Udostępnij

Kiedy zabraknie czekolady? Piekielne oblicze uprawy kakao

12.04.2023

Czekolada zniknie ze sklepów, gdy upadnie uprawa kakaowców. A tej nie będzie, jeśli zabraknie rolników. Farmerzy i najemni pracownicy plantacji kakaowców żyją na skraju ubóstwa. Oznacza to niedojadanie lub głodowanie ok. 45 mln osób związanych z uprawą kakao. Ponadto w miejscach tych wykorzystuje się do pracy dzieci. Nie pomagają także zmiany klimatu. Piekielne oblicze produkcji czekolady można jednak odmienić.

Raport Euromonitora za ubiegły rok wykazał, że każdy Polak zjada ponad 57 tabliczek czekolady rocznie. Nasz kraj należy do liderów eksportu czekolady na świecie. Zajmuje 4. miejsce, mając 7,3 proc. udziału w rynku. Wyprzedzają nas kolejno: Włochy, Niemcy oraz Belgia. Obchodzony dziś Światowy Dzień Czekolady to dobry moment, by uświadomić sobie, jak gorzka może być cena tej słodyczy.

Jak podaje Fairtrade, z roku na rok znacząco zwiększa się wartość sprzedaży światowego rynku czekolady. W 2022 r., według Expert Market Research, wynosiła 127 mld dolarów. Ma rosnąć stabilnie z miesiąca na miesiąc, aby w 2028 r. osiągnąć wartość ponad 165 mld dolarów.

Nie jest to jednak równoznaczne z godnym poziomem życia rolników uprawiających kakao. A bez nich czekolady w końcu zabraknie.

 class=
Rolnicy zrzeszeni w kooperatywach, w odróżnieniu od innych, mogą utrzymać rodzinę i wyedukować dzieci, fot. Mohamed Aly Diabaté/Fairtrade

Nawet 90 proc. gospodarstw zarabia poniżej minimum. Czekolada ich nie wzbogaca

Uprawa kakaowców to źródło utrzymania ok. 5-6 mln rolników z krajów globalnego Południa, w szczególności Ghany i Wybrzeża Kości Słoniowej. Ci oraz kolejne 40 mln  pracowników najemnych żyją na skraju ubóstwa. Fairtrade porównuję tę liczbę do wszystkich mieszkańców Polski oraz Czech. W cywilizowanym społeczeństwie, w którym żyjemy, niełatwo sobie wyobrazić, że nie bylibyśmy w stanie nakarmić, zapewnić opieki zdrowotnej oraz edukacji swoim dzieciom. Globalne Południe uprawiające kakao mierzy się z tym na co dzień.

Według danych zgromadzonych na portalu FairtradeRisk Map, w krajach będących największymi producentami kakao, 30-58 proc. gospodarstw domowych żyje poniżej granicy skrajnego ubóstwa. A 73-90 proc. gospodarstw zarabia „poniżej minimum socjalnego”. W Wybrzeżu Kości Słoniowej typowe domostwo rolnika uprawiającego kakao osiąga dochód wynoszący zaledwie 1/3 kwoty pozwalającej na godne życie.

Ponadto społeczność tych rolników wyraźnie się starzeje. Dziś mają oni średnio 50 lat, podczas gdy w ich krajach szacowana długość życia mężczyzn wynosi 58 i 64 lata. Oznacza to kolejny olbrzymi problem upraw kakao – niebawem nie będzie komu się tym trudnić. Zwłaszcza, że młodsi ludzie nie chcą pracować na tych plantacjach.

Ubóstwo i niewolnictwo – Fairtrade na rzecz uzdrowienia systemu

Dla nas znacznie trudniej wyobrażalne jest wykorzystywanie do tej pracy dzieci. To kolejna, najciemniejsza z ciemnych stron uprawy kakao. W związku z tym oraz innymi problemami traktowania pracowników tychże plantacji, Fairtrade walczy o ich lepszą przyszłość. Farmerzy zrzeszeni w spółdzielniach współpracujących z Fairtrade otrzymują za swoje plony ustaloną cenę minimalną, która pokrywa koszty zrównoważonej produkcji kakao.

Finda Kouadio Théodore, rolnik należący do certyfikowanej przez Fairtrade spółdzielni kakaowej CAPRESSA z Wybrzeża Kości Słoniowej, mówi: – Dochody ze sprzedaży kakao Fairtrade pozwalają mi dbać o moją farmę, dzięki czemu mam możliwość zaopiekowania się swoją rodziną, zabrania dzieci do lekarza w przypadku jakiejkolwiek choroby. Wiem też, że dodatkowo pomogę im osiągnąć sukces w przyszłości.

Wybierając czekoladę i wyroby czekoladowe z oznaczeniem Fairtrade, przyczyniamy się do poprawy warunków ich życia i pracy. – Bez dyskryminacji, bez pracy przymusowej czy też bez wykorzystywania dzieci do pracy. Rolnicy (…) zrzeszeni w systemie Fairtrade mogą liczyć na uczciwe warunki handlowe, dodatkowe środki z premii Fairtrade oraz mają dostęp do programów szkoleniowych i rozwojowych – tłumaczy Michał Bryda-Przybyszewski, menedżer ds. komunikacji w Fairtrade Polska.

Przyroda a czekolada. Błędne koło wylesiania i ekspansji

Z przyrodniczego punktu widzenia mamy do czynienia ze swego rodzaju błędnym kołem. Kakaowce wymagają bardzo specyficznych warunków – wysokiej temperatury oraz wilgotności. Są niezwykle wrażliwe na susze, z którymi borykamy się coraz częściej. Obszar ich uprawy jest więc znacznie ograniczony.

 class=
Czekolada ma swoją cenę. Często płacą ją plantatorzy, zdjęcie: Zakariya AF/Shutterstock

Przyszłość kakao, a co za tym idzie, również czekolady, stoi pod znakiem zapytania także ze względu na zmiany klimatyczne. Zmienne warunki atmosferyczne i coraz częstsze ekstremalne zjawiska pogodowe zmniejszają plony kakaowców lub wykluczają kolejne tereny spod ich upraw. Efektem jest błędne koło wylesiania współtworzone przez rolników. Ci, chcąc zapewnić sobie środki do życia, rozszerzają produkcję na obszary leśne. Jak tłumaczy Fairtrade, monokultury, w których uprawia się jeden gatunek rośliny, zwiększają ryzyko degradacji gleby oraz występowania chorób kakaowców. To zagraża dalszym uprawom.

Jednak z perspektywy sprawiedliwości klimatycznej konieczne jest wspieranie zrównoważonych upraw zamiast karania rolników za wylesianie. Podczas warsztatów oceny ryzyka, prowadzonych przez Fairtrade w 2022 r., rolnicy wykazali się dużą świadomością wzajemnych powiązań między zmianą klimatu a uprawą kakao. Zwrócili jednak uwagę, że często są „zakładnikami” całej sytuacji i bez zewnętrznego wsparcia sobie nie poradzą.

W ramach prowadzonego przez Fairtrade projektu West AfricaCocoaProgramme tylko w 2020 r. przeszkolono 160 tys. rolników i menedżerów ze 180 spółdzielni rolniczych. Uczestnicy szkoleń mogli dowiedzieć się m.in., jak efektywnie zarządzać gospodarstwem, jakie praktyki rolnicze są bardziej przyjazne dla środowiska oraz jak przystosować się do zmian klimatu.

Edukacja i wsparcie są więc konieczne. Nasuwa się jednak pytanie, kiedy czekolada może zniknąć z półek sklepowych?

– Czekolada z pewnością nie zniknie z dnia na dzień, ale na skutek malejącej podaży będzie coraz droższa i w końcu stanie się towarem luksusowym. Jeśli nie zadbamy o zrównoważone łańcuchy dostaw, wielu rolników straci źródło utrzymania, a część konsumentów ulubioną czekoladę – powiedział SmogLabowi Zbigniew Szalbot, wiceprezes zarządu Fundacji „Koalicja Sprawiedliwego Handlu” Fairtrade Polska.

Zdjęcie tytułowe: Joa Souza/Shutterstock

Autor

Klaudia Urban

Z wykształcenia mgr ochrony środowiska. Jej teksty ukazują się też w Onet.pl. Współpracuje również z Odpowiedzialnym Inwestorem. Pisze przede wszystkim o gospodarce odpadami, edukacji ekologicznej, zielonych inwestycjach, transformacji systemu żywności i energetycznej. Preferuje społeczne ujęcie tematu. Zainteresowania: ochrona przyrody; przede wszystkim GOZ i OZE, eco-lifestyle oraz psychologia.

Udostępnij

Zobacz także

Wspierają nas

Partnerzy portalu

Partner cyklu "Miasta Przyszłości"

Partner cyklu "Żyj wolniej"

Partner naukowy

Bartosz Kwiatkowski

Dyrektor Frank Bold, absolwent prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, wiceprezes Polskiego Instytutu Praw Człowieka i Biznesu, ekspert prawny polskich i międzynarodowych organizacji pozarządowych.

Patrycja Satora

Menedżerka organizacji pozarządowych z ponad 15 letnim stażem – doświadczona koordynatorka projektów, specjalistka ds. kontaktów z kluczowymi klientami, menadżerka ds. rozwoju oraz PR i Public Affairs.

Joanna Urbaniec

Dziennikarka, fotografik, działaczka społeczna. Od 2010 związana z grupą medialną Polska Press, publikuje m.in. w Gazecie Krakowskiej i Dzienniku Polskim. Absolwentka Krakowskiej Szkoła Filmowej, laureatka nagród filmowych, dwukrotnie wyróżniona nagrodą Dziennikarz Małopolski.

Przemysław Błaszczyk

Dziennikarz i reporter z 15-letnim doświadczeniem. Obecnie reporter radia RMF MAXX specjalizujący się w tematach miejskich i lokalnych. Od kilku lat aktywnie angażujący się także w tematykę ochrony środowiska.

Hubert Bułgajewski

Ekspert ds. zmian klimatu, specjalizujący się dziedzinie problematyki regionu arktycznego. Współpracował z redakcjami „Ziemia na rozdrożu” i „Nauka o klimacie”. Autor wielu tekstów poświęconych problemom środowiskowym na świecie i globalnemu ociepleniu. Od 2013 roku prowadzi bloga pt. ” Arktyczny Lód”, na którym znajdują się raporty poświęcone zmianom zachodzącym w Arktyce.

Jacek Baraniak

Absolwent Uniwersytetu Wrocławskiego na kierunku Ochrony Środowiska jako specjalista ds. ekologii i ochrony szaty roślinnej. Członek Pracowni na Rzecz Wszystkich Istot i Klubu Przyrodników oraz administrator grupy facebookowej Antropogeniczne zmiany klimatu i środowiska naturalnego i prowadzący blog „Klimat Ziemi”.

Martyna Jabłońska

Koordynatorka projektu, specjalistka Google Ads. Zajmuje się administacyjną stroną organizacji, współpracą pomiędzy organizacjami, grantami, tłumaczeniami, reklamą.

Przemysław Ćwik

Dziennikarz, autor, redaktor. Pisze przede wszystkim o zdrowiu. Publikował m.in. w Onet.pl i Coolturze.

Karolina Gawlik

Dziennikarka i trenerka komunikacji, publikowała m.in. w Onecie i „Gazecie Krakowskiej”. W tekstach i filmach opowiada o Ziemi i jej mieszkańcach. Autorka krótkiego dokumentu „Świat do naprawy”, cyklu na YT „Można Inaczej” i Kręgów Pieśni „Cztery Żywioły”. Łączy naukowe i duchowe podejście do zagadnień kryzysu klimatycznego.

Jakub Jędrak

Członek Polskiego Alarmu Smogowego i Warszawy Bez Smogu. Z wykształcenia fizyk, zajmuje się przede wszystkim popularyzacją wiedzy na temat wpływu zanieczyszczeń powietrza na zdrowie ludzkie.

Klaudia Urban

Z wykształcenia mgr ochrony środowiska. Od 2020 r. redaktor Odpowiedzialnego Inwestora, dla którego pisze głównie o energetyce, górnictwie, zielonych inwestycjach i gospodarce odpadami. Zainteresowania: szeroko pojęta ochrona przyrody; prywatnie wielbicielka Wrocławia, filmów wojennych, literatury i poezji.

Maciej Fijak

Redaktor naczelny SmogLabu. Z portalem związany od 2021 r. Autor kilkuset artykułów, krakus, działacz społeczny. Pisze o zrównoważonych miastach, zaangażowanym społeczeństwie i ekologii.

Sebastian Medoń

Z wykształcenia socjolog. Interesuje się klimatem, powietrzem i energetyką – widzianymi z różnych perspektyw. Dla SmogLabu śledzi bieżące wydarzenia, przede wszystkim ze świata nauki.

Tomasz Borejza

Zastępca redaktora naczelnego SmogLabu. Dziennikarz naukowy. Wcześniej/czasami także m.in. w: Onet.pl, Przekroju, Tygodniku Przegląd, Coolturze, prasie lokalnej oraz branżowej.