Od 12 listopada do 20 grudnia w ramach akcji „Małopolska bez smogu” realizowanej przez Radio Kraków i Polski Alarm Smogowy we współpracy z Województwem Małopolskim, przenośne pyłomierze monitorowały jakość powietrza w 6 małopolskich gminach: Mogilanach i Czernichowie (od 12 listopada do 24 listopada) w Czarnym Dunajcu i Nowym Targu (od 24 listopada do 7 grudnia) oraz w Krynicy-Zdroju i Piwnicznej -Zdroju (od 7 grudnia do 24 grudnia).
W trzech gminach prowadzono także kampanię „Zobacz czym oddychasz”. Wykorzystano w niej model sztucznych płuc. Kampania ma na celu unaocznienie problemu oddychania zanieczyszczonym powietrzem. Kilkumetrowe płuca okryte białą tkaniną filtracyjną „oddychały” zanieczyszczonym powietrzem i z dnia na dzień stawały się coraz ciemniejsze.
Obwarzanek na pierwszy rzut
W pierwszym etapie badań pyłomierze umieszczono w gminach Czernichów i Mogilany. Na 10 dni pomiarów dobową normę dla stężenia pyłu PM10 (50 µg/m3) przekroczono jeden raz w miejscowości Czernichów w dniu 14 listopada.
Poniżej przedstawiono wykresy średnio godzinowych i średniodobowych stężeń dla Mogilan i Czernichowa. Następnie porównano je z uśrednionymi wynikami GIOŚ w Krakowie. Okazało się, że średnio godzinowe i średniodobowe stężenia w Czernichowie są wyższe niż dla Mogilan oraz porównywalne z Krakowem. Maksymalna wartość stężenia średnio godzinowego w Czernichowie (17 listopada, średnia z okresu 16:00-17:00) wynosiła 114 µg/m3. W Mogilanach było to 65 µg/m3 (17 listopada, średnia z okresu 17:00-18:00 oraz średnia z okresu 18:00-19:00). Średnia dla całych pomiarów w Mogilanach wyniosła: 27 µg/m3, w Czernichowie: 35 µg/m3, a w Krakowie 35 µg/m3.
„Małopolska bez smogu”, a czy Podhale również?
W drugim etapie badań (od 24 listopada do 7 grudnia) analizatory zainstalowano w Czarnym Dunajcu oraz w Nowym Targu. Przez 12 dni pomiarów normę dobową w Nowym Targu przekroczono sześć razy. Miało to miejsce od 25 do 28 listopada oraz 3 i 5 grudnia. W całym roku takich przekroczeń może być zaledwie 35. W Czarnym Dunajcu w badanym terminie norma dobowa nie została przekroczona.
Poniżej przedstawiono wykresy średnio godzinowych i średniodobowych stężeń dla Czarnego Dunajca i Nowego Targu. Powyższe wyniki są zestawione z uśrednionymi wynikami GIOŚ w Krakowie. Średnio godzinowe i średniodobowe stężenia w Nowym Targu są średnio wyższe od identycznego okresu dla Czarnego Dunajca lub dla Krakowa. Maksymalna wartość stężenia średnio godzinowego w Czarnym Dunajcu wyniosła 120 µg/m3 (24 listopada, średnia z okresu 18:00-19:00). Natomiast w Nowym Targu 238 µg/m3 (24 listopada, średnia z okresu 21:00-22:00). Średnia dla całych pomiarów w Czarnym Dunajcu wyniosła: 24 µg/m3, w Nowym Targu: 46 µg/m3, a w Krakowie 35 µg/m3.
Pomiary w kurortach
W trakcie ostatniego etapu akcji „Małopolska bez smogu” pyłomierze badały jakość powietrza w gminach: Krynica-Zdrój i Piwniczna-Zdrój. Na 11 dni pomiarów prowadzonych w obu miejscowościach, normę dobową przekroczono dwa razy w miejscowości Piwniczna – Zdrój – 14 i 15 grudnia. W Krynicy-Zdrój w badanym terminie nie przekroczono normy dobowej.
Poniżej przedstawiono wykresy średnio godzinowych i średniodobowych stężeń dla Krynicy-Zdroju i Piwnicznej – Zdroju. Maksymalna wartość stężenia średnio godzinowego dla badanych lokalizacji wyniosła 49 µg/m3 w Krynicy-Zdroju (15 grudnia, średnia z okresu 00:00-01:00) oraz 116 µg/m3 w Piwnicznej – Zdroju (14 grudnia, średnia z okresu 16:00-17:00). Średnia dla całych pomiarów w Krynicy-Zdrój wyniosła: 19 µg/m3, w Piwnicznej -Zdroju: 31 µg/m3. Trzeba zaznaczyć, że w tym okresie (13-14 grudnia br.) w niektórych małopolskich powiatach mieliśmy do czynienia z przekroczeniem poziomu informowania oraz ryzykiem wystąpienia poziomu alarmowego dla pyłu zawieszonego PM10. Było to związane z warunkami pogodowymi utrudniającymi rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń, powstałych w wyniku spalania węgla i drewna w gospodarstwach domowych.
Najwyższe stężenia pod wieczór
I Etap – Średnia dla całych pomiarów w Mogilanach wyniosła: 27 µg/m3, w Czernichowie: 35 µg/m3, a w Krakowie 35 µg/m3.
II Etap – Średnia dla całych pomiarów w Czarnym Dunajcu wyniosła: 24 µg/m3, w Nowym Targu: 46 µg/m3, a w Krakowie 35 µg/m3.
III Etap – Średnia dla całych pomiarów w Krynicy-Zdrój wyniosła: 19 µg/m3, w Piwnicznej – Zdroju: 31 µg/m3, a w Krakowie 52 µg/m3.
Najwyższe stężenia pyłów notowano zazwyczaj w porach popołudniowych oraz nocnych. Spowodowane jest to użytkowaniem przestarzałych kotłów, pieców i kominków na paliwa stałe (węgiel i drewno). Zdarzały się momenty kiedy stężenia pyłu PM10 w gminach, w których prowadzono pomiary przekraczały 100 µg/m3, a więc granicę powyżej której jakość powietrza uznawana jest za bardzo złą i szkodliwą dla zdrowia mieszkańców.
Wynik zgodny z rankingiem
Przedstawione pomiary reprezentują obszar wokół zamontowanego pyłomierza. Nie są to pomiary reprezentatywne dla całej, czasem dużej miejscowości. Jednak dzięki tym pomiarom dowiedzieliśmy się na jakim poziomie w analizowanym czasie sytuują się zanieczyszczenia powietrza w pobliżu lokalizacji pyłomierzy. A te zazwyczaj znajdują się w centrum miejscowości lub w okolicy budynków użyteczności publicznej.
Wśród gmin, w których prowadzona była kampania znalazły się dwie gminy z „obwarzanka krakowskiego”, dwie podhalańskie oraz dwie gminy uzdrowiskowe. Podobnie jak w rankingu ogólnopolskim dotyczącym miejscowości z najgorszą jakością powietrza, najwyższe stężenia wskazywano właśnie w Nowym Targu.
Czytaj również: Najbardziej zanieczyszczone miejscowości w Polsce. Jeden lider w trzech kategoriach
Inicjatywa 600
W ramach Inicjatywy 600 dni dla Czystego Powietrza tempo wymiany kotłów w gminach „krakowskiego obwarzanka” monitoruje się co 3 miesiące. Z otrzymanych danych wynika, że rośnie liczba składanych wniosków w programach dotacyjnych. W Czernichowie zostało około 1200, a w Mogilanach ponad 500 kotłów, które należy wymienić do końca 2022 roku. W pierwszym półroczu 2021 roku wymieniono tam odpowiednio 20 i 15 urządzeń grzewczych. Złożono też 98 wniosków o wymianę kotłów w Czernichowie i 81 w Mogilanach.
Czytaj również: Obwarzanek wymienił zaledwie 2 proc. kotłów
Mieszkańcy muszą mieć świadomość zapisów uchwały antysmogowej i kar grożących za niedostosowanie się do niej. Gminy natomiast powinny podjąć szereg działań naprawczych, które zostały dokładnie sprecyzowane w aktualnym Programie ochrony powietrza. Jednym z głównych działań powinny stać się kontrole prowadzone w gospodarstwach domowych. Takie kontrole nie służą tylko nakładaniu kar, ale można je wykorzystać do informowania mieszkańców o uchwale antysmogowej. Wynika z niej, że do końca 2022 roku powinno się wymienić wszystkie kotły poniżej 3. klasy.
Do wejścia w życie uchwały antysmogowej zostało zaledwie 376 dni. Najwyższy czas, aby gminy i mieszkańcy wykazali się aktywną postawą i jak najszybciej zlikwidowali źródła niskiej emisji. To one są główną przyczyną złej jakości powietrza w Małopolsce.
Dowiedz się więcej o akcji „Zobacz czym oddychasz”
Zdjęcie tytułowe: Mobilne płuca w Nowym Targu, fot. Sylwester Magiera
