Czasem są szare, a czasem kolor przypomina najczarniejszy węgiel. Cel jest jeden – pokazać, co trafia do naszego organizmu wraz z zimowym powietrzem. Trwa szósta edycja kampanii „Zobacz czym oddychasz. Zdrowe Powietrze = Zdrowe Dzieci”, w ramach której mobilne płuca odwiedziły już dwadzieścia miejscowości. W ciągu najbliższych dwóch miesięcy „płuca” trafią do kolejnych lokalizacji. – Mieszkańcy byli wstrząśnięci skalą zanieczyszczenia widoczną gołym okiem – mówi nam mieszkanka Dąbrowy Górniczej, skąd instalacja wyjechała kilka dni temu.
Dwumetrowy model ludzkich płuc „oddycha” pochłaniając zanieczyszczenia powietrza. Są one filtrowane przez “płuca” i osiadają na białej materii, która – zależnie od poziomu zanieczyszczenia powietrza – przybiera grafitowy, a nawet czarny kolor. – Instalacja ustawiana jest na jeden miesiąc w różnych lokalizacjach. W tym roku w kampanię zaangażowały się gminy z całej Polski, które wykorzystują instalację do budowania świadomości na temat szkodliwości oddychania zanieczyszczonym powietrzem wśród mieszkańców i przekonywania ich do wymiany starych kotłów – komentuje Karolina Bryk, koordynatorka kampanii.
– Kampania PAS to świetna inicjatywa – mówi Jacek Kędzierski, pracownik gminy Zbuczyn. – Dzięki tej akcji naprawdę można zobaczyć czym oddychamy. Tylko po miesiącu działania mobilnych płuc wyobraźnia zaczęła pracować, a świadomość mieszkańców naszej gminy znacznie wzrosła. Nie tylko mówienie o problemie, ale możliwość jego naocznego dostrzeżenia, znacznie ułatwia kontakt i rozmowę z mieszkańcami. Płuca były obserwowane przez przedszkolaków, młodzież, rodziców, seniorów. A kto widział już nie powie: ja nie wiedziałem.
Mobilne płuca umieszczane są głównie w miejscowościach, w których nie ma pomiarów jakości powietrza, a mieszkańcy często nie mają świadomości, jak niebezpiecznym powietrzem oddychają. Kampania ma na celu nie tylko pokazanie zanieczyszczenia powietrza, ale również zachęca do działania – ocieplenia domów i wymiany starych nieefektywnych kotłów i pieców.
Płuca czarne jak smoła. Dąbrowa Górnicza jednym z „liderów”
Spośród dwudziestu miejscowości, w których już ustawiono antysmogowe instalacje, najsilniejsze zaczernienie białego materiału pokrywającego płuca, odnotowano w województwie dolnośląskim: we Wrocławiu i Nowej Rudzie oraz śląskiej Dąbrowie Górniczej, skąd instalacja wyjechała kilka dni temu.
Co na to mieszkańcy Dąbrowy Górniczej? – Instalacja wzbudziła duże zainteresowanie i była szeroko komentowana. Było widać, że temat smogu i wpływu przemysłu na zdrowie ludzi jest dla mieszkańców ważny – mówi Magdalena Przybyła z Dąbrowskiego Alarmu Smogowego. – Niestety, spotkaliśmy się też z oporem ze strony niektórych urzędników, którzy próbowali umniejszyć znaczenie wyników naszej akcji – dodaje mieszkanka.
To nie pierwszy raz, gdy samorządowcom nie podoba się akcja uświadamiania mieszkańców. Ostatnio taki przypadek był w Karpaczu, gdzie „pobyt” instalacji został wylicytowany na aukcji charytatywnej przez jednego z mieszkańców. To nie spodobało się burmistrzowi. Warto jednak zauważyć, że w zdecydowanej większości lokalna władza z chęcią włącza się w promowanie zdrowia i wymiany kopciucha.
We wspomnianej Dąbrowie Górniczej było nieco inaczej. – Miasto napisało nawet artykuł w tej sprawie i nasłało na nasza dzielnicę kontrole straży miejskiej. Urząd obiecywał też wysłanie pismo do mieszkańców informujących o konieczności wymiany kotła wraz z decyzją podatkową. Niestety część mieszkańców dostała już decyzję podatkową, natomiast informacji o konieczności wymiany kotła brak. Zapowiadali też kontrolę dronem. Drona też nikt nie widział – rozkłada ręce Magdalena Przybyła. Płuca stały pod szkołą, co wzbudziło duże zainteresowanie wśród rodziców i dzieci. – Przekaz trafił także do seniorów, którzy od lat żyjąc w smogu, przestali go zauważać. Ta akcja pokazała im naocznie, jak duży jest problem i jak istotna jest walka o czyste powietrze – dodaje nasza rozmówczyni.
Po kilkunastu dniach ekspozycji mobilne płuca wyraźnie zmieniły kolor – filtr, który początkowo był biały, przybrał szary, a miejscami wręcz ciemny odcień. – To pokazuje, że stężenie pyłów zawieszonych w powietrzu w Dąbrowie Górniczej jest wysokie i problem smogu jest realny. Podobno nasze płuca są najczarniejsze z obecnej edycji. Mieszkańcy byli wstrząśnięci skalą zanieczyszczenia widoczną gołym okiem. Pojawiło się też dużo głosów poparcia dla działań na rzecz poprawy jakości powietrza. Niektórzy zaczęli bardziej interesować się tematyką smogu i jego wpływu na zdrowie, co pokazuje, że tego typu inicjatywy mają sens. Były jednak także głosy sceptyczne – niektórzy starali się podważać wyniki akcji, sugerując, że filtr zmienia kolor pod wpływem innych czynników – podsumowuje mieszkanka zaangażowana w działania lokalnego alarmu smogowego.
Różnicę między pierwszym a ostatnim dniem funkcjonowania instalacji w Dąbrowie Górniczej, widać na zdjęciu:
Czarne płuca mieszkańców Wrocławia.
Inicjatywę pozytywnie oceniają też na Dolnym Śląsku. Tu samorząd chętnie uczestniczy w coraz bardziej popularnej akcji edukacyjno-informacyjnej. – Mnóstwo przed nami. Jak zawsze mój apel do rządzących na różnych szczeblach: mieszkańcy potrzebują dobrych programów wspierających wymianę instalacji grzewczych. Wielu osób zwyczajnie nie stać na taką instalację – mówił burmistrz Nowej Rudy Tomasz Kiliński na wspólnej konferencji prasowej, podsumowującej „pobyt” sztucznych płuc w jego miejscowości. Te po dwóch tygodniach ekspozycji jasno pokazały, że przed władzami i mieszkańcami wciąż wiele pracy:
Instalacja odwiedziła też Wrocław. Krzysztof Smolnicki z Dolnośląskiego Alarmu Smogowego przypomina:
– W wyniku usuwania źródeł zanieczyszczeń powietrza, ale też ocieplenia klimatu epizody zimowego smogu zdarzają się rzadziej, ale w dalszym ciągu są śmiertelnie poważne. W czasie ataku smogu, który pod koniec roku 2024 dotknął m.in. Wrocław, w kulminacyjnym momencie wytyczne WHO w zakresie godzinowych stężeń pyłu PM2.5 przekroczone były prawie 10-krotnie. To właśnie dlatego instalacja wrocławskich płuc jest tak czarna. Poprawa jakości powietrza w mieście może rocznie ocalić przed przedwczesną śmiercią nawet ponad 800 osób, z czego 600 ocalonych istnień związanych jest z emisją pyłów pochodzących głównie z pieców “kopciuchów”, kolejne 200 to ocalone ofiary spalin samochodowych.
Płuca, które wyjechały ze stolicy województwa dolnośląskiego wyglądały tak:
Dr Piotr Dąbrowiecki: „W sezonie smogowym infekcje u dzieci cztery razy częściej”
W tym sezonie grzewczym kampania ma na celu uświadomienie rodzicom, jak poważnym zagrożeniem dla zdrowia dzieci jest oddychanie zanieczyszczonym powietrzem. Dr n. med. Piotr Dąbrowiecki mówi: – Wspieram kampanię “Zobacz, czym oddychasz”, ponieważ od lat obserwuję, że zdrowie dzieci oddychających zanieczyszczonym powietrzem jest zagrożone. W sezonie smogowym infekcje u dzieci zdarzają się czterokrotnie częściej. Wiemy również, że POChP – czyli choroba dorosłych – zaczyna się już w dzieciństwie. U najmłodszych oddychanie smogiem uszkadza płuca, które nie mogą się prawidłowo rozwinąć. Nie do końca prawidłowo rozwinięte płuca przyczyniają się później do rozwoju astmy.
Instalacja Polskiego Alarmu Smogowego będzie teraz działała w kolejnych miejscowościach:
- Żory 7.02 – 7.03
- Aleksandrów Łódzki 9.02 – 7.03
- Bochnia 10.02 – 7.03
- Warszawa 11.02 – 7.03
- Andrychów 11.02 – 7.03
- Dąbrowa Chełmińska 11.02 – 7.03
- Grójec 7.03 – 4.04
- Bieruń 7.03 – 4.04
- Sułkowice 7.03 – 4.04
- Malanów 7.03 – 4.04
- Nowy Targ 7.03 – 4.04
- Dobrcz 7.03 – 4.04
Postępy inicjatywy można śledzić na pośrednictwem kanału na YouTube, gdzie w czasie rzeczywistym widać, jak wybarwia się materiał zamontowany na instalacji.
W tym roku kampania mobilnych płuc pojawiła się w przestrzeni wirtualnej dzięki Tech To The Rescue, organizatorowi Hackathonu. Zwycięzca tej rywalizacji, zespół z firmy Brainhub – stworzył narzędzie „Wirtualne płuca”. Pozwala ono zwizualizować wygląd płuc po dwóch tygodniach „oddychania” powietrzem w dowolnej lokalizacji na całym świecie. Na stronie wirtualnepluca.pl znajdziemy również grę komputerową, w której gracze mają za zadanie zlikwidować wszystkie źródła zanieczyszczenia powietrza.
Partnerami kampanii są: Allegro Foundation, Clean Air Fund, Fundacja Better Future oraz Grupa LuxMed. Patronatem kampanię objęły: Edukacyjna Sieć Antysmogowa NASK, Tech To The Rescue, Polska Federacja Stowarzyszeń Chorych na Astmę, Alergię i POChP oraz Europejskie Centrum Czystego Powietrza.
–
Zdjęcie tytułowe: Stan Baranski
