Udostępnij

„Czyste Powietrze” omija ogrzewane kopciuchami kamienice. Dlatego smog nie znika z Dolnego Śląska

05.11.2020

Duże, rządowe środki przeznaczone na wymianę pieców szerokim łukiem omijają mieszkańców kamienic. Bez wsparcia dla nich smog nie zniknie z silnie zurbanizowanych regionów – Śląska, Wielkopolski czy Dolnego Śląska. Stare, XIX-wieczne kamienice często ogrzewa się tam za pomocą najbardziej zanieczyszczających powietrze pieców. Ministerstwo Klimatu i Środowiska zapowiada rozszerzenie programu „Czyste Powietrze” o budynki z wieloma mieszkaniami. Aktywiści alarmują, że potrzebujemy innych rozwiązań.

O rozszerzeniu programu i otwarciu go na budynki z wieloma mieszkaniami mówił już poprzedni prezes Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska (NFOŚ) Piotr Woźny. W 2019 roku, w rozmowie z „Portalem Komunalnym” brak wsparcia dla osób mieszkających w blokach czy kamienicach nazwał „zaniedbaniem”. Mimo to do dziś mogą one liczyć jedynie na dofinansowania z Funduszu Termomodernizacji i Remontów. Ten działa od 21 lat, w jego ramach rząd rozdał 2,5 miliarda złotych tak zwanych „premii modernizacyjnych”. Liczba ta może robić wrażenie, w porównaniu z „Czystym Powietrzem” wygląda jednak mizernie. Za pomocą flagowego programu wymiany pieców władze planują w ciągu 11 lat wydać około 103 mld złotych.

„Czyste Powietrze” nie dla kamienic, ale ma to się zmienić

Mimo to program nadal pomija budynki wielorodzinne. W jego drugiej edycji wnioski mogą składać jedynie właściciele prywatnych domów. Ministerstwo Klimatu i Środowiska zapowiedziało jednak, że sytuacja ta niedługo się zmieni. Szef resortu Michał Kurtyka we wrześniu potwierdził, że planuje pilotaże „Czystego Powietrza 3.0”. Pochodzące z programu środki miałyby wspomóc również właścicieli mieszkań w blokach czy kamienicach.

Czytaj również: Katarzyna Ankudowicz: na rozprawie w sądzie usłyszałam, że smogu nie ma [FILM]

– W resorcie klimatu trwają analizy mające na celu wprowadzenie usprawnień programu i rozszerzenie katalogu beneficjentów, mogących ubiegać się o dofinansowanie, w tym rozszerzenie grupy beneficjentów o właścicieli lokali w budynkach wielolokalowych – mówił Michał Kurtyka we wrześniu.

Pilotaż programu obejmie między innymi Pszczynę. Środki popłyną tam również do mieszkańców budynków, w których mieści się od 3 do 7 lokali. Szczegółów dotyczących wprowadzenia „Czystego Powietrza 3.0” na stałe na razie jednak nie ma. Zapytaliśmy o nie biuro prasowe Ministerstwa. Od ponad tygodnia nie dostaliśmy żadnej odpowiedzi.

Wciąż nie wiadomo więc, czy i jaką pomoc otrzymają tysiące mieszkańców. Dotyczy to szczególnie regionów na zachodzie kraju, gdzie centra nawet najmniejszych miejscowości zabudowane są kamienicami. Dobrym przykładem może być Dolny Śląsk. Tam budynki pamiętające XIX wieku bardzo często nie są podłączone do miejskich sieci ciepłowniczych. Zupełnie inaczej jest ze stawianymi już w PRL-u blokami, dominującymi na osiedlach we wschodniej i południowej Polsce. Skalę problemu pokazują badania Dolnośląskiego Alarmu Smogowego. Jego działacze sprawdzili lokale komunalne w kilku największych miastach regionu. Okazało się, że wiele z nich nadal ogrzewanych jest w najbardziej nieekologiczny sposób, czyli za pomocą pozaklasowych pieców, tak zwanych „kopciuchów”. 

Tysiące pieców do wymiany na Dolnym Śląsku

– Prawo pruskie zachęcało do planowania skoncentrowanych miast zamiast rozproszonej zabudowy. Dlatego między innymi na terenach dawnego tak zwanych „ziem odzyskanych” mamy bardzo wiele starych kamienic. Dotyczy to nawet niewielkich miejscowości. To zupełnie inna sytuacja, niż np. w Małopolsce – mówi Krzysztof Smolnicki z Dolnośląskiego Alarmu Smogowego. – Na Dolnym Śląsku często nie budowano nowych domów czy bloków, które byłyby lepiej docieplone czy ogrzewane lepszymi źródłami. Zasiedlano te domy i kamienice, które już były wybudowane. Dekady bez inwestycji sprawiły, że jest tam duży problem. 

Między innymi dlatego w Wałbrzychu w komunalnych mieszkaniach zostało prawie 4 tysiące pieców niespełniających minimalnych norm określonych polskim prawem (czyli tak zwanych „kopciuchów”). Dzieje się tak mimo starań władz o dodatkowe środki na wymianę kotłów. 

– Miasto zubożało w trakcie transformacji, dlatego rozliczamy je w nieco innej kategorii. W innych miejscowościach bywa, że nie tyle brakuje środków, ile strategicznej polityki – przyznaje Smolnicki. 

Alarmujące są dane dotyczące Jeleniej Góry (prawie 1500 kopciuchów w mieszkaniach należących do gminy) i Bolesławca (925). Informacją o liczbie najbardziej nieekologicznych pozaklasowych pieców w lokalach komunalnych nie podzielił się Wrocław. Podał jednak dane dotyczące palenia węglem i drewnem w takich gospodarstwach domowych. Jest ich ponad 15 tysięcy.

– W naszej analizie wzięliśmy pod uwagę duże, „prezydenckie” miasta. Ale w mniejszych miejscowościach smog bywa o wiele bardziej uciążliwy, a w ich centrach przeważa często zabudowa kamieniczna – zauważa aktywista.

Jak zaznacza Smolnicki, teraz najtrudniej o wsparcie jest w budynkach o poplątanej strukturze własnościowej – gdzie część mieszkańców odkupiła lokale od gminy. W przypadku wielu z nich „Czyste Powietrze 3.0” może nie pomóc, a przynajmniej nie w wersji zaproponowanej w pilotażu. 

– Potrzebne jest kompleksowe wsparcie na poziomie regionalnym i krajowym. Powinno dotyczyć i wymiany źródeł ciepła, i docieplenia budynków – mówi Smolnicki. – Najnowsze propozycje dotyczące „Czystego Powietrza” nie są rozwiązaniem dla Dolnego Śląska. We Wrocławiu jest średnio 12 lokali na kamienicę. Ta liczba przekracza limit 7 mieszkań w większości miejscowości, które badaliśmy. 

Pilotaż „Czystego Powietrza 3.0” oprócz Pszczyny jest planowany również w województwie zachodniopomorskim. Ministerstwo zapowiada, że beneficjentami będą prywatni właściciele pojedynczych mieszkań. Dotacje pokryją między innymi koszty zakupu pompy ciepła, fotowoltaiki i docieplenia budynku.

Źródło zdjęcia: Piotr Mitelski / Shutterstock

Autor

Marcel Wandas

Dziennikarz, autor między innymi Onetu, Holistic News i Weekend.Gazeta.pl. W przeszłości reporter radiowy związany między innymi z Radiem Kraków, Radiem Eska i Radiem Plus. Fan muzyki, bywalec festiwali, wielbiciel krakowskiej Nowej Huty, hejter krakowskiego smogu.

Udostępnij

Zobacz także

Wspierają nas

Partnerzy portalu

Partner cyklu "Miasta Przyszłości"

Partner cyklu "Żyj wolniej"

Partner naukowy

Bartosz Kwiatkowski

Dyrektor Frank Bold, absolwent prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, wiceprezes Polskiego Instytutu Praw Człowieka i Biznesu, ekspert prawny polskich i międzynarodowych organizacji pozarządowych.

Patrycja Satora

Menedżerka organizacji pozarządowych z ponad 15 letnim stażem – doświadczona koordynatorka projektów, specjalistka ds. kontaktów z kluczowymi klientami, menadżerka ds. rozwoju oraz PR i Public Affairs.

Joanna Urbaniec

Dziennikarka, fotografik, działaczka społeczna. Od 2010 związana z grupą medialną Polska Press, publikuje m.in. w Gazecie Krakowskiej i Dzienniku Polskim. Absolwentka Krakowskiej Szkoła Filmowej, laureatka nagród filmowych, dwukrotnie wyróżniona nagrodą Dziennikarz Małopolski.

Przemysław Błaszczyk

Dziennikarz i reporter z 15-letnim doświadczeniem. Obecnie reporter radia RMF MAXX specjalizujący się w tematach miejskich i lokalnych. Od kilku lat aktywnie angażujący się także w tematykę ochrony środowiska.

Hubert Bułgajewski

Ekspert ds. zmian klimatu, specjalizujący się dziedzinie problematyki regionu arktycznego. Współpracował z redakcjami „Ziemia na rozdrożu” i „Nauka o klimacie”. Autor wielu tekstów poświęconych problemom środowiskowym na świecie i globalnemu ociepleniu. Od 2013 roku prowadzi bloga pt. ” Arktyczny Lód”, na którym znajdują się raporty poświęcone zmianom zachodzącym w Arktyce.

Jacek Baraniak

Absolwent Uniwersytetu Wrocławskiego na kierunku Ochrony Środowiska jako specjalista ds. ekologii i ochrony szaty roślinnej. Członek Pracowni na Rzecz Wszystkich Istot i Klubu Przyrodników oraz administrator grupy facebookowej Antropogeniczne zmiany klimatu i środowiska naturalnego i prowadzący blog „Klimat Ziemi”.

Martyna Jabłońska

Koordynatorka projektu, specjalistka Google Ads. Zajmuje się administacyjną stroną organizacji, współpracą pomiędzy organizacjami, grantami, tłumaczeniami, reklamą.

Przemysław Ćwik

Dziennikarz, autor, redaktor. Pisze przede wszystkim o zdrowiu. Publikował m.in. w Onet.pl i Coolturze.

Karolina Gawlik

Dziennikarka i trenerka komunikacji, publikowała m.in. w Onecie i „Gazecie Krakowskiej”. W tekstach i filmach opowiada o Ziemi i jej mieszkańcach. Autorka krótkiego dokumentu „Świat do naprawy”, cyklu na YT „Można Inaczej” i Kręgów Pieśni „Cztery Żywioły”. Łączy naukowe i duchowe podejście do zagadnień kryzysu klimatycznego.

Jakub Jędrak

Członek Polskiego Alarmu Smogowego i Warszawy Bez Smogu. Z wykształcenia fizyk, zajmuje się przede wszystkim popularyzacją wiedzy na temat wpływu zanieczyszczeń powietrza na zdrowie ludzkie.

Klaudia Urban

Z wykształcenia mgr ochrony środowiska. Od 2020 r. redaktor Odpowiedzialnego Inwestora, dla którego pisze głównie o energetyce, górnictwie, zielonych inwestycjach i gospodarce odpadami. Zainteresowania: szeroko pojęta ochrona przyrody; prywatnie wielbicielka Wrocławia, filmów wojennych, literatury i poezji.

Maciej Fijak

Redaktor naczelny SmogLabu. Z portalem związany od 2021 r. Autor kilkuset artykułów, krakus, działacz społeczny. Pisze o zrównoważonych miastach, zaangażowanym społeczeństwie i ekologii.

Sebastian Medoń

Z wykształcenia socjolog. Interesuje się klimatem, powietrzem i energetyką – widzianymi z różnych perspektyw. Dla SmogLabu śledzi bieżące wydarzenia, przede wszystkim ze świata nauki.

Tomasz Borejza

Zastępca redaktora naczelnego SmogLabu. Dziennikarz naukowy. Wcześniej/czasami także m.in. w: Onet.pl, Przekroju, Tygodniku Przegląd, Coolturze, prasie lokalnej oraz branżowej.