benzynowy.
14. Czy będą dopłaty do nowych samochodów?
Nie, takich dopłat nie przewidziano. Nie jest możliwe dofinansowanie zakupu używanych samochodów. Regulacje SCT wchodzą w życie dopiero w połowie 2026 r. Do tego czasu stary samochód można sprzedać, a uzyskane w ten sposób pieniądze przeznaczyć na kupno innego auta. Sprzedając samochód z napędem Diesla można kupić nawet starszy samochód z silnikiem benzynowym, bo wymogi dla aut benzynowych są znacznie mniej rygorystyczne. Celem strefy nie jest likwidacja ruchu samochodowego, a jedynie ograniczenie ruchu tych aut, które emitują najwięcej zanieczyszczeń.
15. Strefa Czystego Transportu została uchwalona, a miasto w tym samym czasie likwiduje połączenia MPK, a transport aglomeracyjny kuleje. Jak mają przemieszczać się osoby, które nie spełnią wymogów SCT?
Na pewno miasto Kraków powinno znacznie więcej inwestować w rozwój komunikacji publicznej w samym mieście, jak i w przypadku połączeń aglomeracyjnych. Tu ważna jest także współpraca z władzami województwa. Ceny biletów nie powinny być zwiększane – transport publiczny powinien być na tyle tani, aby być dostępny cenowo dla większości mieszkańców. Rozwój komunikacji zbiorowej i utrzymywanie jej na odpowiednio wysokim poziomie powinien stanowić priorytet w działaniach miasta. Jednak warto zwrócić uwagę, że celem strefy nie jest ograniczenie ruchu samochodowego. Co więcej strefa dopuszcza ruch aut starszych, benzynowych. Auta benzynowe wyprodukowane w 2000 roku, a więc obecnie 22 letnie, mogą jeździć po strefie do końca swojego życia technicznego. Przykładowo, wyprodukowaną w 2001 roku Skodę Fabię z silnikiem benzynowym można kupić za 4 tys. zł.
–
Zdjęcie: Shutterstock/Konrad Krajewski
