Każdego dnia na świecie wypija się aż 2 miliardy filiżanek kawy. Ten rytuał to dla wielu nieodłączny element poranka. Mało kto zdaje sobie jednak sprawę, że to, co zostaje po parzeniu kawy, łącznie z wodą nasyconą kofeiną, może wyrządzać środowisku poważne szkody.
Dyskusja o wpływie kawy na środowisko rozgorzała niedawno w Wielkiej Brytanii, kiedy kobieta otrzymała mandat za… wylanie kawy do kanalizacji.
Choć po medialnej burzy szybko go anulowano, wydarzenie stało się przyczynkiem do szerszej debaty. Dotyczy ona tego, jak kawa i zawarta w niej kofeina obciążają systemy kanalizacyjne i ekosystemy wodne.
Problem nie dotyczy tylko Europy. W globalnym badaniu obejmującym 258 rzek w 104 krajach kofeinę wykryto w ponad połowie wszystkich badanych miejsc. Pokazuje to, że jest to jedno z najbardziej powszechnych zanieczyszczeń komunalnych na świecie.
Co szczególnie niepokojące, ślady kofeiny znajdowano nawet na… Antarktydzie, mimo jej odległości od głównych źródeł zanieczyszczeń. Oznacza to, że substancja ta jest transportowana na ogromne odległości i może utrzymywać się w środowisku przez bardzo długi czas.
- Czytaj także: Niepewna przyszłość popularnej arabiki
Wrzucasz fusy do zlewu lub toalety? Zobacz, jak zabija wodne życie
Kofeina oraz towarzyszące jej związki chemiczne wykazują zdolność obniżania pH środowiska wodnego oraz wzmożonego odtlenienia wód powierzchniowych. To z kolei sprzyja zakwitom glonów i zaburza funkcjonowanie ekosystemów wodnych.
Już w 2003 roku naukowcy ze Szwajcarii zwrócili uwagę na skalę problemu. Ich badanie wykazało, że kofeina może służyć jako marker zanieczyszczeń komunalnych w rzekach i jeziorach. Stężenia tej substancji w dopływach i odpływach szwajcarskich oczyszczalni wynosiły odpowiednio 7–73 μg/l i 0,03–9,5 μg/l, co oznaczało skuteczność usuwania na poziomie 81–99,9 proc. Niestety, jak napisali badacze: Pomimo skutecznego usuwania w większości oczyszczalni ścieków, kofeina była powszechnie obecna w szwajcarskich jeziorach i rzekach (6–250 ng/l), z wyjątkiem odległych jezior górskich (<2 ng/l).
Dzisiejsze analizy potwierdzają, że im więcej kofeiny w kanalizacji, tym gorzej rozkłada się ten najważniejszy składnik kawy. Ostatecznie staje się trwałym zanieczyszczeniem, zakwasza wodę i ogranicza ilość tlenu niezbędnego do życia organizmów. Badania wykazują, że skuteczność oczyszczalni ścieków w redukcji kofeiny waha się od 60 do 100 proc. To oznacza, że w niektórych sytuacjach nawet po przejściu przez wszystkie etapy oczyszczania, wody odprowadzane z powrotem do środowiska nadal zawierają pewne ilości tej substancji.
Sytuację dodatkowo pogarszają ulewne deszcze. Gdy system kanalizacyjny jest przeciążony, część ścieków (często całkowicie nieoczyszczonych) kierowana jest bezpośrednio do rzek i jezior.
Kofeina w ściekach. Bakterie tracą blask, rośliny obumierają, a owady giną
Tegoroczne badanie przeprowadzone przez naukowczynie z Uniwersytetu w Porto wykazało, że kofeina ma zaburzający, a nawet destrukcyjny wpływ na różne grupy organizmów wodnych. Badane były: bakterie morskie, mikroglony, larwy muchówek i makrofity. Wyniki były alarmujące:
- u bakterii zaobserwowano zanik bioluminescencji,
- u glonów – wyraźne zahamowanie wzrostu,
- makrofity odczuły spadek aktywności kluczowego enzymu chroniącego komórki przed stresem oksydacyjnym,
- u larw muchówek odnotowano wysoki wskaźnik śmiertelności.
Badaczki podsumowały: – Wyniki te pokazują również, że kofeina może uszkadzać szlaki metaboliczne, zmieniać funkcje fizjologiczne (…) oraz upośledzać wzrost i mobilność organizmów, potencjalnie prowadząc do śmierci.
Co zrobić z fusami po kawie?
Wiele osób wylewa wodę po kawie do toalety, uznając to za wygodne rozwiązanie. Tymczasem to właśnie taka praktyka, powtarzana codziennie przez miliony ludzi, jest źródłem problemu. Także fusy po kawie nie powinny trafiać do kanalizacji — ani w domu, ani na zewnątrz. Istnieją proste i bezpieczne alternatywy:
- Kompostownik lub bioodpady – to najlepsze rozwiązania. Fusy po kawie świetnie nadają się do kompostu. Stanowią cenny materiał organiczny i nie przedostają się do środowiska wodnego.
- Podlewanie roślin – rozcieńczona woda po kawie może wspomagać nawożenie roślin ozdobnych czy warzywnych. Trzeba jednak uważać, bo nadmiar kofeiny i innych związków może szkodzić glebie i roślinom.
- Zwykły kosz na śmieci – jeśli nie masz kompostownika, wyrzucenie fusów do odpadów zmieszanych lub bioodpadów jest znacznie lepsze niż zrzut do kanalizacji.
–
Źródła: doi.org/10.1073/pnas.2113947119; https://www.mdpi.com/2039-4713/15/3/86; https://www.mdpi.com/2305-6304/12/1/29
Zdjęcie tytułowe: Arkadij Schell/Shutterstock
