Zmiany klimatyczne stają się psychiczną udręką dla młodych ludzi na całym świecie. Nawet wśród dzieci. W Polsce kobiety nie chcą z tego powodu rodzić dzieci. Lekarstwem na „Eko-niepokój” są rozmowy i terapie, ale to nie wystarczy.
Globalne ocieplenie i „eko-niepokój” wśród młodych
24-letnia Jem z Wielkiej Brytanii zaczęła cierpieć na bezsenność z powodu zagrożeń, jakie niesie przyszłość ocieplającego się klimatu. „Przez ostatnie dwa lata odczuwałam rosnący niepokój z powodu stanu środowiska. To nie pozwala mi spać w nocy”, wyznała Jem, która zajmuje się pracą na rzecz ochrony przyrody. „Martwię się o to, jaką przyszłość powinnam planować”. 24-latka wyznała, że ten stan przyczynił się do tego, że musiała zacząć przyjmować leki. „Jestem na antydepresantach, ale nie sądzę, że jest to rozwiązanie. Rzeczy, takie jak antydepresanty nie mogą naprawić sprawy, gdyż jest to problem zewnętrzny”, powiedziała.
Od pewnego czasu obserwuje się, że coraz więcej młodych ludzi, przed trzydziestym rokiem życia uskarża się na problemy psychiczne. I w coraz większym stopniu jest to związane nie z trybem życia, czy niemożnością spełnienia swoich zawodowych marzeń, tylko zmianami klimatycznymi. W świecie, gdzie występuje upowszechniony dostęp do mediów i informacji, młodzi ludzie bardzo szybko dowiadują się o problemie, jaki są zmiany klimatu. Praktycznie każdy dziś nastolatek ma smartfona, i może przeczytać o tym, jak źle jest na świecie. „Nasze zdrowie psychiczne jest tak nierozerwalnie związane ze wszystkim wokół nas, że ciągle widzimy to w wiadomościach. Nawet jeśli spróbujesz go dostroić, nie będziesz w stanie. To jest poza naszą kontrolą. Znam naukę i jej brutalne realia. Nie ma lekarstwa na niepokój, ponieważ wiesz, że [klimat] się pogorszy”, stwierdziła Jem.
- Czytaj również: Alergie, astma, choroby zakaźne. Kryzys klimatyczny coraz mocniej wpływa na zdrowie dzieci
Nawet wśród dzieci
Jem jest jedną z dziesiątek młodych ludzi, którzy podzielili się z brytyjskim Guardianem swoimi zmartwieniami odnośnie kryzysu klimatycznego. Wynika z tego, że problem ten dotyczy dużo młodsze osoby, które powinny raczej cieszyć się jeszcze swoim beztroskim dzieciństwem. 14-letnia córka Amy Googenough zbudziła ją, bo nie mogła zasnąć martwiąc się projektem Willow. Pisaliśmy o nim niedawno, zwracając uwagę na duży sprzeciw młodych ludzi. 44-letnia Goodenough z Norwich obserwowała od dłuższego czasu, jak jej córka coraz bardziej przejmuje się stanem planety. Mówi, że zaczęło się to podczas pandemii. „Myślę, że dla tego pokolenia jest to bardzo przerażające – najpierw pandemia, a potem Putin najechał na Ukrainę i całe to zagrożenie nuklearne. Była tym przerażona”, wyznaje matka.
Nowe zagadnienie w psychologii
To dość nowy problem, który pojawił się raptem kilka lat temu, i z roku na rok narasta. Lęk klimatyczny, depresja klimatyczna, czy ogólnie mówiąc „eko-niepokój”, z ang „eco-anxiety”. To powszechne odczuwanie niepokoju, wręcz nawet stanu lękowego związanego z konsekwencjami katastrofy klimatycznej. Według nowych badań Brytyjskiego Stowarzyszenia Doradztwa i Psychoterapii aż 73 proc. młodych Brytyjczyków między 16 a 24 rokiem życia stwierdziło, że globalne ocieplenie ma negatywny wpływ na ich zdrowie psychiczne. To stan na rok 2021, rok wcześniej odsetek ten wyniósł 61 proc.
Ponure statystyki
W innych zachodnich krajach liczby są podobne. Kantar przeprowadził badania na próbie 10 tys. osób między 16 a 25 rokiem życia z dziesięciu państw. Nie tylko zachodnich, w badaniu wzięli udział młodzi z Nigerii czy Filipin – po 1000 badanych z każdego kraju. Co się okazało? 59 proc. badanych było poważnie lub bardzo zaniepokojonych problemem globalnego ocieplenia. 84 proc. było zaniepokojonych w co najmniej umiarkowanym stopniu. Ponad połowa badanych zgłosiła takie objawy, jak smutek, niepokój, bezsilność, bezradność, a nawet poczucie własnej winy. Blisko połowa badanych uznała, że ich odczucia związane z globalnym ociepleniem źle wpływają na ich codzienne życie. Praktycznie wszyscy negatywnie ocenili działania władz swoich państw odnośnie walki ze zmianami klimatu. Lęk i niepokój związany z klimatem były skorelowane z postrzeganą nieadekwatną reakcją rządu i związanym z nią poczuciem zdrady.
Trzy czwarte młodych ludzi stwierdziło wprost, że „przyszłość jest przerażająca”. 55 proc. młodych Niemców obawia się skutków zmian klimatycznych, choć w chwili obecnej największym zagrożeniem są konsekwencje inwazji Rosji na Ukrainę. Dużo gorzej jest gdzie indziej, np. w takich państwach jak Portugalia. Tam aż 81 proc. młodych ludzi jest przerażona przyszłością. Nie ma się co dziwić, gdyż od kilku lat kraj ten doświadcza suszy i coraz większych pożarów. Jeszcze gorzej jest na Filipinach – 92 proc. To pokazuje, że problem nie jest związany tylko i wyłącznie z dostępem do informacji, powszechnością internetu. Skala problemu zależy też od tego, w jakim stopniu dany kraj doświadcza skutków ocieplającego się klimatu. Wspominane Filipiny to kraj, który cierpi z powodu coraz silniejszych cyklonów tropikalnych, rosnącego poziomu morza, powodzi i coraz wyższych temperatur. Według World Risk Index 2022 Filipiny są na pierwszym miejscu najbardziej narażonych na zmiany klimatu państw na świecie.
Polki nie chcą rodzić dzieci
Podobny problem istnieje także w Polsce, co więcej jest on jeszcze dodatkowo potęgowany przez fatalny stan psychiatrii dziecięcej. Młodzi ludzie mają mocno utrudniony dostęp do fachowej pomocy. W Polsce działa 35 oddziałów psychiatrii dziecięcej, w których w sumie jest 1200 miejsc i wszystkie są zajęte. W części szpitali obłożenie sięga nawet 150 proc. Problem stanu psychicznego młodych ludzi w Polsce dodatkowo pogorszyła pandemia. Wiosną 2021 roku prawie dwie trzecie młodych ludzi było zagrożonych depresją, w szczególności były to młode kobiety. Co czwarty młody człowiek najbardziej boi się zmian klimatu.
Problem jest o tyle poważny, że od paru lat obserwujemy narastający pesymizm i strach o przyszłość u młodych kobiet – niedoszłych matek. Coraz więcej kobiet nie chce mieć dzieci właśnie z powodu zmian klimatycznych. Według psycholożki dr Magdaleny Budziszewskiej ludzie w Polsce boją się konsekwencji postępującego ocieplenia klimatu. „Bo widzą zmiany klimatu przez obrazy gwałtownych zmian pogody. Natomiast ci, którzy do nas zgłaszają się z depresją klimatyczną, mają pogłębioną wiedzę na ten temat. Naukowcy, dziennikarze, aktywiści. Oni boją się, że planeta przekroczy progi krytyczne i ruszy efekt domina. Zmiany klimatu rozhulają się do takiego stopnia, że nie będziemy w stanie ich zatrzymać”, powiedziała dr Budziszewska.
„Eko-niepokój” jest jednym z czynników, przez który polskie kobiety nie chcą mieć dzieci. „Powodów jest wiele, by zmienić decyzję prokreacyjną. […] W Polsce dokładnie nie wiemy, ale dla znaczącej części młodych kobiet zmiany klimatu są już jednym z argumentów, by zastanawiać się nad posiadaniem dzieci. Może nie jest to od razu „birthstrike”, ale coraz częściej młode kobiety biorą to pod uwagę”, wyjaśniła psycholożka w rozmowie z Gazetą Wyborczą.
Samobójstwa z powodu działania wysokich temperatur
Warto też podkreślić, że młodzi, uświadomieni nastolatkowie odczuwają złość i uzasadnione pretensje do starszych pokoleń, do tych, którzy zapoczątkowali problem. Jednocześnie nie mogą z tym nic zrobić. „To zrozumiałe, że martwisz się o przyszłość. Możesz odczuwać cierpienie, żal, żałobę, wściekłość, a nawet poczucie winy z powodu tego, co zrobiła ludzkość. Może to wywołać poczucie braku kontroli i poczucia bezsilności wobec samej skali rzeczy, a także możesz czuć się beznadziejnie”, powiedziała Linda Aspey, z Climate Psychology Alliance.
Okazuje się, że problemy natury psychicznej dotyczą nie tylko strachu przed przyszłością. Samo bezpośrednie działanie globalnego ocieplenia z powodu rosnących temperatur stanowi problem. Zaburzenia nastroju, niepokój i agresywne zachowanie są mocno powiązane z temperaturami. Dotyczy to wielu aspektów zachowań, łącznie ze wzrostem przestępczości. Badania przedstawione w czasopiśmie Nature pokazują, że zbyt wysokie temperatury wpływają na stan psychiczny człowieka, pogarszając jego nastrój i nastawienie do życia. Szacuje się, że do połowy tego wieku w USA i Meksyku 40 tys. dodatkowych samobójstw będzie związanych właśnie z rosnącymi falami upałów. „Istnieje bezpośredni związek, a zdrowie psychiczne i dobrostan psychospołeczny będą się pogarszać wraz ze wzrostem presji związanej ze zmianą klimatu”, powiedział kalifornijski psychiatra Kerry Wangen.
Terapie i leki zwalczą jedynie objawy
Jak walczyć z tym problemem? To złożony proces, ale jak podkreślają wszyscy psycholodzy, najważniejsze są rozmowy. To właśnie rozmowy, bliskość innych jest dobrym narzędziem do radzenia sobie z klimatycznym lękiem. „Rozmawianie o tym naprawdę pomaga, ale może być trudne, jeśli twoi przyjaciele i rodzina nie chcą. Istnieje coraz więcej grup społecznych i organizacji aktywistów, gdzie można spotkać innych i porozmawiać. Rośnie też liczba kawiarni poświęconych kryzysowi klimatycznemu. Niektóre z nich są nastawione na terapię, inne dają szansę na nieformalną rozmowę przy filiżance kawy, wyjaśniła Aspey.
Dr Gareth Morgan z Wielkiej Brytanii zwróciła uwagę, że terapie czy leki mogą pomóc, ale nie rozwiążą ostatecznie problemu. „Myślę, że jest miejsce na terapię, ale jest ona drugorzędna w stosunku do szerszej reakcji politycznej”, powiedziała. Jeśli świat poprzez swoje działania nie będzie dawał nadziei, to młodzi ludzie będę cierpień dalej. Problemy ze zdrowiem publicznym w wielu państwach będą narastać.
- Czytaj również: Poprawa zdrowia psychicznego przez kontakt z naturą? W Londynie organizują specjalne turnusy
–
Zdjęcie: Shyntartanya/Shutterstock
