Odejście od węgla będzie procesem, który wpłynie nie tylko na przedsiębiorstwa i rynek pracy, ale również dochody samorządów. W najnowszym raporcie eksperci Instratu policzyli, ile kosztować mogłyby rekompensaty chroniące przed bankructwem te gminy, które są dziś szczególnie uzależnione od wpływów z węgla. Okazuje się, że nawet w najbardziej dramatycznym scenariuszu mowa o tylko kilkuset milionach złotych rocznie. Wyrównanie można byłoby wypłacić ze środków pochodzących ze sprzedaży uprawnień do emisji CO2. W 2021 roku budżet państwa zarobił na tym 25 miliardów złotych.
W kontekście czekającej nas transformacji energetycznej często mówi się, jak odejście od węgla wpłynie na przedsiębiorstwa oraz rynek pracy. Dla tych gmin, w których dziś działają firmy związane z węglem, dekarbonizacja oznaczać będzie mniejsze wpływy do samorządowych budżetów. Jak duży to problem i ile kosztowałyby nas ewentualne rekompensaty dla najbardziej poszkodowanych gmin? To na potrzeby najnowszego raportu ocenili eksperci Fundacji Instrat.
Jakie są główne wnioski płynące z dokumentu? Okazuje się, że tylko 0,2 proc. mieszkańców naszego kraju mieszka w gminach, w przypadku których ponad 20 proc. dochodów podatkowych pochodzi bezpośrednio z przemysłu węglowego. Równocześnie, utracone wpływy nie są najwyższe na Górnym Śląsku, który najczęściej jest kojarzony z górnictwem.
Dekarbonizacja i budżety samorządowe. Które gminy stracą najwięcej przez odejście od węgla?
Jak wskazano w raporcie, najwyższe uzależnienie w tym zakresie występuje w pobliżu dużych kombinatów węgla brunatnego, a nie węgla kamiennego. Chodzi m.in. o Kopalnię i Elektrownię Bełchatów (woj. łódzkie), Kopalnię i Elektrownię Turów (woj. dolnośląskie), czy Konińskie Zagłębie Węgla Brunatnego (woj. wielkopolskie).
Znacznie rzadziej duże straty dla lokalnych budżetów wynikałyby z odejścia od węgla kamiennego.
A co z Górnym Śląskiem? – Dochody z działalności górniczej stanowią w Katowicach niewiele ponad 1% całkowitych dochodów samorządu. Nawet bez tych dochodów byłoby jednym z najbogatszych samorządów w regionie. Problem leży poza Górnym Śląskiem – ocenia ekspert Instratu, Bernard Swoczyna.
W przypadku Katowic – czyli dużego ośrodka górnictwa kamiennego i miasta zamieszkiwanego przez 300 tys. osób – wpływy do budżetu z przemysłu górniczego, w przeliczeniu na mieszkańca, oszacowano na 90 złotych rocznie. Dla porównania, w przypadku gminy Sulmierzyce (woj. łódzkie) jest to rocznie 4 558 złotych na mieszkańca.
Czytaj także: Raport EMBER: spada udział paliw kopalnych w produkcji energii
Wyliczenia Instrat. Rekompensaty wyniosłyby garstkę tego, ile dziś wpływa do budżetu z uprawnień do emisji CO2
Nagłe zniknięcie wpływów z przemysłu górniczego dla niektórych samorządów mogłoby oznaczać tragedię. Ile kosztować mogłyby nas rekompensaty chroniące przed bankructwem gminy szczególnie uzależnione od wpływów z węgla?
Eksperci Instratu wzięli pod uwagę teoretyczny, najbardziej dramatyczny scenariusz. Opisywał on (z oczywistych względów nierealną) sytuację, w której wszystkie kopalnie i elektrownie węglowe zamknięto by w ciągu jednego roku. Roczny koszt rekompensat oszacowano na 501 milionów złotych.
– Ewentualne rekompensaty dla szczególnie dotkniętych dekarbonizacją gmin nie powinny przekroczyć kilkuset milionów złotych rocznie. Dla porównania w samym 2021 roku Polska zarobiła 25 miliardów złotych na sprzedaży uprawnień do emisji CO2 – zwraca uwagę Bernard Swoczyna.
Instrat podkreśla, że dochody utracone przez najbardziej narażone gminy są istotne w skali lokalnej, ale nie ogólnokrajowej. Mimo tego nad problemem należy się pochylić. Miejscowo problemy budżetowe mogą bowiem oznaczać m.in. spadek jakości usług publicznych.
– Rekomendujemy stworzenie instrumentu rekompensat dla szczególnie narażonych gmin, opartego o szereg kryteriów obrazujących uzależnienie od dochodów podatkowych z przemysłu węglowego. Można definiować je na podstawie wysokości opłat z przemysłu węglowego albo ich udziału w budżecie gminy – podsumowuje Swoczyna.
_
Z całością przytaczanego raportu można zapoznać się tutaj.
Zdjęcie: bieszczady_wildlife / Shutterstock.com
