Udostępnij

„Złe” powietrze obniża „dobry” cholesterol. I przyczynia się do rozwoju chorób serca

22.06.2017

Naukowcy dodali kolejną cegiełkę do naszej wiedzy o wpływie smogu na zdrowie układu krążenia. Według danych opublikowanych przez American Heart Association (AHA), zanieczyszczenia powietrza powiązane z ruchem ulicznym obniżają stężenie „dobrego” cholesterolu we krwi. To właśnie ten mechanizm może być jednym z kluczowych czynników łączących ekspozycję na smog i wzrost ryzyka zachorowań na choroby układu sercowo-naczyniowego.
Badanie opisane na łamach „Arteriosclerosis, Thrombosis, and Vascular Biology” (czasopismo wydawane przez AHA) objęło 6654 Amerykanów w wieku średnim i starszym, o różnym pochodzeniu etnicznym, zamieszkujących obszary o wysokim wskaźniku zanieczyszczenia powietrza związanego z ruchem ulicznym. U wszystkich osób z tej grupy stwierdzono niższe stężenie lipoprotein HDL w osoczu krwi, czyli, mówiąc potocznie, „dobrego” cholesterolu.
Okazało się, że wyższe narażenie na czarny węgiel (marker zanieczyszczenia pochodzącego z ruchu drogowego, będący efektem niekompletnego spalania paliw kopalnych i biopaliw) w okresie, średnio, jednego roku było wyraźnie skorelowane z niższym stężeniem „dobrego” cholesterolu we krwi. Podobną korelację stwierdzono w przypadku trzymiesięcznego narażenia na pyły zawieszone. Naukowcy ustalili również, że wyższe stężenia zanieczyszczeń korelowały z niższym stężeniem „dobrego” cholesterolu, ale ta prawidłowość bardziej przejawiała się u kobiet: panie narażone na smog uliczny miały niższy poziom HDL niż mężczyźni narażeni na te same ilości toksyn.

„Dopiero zaczynamy rozumieć związek między smogiem a chorobami serca”

Badanie przeprowadzone przez naukowców z University of Washington School of Public Health w Seattle stanowi część projektu o nazwie Multi-Ethnic Study of Atherosclerosis (Wieloetniczne badania nad arteriosklerozą) analizującego czynniki związane ze stylem życia, które mogą mieć wpływ na rozwój chorób sercowo-naczyniowych. Zazwyczaj tego typu przedsięwzięcia zakładały, że osoby zamieszkujące dane miasto narażone są w podobnym stopniu na zanieczyszczenia powietrza. Tymczasem obserwacje prowadzone w ramach MESA uwzględniają bardziej szczegółowe dane na temat miejsca zamieszkania i przybliżonego czasu ekspozycji na zanieczyszczenia powietrza każdej z monitorowanych osób. „Innowacją” jest również badanie związku między narażeniem na zanieczyszczenia związane z ruchem ulicznym i stężeniem cholesterolu HDL we krwi. Jest to zarazem pierwsze badanie, które wykazuje, że taki związek faktycznie istnieje, co może tłumaczyć mechanizm szkodliwego wpływu smogu na układ krążenia.
Jednak na wyciąganie ostatecznych wniosków jest jeszcze za wcześnie. – W ramach przeprowadzonej przez nas analizy pomiar stężenia cholesterolu HDL we krwi badanych został dokonany tylko raz. Dlatego nie byliśmy w stanie stwierdzić, czy zmienia się on w dłuższym okresie. Kontynuacja pomiarów pomoże stwierdzić, w jakim stopniu narażenie na zanieczyszczenia powietrza wpływa na poziom HDL i zrozumieć rolę tej frakcji cholesterolu w organizmie – stwierdził prof. Griffith Bell, główny autor badania. Dodał też, ze naukowcy dopiero zaczynają rozumieć biologiczne mechanizmy związane z wpływem „ulicznych” zanieczyszczeń powietrza na rozwój chorób układu krążenia.

Cholesterol, czyli co?

Cholesterol to tłuszcz wchodzący w skład komórek naszego organizmu. Pełni on szereg ważnych funkcji budulcowych i regulacyjnych w ludzkim ciele, jest m.in. prekursorem wielu hormonów. Kojarzony jest z czynnikiem ryzyka w rozwoju chorób serca, choć nie do końca słusznie. W osoczu krwi cholesterol występuje jako składowa lipoprotein, wielocząsteczkowych kompleksów tłuszczowo-białkowych, zawierających m.in. cholesterol i trójglicerydy oraz kilka innych związków.
Faktycznym „sprawcą” zagrożenia dla naszych naczyń krwionośnych są lipoproteiny niskiej gęstości, z angielskiego: low density lipoprotein, w skrócie LDL. Potocznie są one określane jako „zły” cholesterol lub – bardziej fachowo, choć nie całkiem precyzyjnie – cholesterol LDL. Niejako w opozycji do tej substancji sytuuje się cholesterol HDL, czyli cząsteczki lipoproteinowe wysokiej gęstości (high density lipoprotein). W żadnym przypadku nie mamy do czynienia z cholesterolem „samym w sobie”. Zarówno LDL, jak i HDL to swojego rodzaju środek transportu cholesterolu w naszym organizmie.

LDL vs HDL

Lipoproteinom niskiej gęstości przypisuje się wpływ na rozwój chorób układu krwionośnego, natomiast lipoproteiny HDL na sprawność układu krążenia działają korzystnie. Ten „podział ról” można wyczytać z wytycznych dotyczących prawidłowego stężenia cholesterolu. W przypadku LDL wynosi ono 135 mg/dl (3,5 mmol/l), przy normie 135–155 mg/dl (3,5 – 4,0 mmol/l). Wartości powyżej 155 mg/dl (4,0 mmol/l) uznawane są za nieprawidłowe i zagrażające życiu. Tymczasem w przypadku HDL norma wynosi od 35 do 70 mg/dl (0,9 – 1,8 mmol/l) dla mężczyzn i 40 – 80 mg/dl (1,0 – 2,1 mmol/l) dla kobiet, a ryzyko zdrowotne zaczyna się poniżej 35 mg/dl. Jednak wartość maksymalna dla HDL nie została określona. Innymi słowy, im wyższe stężenie HDL, tym lepiej.
Niebezpieczeństwo związane z nadmiernym stężeniem LDL wynika z tego, że transportowany przez te cząstki cholesterol – obok wielu innych substancji – zaczyna odkładać się w ścianach tętnic, co zapoczątkowuje proces rozwoju blaszki miażdżycowej. Gdy blaszka miażdżycowa pęknie, dochodzi do powstania zakrzepu, który może zamknąć światło tętnicy i doprowadzić do zawału. Długo utrzymujące się nadmierne stężenie LDL w osoczu krwi grozi szeregiem powikłań zdrowotnych i może stwarzać zagrożenie dla życia. Dlatego w naszym interesie leży „wspieranie przeciwnika” LDL, czyli lipoprotein HDL (m.in. przez zdrową dietę, ruch na świeżym powietrzu itd.). Cząsteczki te odpowiadają za usuwanie cholesterolu oraz innych frakcji lipidowych ze ścian naczyń krwionośnych i tkanek obwodowych. W efekcie wpływają na zmniejszenie ryzyka rozwoju chorób serca.
Reasumując: zanieczyszczenia powietrza pochodzące z transportu drogowego – bo tej odmiany smogu dotyczyły badania przeprowadzone w ramach MESA – wpływając na obniżenie stężenia cząsteczek HDL w naszym krwiobiegu, obniżają naszą zdolność do obrony przed „złym” cholesterolem LDL. To z kolei przekłada się na wyższe ryzyko rozwoju chorób układu krążenia i „zdarzeń” w rodzaju zawału serca czy udaru.
Fot. Theophilos Papadopoulos/Flickr.

Autor

Przemysław Ćwik

Dziennikarz, autor, redaktor. Pisze przede wszystkim o zdrowiu. Publikował m.in. w Onet.pl i Coolturze.

Udostępnij

Zobacz także

Wspierają nas

Partnerzy portalu

Partner cyklu "Miasta Przyszłości"

Partner cyklu "Żyj wolniej"

Partner naukowy

Bartosz Kwiatkowski

Dyrektor Frank Bold, absolwent prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, wiceprezes Polskiego Instytutu Praw Człowieka i Biznesu, ekspert prawny polskich i międzynarodowych organizacji pozarządowych.

Patrycja Satora

Menedżerka organizacji pozarządowych z ponad 15 letnim stażem – doświadczona koordynatorka projektów, specjalistka ds. kontaktów z kluczowymi klientami, menadżerka ds. rozwoju oraz PR i Public Affairs.

Joanna Urbaniec

Dziennikarka, fotografik, działaczka społeczna. Od 2010 związana z grupą medialną Polska Press, publikuje m.in. w Gazecie Krakowskiej i Dzienniku Polskim. Absolwentka Krakowskiej Szkoła Filmowej, laureatka nagród filmowych, dwukrotnie wyróżniona nagrodą Dziennikarz Małopolski.

Przemysław Błaszczyk

Dziennikarz i reporter z 15-letnim doświadczeniem. Obecnie reporter radia RMF MAXX specjalizujący się w tematach miejskich i lokalnych. Od kilku lat aktywnie angażujący się także w tematykę ochrony środowiska.

Hubert Bułgajewski

Ekspert ds. zmian klimatu, specjalizujący się dziedzinie problematyki regionu arktycznego. Współpracował z redakcjami „Ziemia na rozdrożu” i „Nauka o klimacie”. Autor wielu tekstów poświęconych problemom środowiskowym na świecie i globalnemu ociepleniu. Od 2013 roku prowadzi bloga pt. ” Arktyczny Lód”, na którym znajdują się raporty poświęcone zmianom zachodzącym w Arktyce.

Jacek Baraniak

Absolwent Uniwersytetu Wrocławskiego na kierunku Ochrony Środowiska jako specjalista ds. ekologii i ochrony szaty roślinnej. Członek Pracowni na Rzecz Wszystkich Istot i Klubu Przyrodników oraz administrator grupy facebookowej Antropogeniczne zmiany klimatu i środowiska naturalnego i prowadzący blog „Klimat Ziemi”.

Martyna Jabłońska

Koordynatorka projektu, specjalistka Google Ads. Zajmuje się administacyjną stroną organizacji, współpracą pomiędzy organizacjami, grantami, tłumaczeniami, reklamą.

Przemysław Ćwik

Dziennikarz, autor, redaktor. Pisze przede wszystkim o zdrowiu. Publikował m.in. w Onet.pl i Coolturze.

Karolina Gawlik

Dziennikarka i trenerka komunikacji, publikowała m.in. w Onecie i „Gazecie Krakowskiej”. W tekstach i filmach opowiada o Ziemi i jej mieszkańcach. Autorka krótkiego dokumentu „Świat do naprawy”, cyklu na YT „Można Inaczej” i Kręgów Pieśni „Cztery Żywioły”. Łączy naukowe i duchowe podejście do zagadnień kryzysu klimatycznego.

Jakub Jędrak

Członek Polskiego Alarmu Smogowego i Warszawy Bez Smogu. Z wykształcenia fizyk, zajmuje się przede wszystkim popularyzacją wiedzy na temat wpływu zanieczyszczeń powietrza na zdrowie ludzkie.

Klaudia Urban

Z wykształcenia mgr ochrony środowiska. Od 2020 r. redaktor Odpowiedzialnego Inwestora, dla którego pisze głównie o energetyce, górnictwie, zielonych inwestycjach i gospodarce odpadami. Zainteresowania: szeroko pojęta ochrona przyrody; prywatnie wielbicielka Wrocławia, filmów wojennych, literatury i poezji.

Maciej Fijak

Redaktor naczelny SmogLabu. Z portalem związany od 2021 r. Autor kilkuset artykułów, krakus, działacz społeczny. Pisze o zrównoważonych miastach, zaangażowanym społeczeństwie i ekologii.

Sebastian Medoń

Z wykształcenia socjolog. Interesuje się klimatem, powietrzem i energetyką – widzianymi z różnych perspektyw. Dla SmogLabu śledzi bieżące wydarzenia, przede wszystkim ze świata nauki.

Tomasz Borejza

Zastępca redaktora naczelnego SmogLabu. Dziennikarz naukowy. Wcześniej/czasami także m.in. w: Onet.pl, Przekroju, Tygodniku Przegląd, Coolturze, prasie lokalnej oraz branżowej.