Decyzją rządu węgiel brunatny został dopuszczony do sprzedaży detalicznej. – To najgorsze paliwo – mówią w rozmowie ze SmogLabem mistrzowie kominiarscy z Rybnika. Można też stracić gwarancję na kocioł. To jednak nie koniec zagrożeń.
Maciej Fijak, SmogLab.pl: Jest połowa listopada i jak na razie pogoda nas oszczędza.
Łukasz Malcharczyk, mistrz kominiarski: To prawda, początek sezonu grzewczego mamy łagodny. Chociaż już we wrześniu mieliśmy kilka dni z niską temperaturą.
Tadeusz Kominek, mistrz kominiarski: To oczywiście nie jest dobre, bo mamy ocieplenie klimatu. Wszyscy chcą ciepłej zimy, bo nie ma czym palić. A jeżeli opał już jest, to niesamowicie drogi. Nie każdego stać na kupno.
Węgla i drewna w składach brakuje, dlatego lider partii rządzącej dał zielone światło do palenia „wszystkim, poza oponami”. Czy panowie widzą, że słowa prezesa są wcielane w życie? Czy może jednak ludzie się pilnują?
ŁM: Powiem szczerze – gdy usłyszałem wywiad prezesa Kaczyńskiego byłem zszokowany. Zresztą całe środowisko kominiarskie zagotowało się ze zdenerwowania. Dlaczego? Osoba, która nie zna się na technice spalania, która nie zna budowy urządzeń grzewczych, nie powinna wypowiadać się w tym temacie. To tak, jakby ktoś proponował, żeby do baku samochodu nalać nie paliwo ze stacji benzynowej, a olej kuchenny po pieczeniu frytek. To niedopuszczalne. Takie słowa prezesa mogą spowodować, że niektórzy narażą się nie tylko na koszty, ale też na niebezpieczeństwo. Urządzenia grzewcze zostały skonstruowane w oparciu o pewne założenia i badania. Nie można stosować w nich innego paliwa, niż te do którego zostały skonstruowane. To może prowadzić do zaczadzeń, zatruć i pożaru sadzy.
„Nawiewy pozatykane szmatami”
Rząd zawiesił też normy jakości paliw. Przez to setki ton materiałów traktowanych do tej pory jako szkodliwe i toksyczne odpady może trafić do kotłów. Widzimy obrazki z portów – sprowadzany węgiel okazuje się wyrobem glinopodobnym. W dodatku niepalnym. Jak panowie to oceniają, jako fachowcy?
ŁM: Jako kominiarze, odwiedzając klientów, możemy powiedzieć dużo w tym temacie. Widzimy, jak ludzie są przygotowani do sezonu grzewczego. Widzimy, jakie paliwo jest składowane. W tych kotłowniach znajdują się materiały, których nie powinno tam być. Często są to odpady meblowe, odpady zielone czy świeżo ścięte drewno. Spalanie takich materiałów może prowadzić do tragedii.
TK: Dodajmy do tego, że ludzie oszczędzając, zamykają wszystko. Okna, nawiewniki w ramach okiennych, kratki wentylacyjne. To stanowi istotny problem – może być więcej zatruć. Piecyki gazowe też potrzebują tlenu. Wentylacja potrzebuje tlenu, każdy kocioł go potrzebuje. Staramy się tłumaczyć, że powietrze do spalania jest niezbędne, żeby ludzie się nie truli. W Rybniku było to już w miarę opanowane. Teraz widzę, przychodząc na kontrolę, że wszystko jest pozamykane. Nawiewy zewnętrzne pozatykane jakimiś szmatami czy nawet zapiankowane, bo takie sytuacje były. To stanowi zagrożenie.
ŁM: Przypomnę też, że lokal zawilgocony, z wilgotnością powietrza powyżej 60 proc. jest trudny do ogrzania. To tak, jak z garnkiem wody. Szybciej i łatwiej zagotować garnek z mniejszą ilością wody, niż z większą. Tak samo jest z powietrzem. Zagrzybienie i zawilgocenie lokalu mieszkalnego to same problemy.
Węgiel brunatny: „Cała tablica Mendelejewa w powietrzu”
Do sprzedaży został dopuszczony także węgiel brunatny. Już jest w sprzedaży detalicznej, można nim palić w domowych paleniskach. Specyfikacja na stronie producenta mówi o wilgotności nawet 55 proc. Czy to jest dobre paliwo do domowych kotłów?
ŁM: To najgorsze paliwo. Większość urządzeń grzewczych jest przeznaczonych do spalania dedykowanego paliwa o sprecyzowanych właściwościach. Obawiam się, że ludzie na własną rękę mogą dokonywać modyfikacji urządzeń. Oprócz tego, że taka osoba straci gwarancję na urządzenie, to może narazić się na niebezpieczeństwo. Nie na takie paliwo te kotły zostały stworzone.
TK: Spalanie węgla brunatnego to nie tylko emisja dwutlenku węgla. To także emisja dwutlenku siarki czy tlenków azotu. Do tego szereg pyłów i metali ciężkich – kadm, ołów czy rtęć. W powietrzu będziemy mieć całą tablicę Mendelejewa. Do tego smołują się kocioł i komin. Koszty mogą być ogromne. Użytkownik staje się też niewolnikiem swojego kotła, bo nagrzać takim paliwem będzie niezwykle ciężko. Przy takiej wilgotności, jaką ma węgiel brunatny, nie ogrzeje się domu. To kolejne nieporozumienie. A ludzie słuchają telewizji i polityków i wierzą w to, co oni mówią. A mówią nieprawdę, bo się na tym nie znają. Lepiej, żeby się w ogóle nie wypowiadali.
„Ciepło musi iść w parze z bezpieczeństwem”
Czyli wychodzi na to, że takie planie jest potrójnie szkodliwe: dla zdrowia, portfela i instalacji grzewczej.
ŁM: Na Śląsku spalanie paliwa o takiej wilgotności jest zabronione na podstawie uchwały antysmogowej. Oprócz tego, że z pewnością dojdzie do szybszego zużycia i korozji kotła, to zniszczony będzie także przewód kominowy. Te przewody często są murowane – z cegły. One nie są przystosowane do takich warunków pracy.
TK: A cegła jest materiałem nasiąkliwym, więc zacznie przesiąkać. Komin będzie do remontu, a wilgoć będzie z niego wychodziła na ścianach wyższych pięter. Dopuszczenie do użytkowania węgla brunatnego w gospodarstwach domowych to bardzo zła decyzja.
ŁM: Bezpieczeństwo podczas sezonu grzewczego jest bardzo ważne. Niestety znam osoby, dla których ciepło w sezonie grzewczym to jedyny komfort na jaki mogą sobie pozwolić. To ogromny problem i politycy powinni się nad nim pochylić bardzo nisko. Ale ciepło musi iść w parze z bezpieczeństwem. Jeśli tego zabraknie, to dojdzie do wielu ludzkich tragedii.
Węgiel brunatny, a pożary sadzy – w kominie nawet 1500 stopni
No właśnie – węgiel brunatny to także ryzyko pożarów. Sadza w kominach może się zapalić. Takich pożarów jest sporo, rozmawialiśmy ostatnio ze strażakami. W Rybniku przeprowadzono zresztą badania, w których wyszło, że gdyby nie pożary sadzy to interwencji strażaków byłoby 10 proc. mniej.
TK: Jeżeli ktoś będzie palił nieodpowiedniej jakości paliwem, także węglem kamiennym czy mokrym drewnem, to taki komin się po prostu smołuje. Normalnymi narzędziami kominarskimi nie da się go nawet wyczyścić. Trzeba to robić mechanicznie. My to robimy, lecz zazwyczaj komin zdąży się przed tym zapalić. Tam jest nawet do 1500 stopni Celsjusza. Komin pęka i jest do remontu. A nie daj Boże jest więźba drewniana – wtedy może się zapalić cały dach.
Według prognoz pogody idzie ochłodzenie. Jak przetrwać nadchodzącą zimę – czy mają panowie jakieś rady z zakresu dobrych praktyk przy ogrzewaniu naszych domostw?
ŁM: W kwestiach ekonomicznych, które są zgodne z bezpieczeństwem, najlepiej minimalnie obniżyć temperaturę pomieszczeń. Często spotykamy się ze stwierdzeniem, że dużo ciepła ucieka przez otwory kominowe. Owszem, ale ciepły przewód kominowy jest warunkiem jego prawidłowej pracy. Jeśli takie otwory pozaklejamy, to może dojść do ciągu wstecznego czy niedogrzania tego przewodu. W przypadku urządzeń z otwartą komorą spalania może to prowadzić do zatrucia. Warto odszukać instrukcje do naszych kotłów i je przeczytać. Warto też zlecić przegląd kominiarski i gazowy. Tylko sprawne urządzenia i sprawne przewody gwarantują optymalne spalanie. To daje oszczędności i bezpieczeństwo.
„Mają gdzieś czym palą”
Śląsk jest jednym z liderów w zakresie walki o czyste powietrze, choć do zrobienia wciąż jest sporo. Jak ta ewolucja energetyczna wygląda z panów perspektywy?
ŁM: Na terenie powiatów, na których świadczymy usługi, są prowadzone modernizacje urządzeń grzewczych. Jest to finansowane z różnych programów – miejskich, gminnych czy z programu „Czyste Powietrze”. Ta wymiana zachodzi bardzo szybko. Mam obawy, że obecna sytuacja może ten proces zahamować, chociaż tego nie chcemy. Oprócz mojego zawodu kominiarskiego, jestem także pilotem samolotowym. Gdy spotykamy się na lotnisku w ładną pogodę w sezonie grzewczym, to słyszę od pasażerów, że cieszą się z czystego nieba. Natomiast to czyste niebo jest dopiero od wysokości 1000-1500 metrów. Dopiero na takiej wysokości widzimy, w jakim powietrzu żyjemy na co dzień i co unosi się nad naszymi domami. Jeśli występuje inwersja termiczna, nie ma przewietrzania, to moi pasażerowie łapią się za głowę. Wtedy dopiero widzą, w jakim smogowym kożuchu my żyjemy.
TK: Choć w samym Rybniku zostało niewiele kotłów, to czasem widać w mieście ścianę smogu. Będąc w pracy od 5 rano już odczuwam, że ludzie palą nie tym, czym powinni. Już odczuwamy ten smród. Ludzie chcą mieć ciepło w domu i mają gdzieś, czym palą. Oczywiście nie wszyscy.
„Przygotować się do kolejnych sezonów”
Czyli wracamy do punktu wyjścia…
ŁM: Nie chciałbym, abyśmy się cofnęli do XIX w. Moim zdaniem kocioł zasypowy jest właśnie techniką grzewczą pochodzącą z przełomu XIX i XX w. Mamy 2022 r. i ten postęp w technice spalania jest konieczny. To jedyny sposób, aby ograniczyć emisje i zanieczyszczenie powietrza.
TK: Do rządzących mam jeden apel: jeśli ktoś się na czymś nie zna, to niech się nie wypowiada.
ŁM: Ja bym radził, żeby odpowiednio przygotować się do kolejnych sezonów grzewczych. Ten sezon będzie trudny, ale później będą kolejne. Należy już planować na przyszłość, aby uniknąć sytuacji, gdzie mieszkańcy nie są w stanie zakupić odpowiedniej jakości paliwa. Apelujemy też o przeglądy, także piecyków gazowych. To może uratować życie, a przy wzroście cen gazu, sprawny piecyk pozwala na oszczędności.
To na koniec przypominajka, która może ratować życie – jak często powinniśmy kontrolować nasze paleniska?
TK: Raz do roku, w każdym budynku, powinna być przeprowadzona kontrola przewodów kominowych przez osoby do tego uprawnione. Kominy powinny być czyszczone cztery razy do roku, jeżeli spalamy paliwa stałe. Gazowe dwa razy do roku, a raz do roku przewody wentylacyjne.
