Udostępnij

Nie doceniamy wpływu zmian klimatu na zdrowie

10.02.2019

O tym, jak smog negatywnie wpływa na zdrowie Polaków, wiedzą już chyba wszyscy.  Zresztą, nie trzeba nawet analizy badań naukowych, wystarczy raz poczuć piekące oczy, czy nocny kaszel. Co innego zmiana klimatu: gazów cieplarnianych nie tylko nie czujemy, ale nawet nie widzimy. Tymczasem skutki tych zmian Polacy odczują już w najbliższych latach – alarmuje Fundacja Aeris Futuro, organizator Climathonu i Weekendu dla Klimatu.

Podczas Weekendu dla Klimatu o globalnym ociepleniu i formach zaangażowania się w ochronę naszej planety mówili przedstawiciele 20 różnych inicjatyw. Fizyk Marcin Popkiewicz zauważał, że zmiany klimatu dotyczą nas tak samo jak smog, także w kontekście naszego zdrowia.

Smog nas przejmuje, bo uświadamiamy sobie, co filtrujemy własnymi płucami i jak to wpływa na organizm nasz i naszych dzieci. Zmiana klimatu to coś bardziej odległego od codzienności, rozproszonego, przesuniętego w czasie, chociaż w praktyce postępuje bardzo szybko i konsekwencje mogą być katastrofalne, dużo gorsze niż smogowe – mówił współautor portalu Nauka o Klimacie.

– Niektórzy znajdują pocieszenie w fakcie, że w warunkach wyższych stężeń dwutlenku węgla roślinom będzie żyło się lepiej. Cóż, my nie jesteśmy roślinami, choć trzeba przyznać, że przy tak wysokich koncentracjach CO2, jakie osiągniemy, jeśli osoby głoszące dalsze nieograniczone spalanie kopalnych postawią na swoim, intelektualnie zdecydowanie do roślinek się zbliżymy – dodaje.

Efekty smogu można odczuć na swoim zdrowiu już po krótkim narażeniu, podczas gdy dwutlenek węgla (główny gaz cieplarniany) w obecnym stężeniu w powietrzu nie wpływa na nie bezpośrednio. Negatywny wpływ na nasze samopoczucie, na przykład sprawność intelektualną, ma stężenie CO2 przekraczające “ dopiero” 600 ppm (cząsteczek na milion cząsteczek powietrza). Z tym że stężenie CO2 już teraz wynosi średnio ok. 410 ppm, co jest poziomem najwyższym od wielu milionów lat i szybko rośnie dalej. Skutków zdrowotnych globalnego ocieplenia jest jednak znacznie więcej; wśród nich wzrost śmiertelności z powodu fal upałów oraz liczby zachorowań na boreliozę.

Śmiertelne upały

Lato 2017. W Europie notowane są rekordowe temperatury powyżej 40°C.  Fala upałów zyskuje nazwę “Lucyfer”. Na termometrach w południowej Francji widać aż 41,6°C.

Śmiertelne upały to problem wyjęty z krajów tropikalnych? Może kiedyś, nie teraz.  

– Niestety w Polsce wiedza środowisk medycznych na temat wpływu zmiany klimatu na stan zdrowia jest niewielka. Lekarze są głównie nastawieni na diagnostykę i leczenie chorób. W mniejszym stopniu zwracają uwagę na profilaktykę i zdrowie publiczne. Nie doceniają tych zagadnień i skupiają się bardziej na leczeniu skutków niż zwalczaniu przyczyn. Jednak już dziś, a nie za 100 lat, umierają w czasie fal upałów Polacy z powodu chociażby odwodnienia– podkreśla dr hab. Tadeusz Maria Zielonka, ekspert Koalicji Klimatycznej.

Upały, wahania ciśnienia czy wysoka wilgotność powietrza są odpowiedzialne za około 20 procent zawałów serca. W ich wyniku wzrasta też ryzyko chorób układu krążenia i układu oddechowego. Nie myślimy o tym zimą, ale dane pokazują, że podczas dużych upałów w Warszawie notuje się pięć dodatkowych zgonów dziennie. Jeśli popatrzymy na prognozy europejskie, ich liczba wzrośnie pięćdziesięciokrotnie (z około 3 000 do ponad 150 000 w 2100 roku). Najbardziej prestiżowy magazyn medyczny na świecie „The Lancet”, pod koniec 2017 pisze: Kompleksowa reakcja na zmianę klimatu może być największą globalną szansą ochrony zdrowia w XXI wieku.

Rosnąca temperatura to też mniejsza zdolność do pracy (zwłaszcza robotników budowlanych i rolników). Niesie ona za sobą ryzyko udaru, zaburzeń funkcjonowaniu układu krwionośnego, czy odwodnienia. Upały oznaczają także problemy zdrowotne astmatyków i cukrzyków, którym grożą omdlenia. Na skutki wysokich temperatur narażeni są szczególnie Polacy mieszkający w miastach.

Miejska wyspa ciepła, bo tak nazywamy to zjawisko klimatyczne, polega na występowaniu wyższych temperatur w miastach w stosunku do otaczających ją terenów peryferyjnych. Mówi się o nich w kontekście zdrowia, ponieważ mogą zwiększać liczbę udarów oraz zaostrzać objawy przewlekłych chorób krążenia i oddechowego.  Upał w miastach sprzyja również wzrostowi potencjału alergizującego szaty roślinnej. Widać to w statystykach: w ostatnim dziesięcioleciu podwoiła się liczba chorych na alergiczny nieżyt nosa i astmę oskrzelową.

Ekstremalne zjawiska pogodowe

Grupa robocza ds. skutków, podatności i adaptacji do zmiany klimatu Międzyrządowego Zespołu ds. Zmiany Klimatu (IPCC) wyróżnia trzy rodzaje powiązań między zdrowiem i zmianą klimatu:

  • Skutki bezpośrednie:  upał, susza i ulewy
  • Efekty pośrednie: zmiana wzorców chorób zakaźnych, zakażona woda i pożywienie, zanieczyszczenie powietrza
  • Efekty pośrednie związane z działalnością człowieka: konflikty społeczne, przymusowa migracja, niedożywienie i stres

O ile wzrost umieralności na zawał serca przemawia do naszej wyobraźni, tak “ekstremalne zjawiska pogodowe” zwykle nie są kojarzone z polską codziennością. Błąd. Owszem, z danych WHO wynika, że zagrożenie katastrofami naturalnymi w porównaniu do innych europejskich krajów, nie jest u nas duże. To nie oznacza jednak, że problem nas nie dotyczy.

Tylko w latach 1997-2012 w Polsce miało miejsce 9 powodzi, które dotknęły blisko 370 tysięcy ludzi, powodując śmierć 113 osób. Nie musimy sięgać pamięcią tak daleko: podczas nawałnicy na Pomorzu w 2017 roku zginęło 5 osób, poszkodowanych było 31 gmin, straty oszacowano na 2,66 mld zł. Powrót do stanu sprzed kataklizmu zajmie aż 25 lat. Eksperci alarmują, że w kolejnych latach będziemy mówić o jeszcze większych liczbach.

Tragiczne zdarzenia wywołane nagłymi załamaniami pogody mogą powodować zwiększenie poziomu stresu, zaburzenia snu, trawienia i odporności. Utrata dobytku czy bliskich w wyniku tych zjawisk może prowadzić do depresji. Zdrowie psychiczne w kontekście zmian klimatu to temat, który zdobywa coraz większe zainteresowanie badaczy.

Wzrost zachorowań na boreliozę

Realnym zagrożeniem, jakie czeka nas w związku z ocieplającym się klimatem, jest też wzrost rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych przenoszonych przez gryzonie czy owady, przede wszystkim kleszcze.

“W ciągu zaledwie 10 lat zanotowano ponad trzykrotny wzrost zachorowań na boreliozę. Od 2005 do 2014 roku liczba przypadków zwiększyła się z 4 406 do 13 868 rocznie. Prognozuje się, że do 2100 roku liczba zachorowań może zwiększyć się o 100% w stosunku do stanu obecnego w województwach łódzkim, wielkopolskim, pomorskim i świętokrzyskim. Już dziś choroby wektorowe stanowią ponad 17% wszystkich zakaźnych schorzeń, powodując ponad 700 000 zgonów rocznie na świecie.” – raport Koalicji Klimatycznej

Polacy powinni się też obawiać chorób przenoszonych drogą pokarmową oraz przez wodę. W okresie zimowym liczba chorych na salmonellozę wynosi około 500 zachorowań miesięcznie, latem wzrasta aż do 2500 przypadków.

Zdrowie zamiast węgla

Wszystkie te wyzwania będą generowały potrzebę zwiększenia nakładów finansowych na system opieki zdrowotnej. System, który i tak ciągle kuleje, bo jest właśnie niedofinansowany.

– W 2016 roku wsparcie dla górnictwa i energetyki węglowej w Polsce wyniosło aż 9,2 miliarda złotych. To ponad 11% nakładów, jakie państwo przeznacza na opiekę zdrowotną. Powinniśmy przeznaczyć te środki na przygotowanie systemu ochrony zdrowia do negatywnych skutków zdrowotnych zmiany klimatu. Dzięki temu zwiększylibyśmy zarówno bezpieczeństwo, jak i jakość życia Polaków – ocenia prof. Zbigniew Karaczun, ekspert Koalicji Klimatycznej.

***

Fot. Shutterstock

Dane: Raport Koalicji Klimatycznej

Autor

Karolina Gawlik

Dziennikarka i pieśniarka, opiekunka projektu Mantra Ziemia łączącego świadomą sztukę i głęboką ekologię. Publikowała m.in. w Onecie i „Gazecie Krakowskiej”. W tekstach i filmach najchętniej opowiada o prawdzie ludzkiego serca oraz naturze jako podmiocie. Autorka dokumentu „Świat do naprawy”. Łączy naukowe i duchowe podejście do zagadnień kryzysu klimatycznego.

Udostępnij

Zobacz także

Wspierają nas

Partnerzy portalu

Partner cyklu "Miasta Przyszłości"

Partner cyklu "Żyj wolniej"

Partner naukowy

Bartosz Kwiatkowski

Dyrektor Frank Bold, absolwent prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, wiceprezes Polskiego Instytutu Praw Człowieka i Biznesu, ekspert prawny polskich i międzynarodowych organizacji pozarządowych.

Patrycja Satora

Menedżerka organizacji pozarządowych z ponad 15 letnim stażem – doświadczona koordynatorka projektów, specjalistka ds. kontaktów z kluczowymi klientami, menadżerka ds. rozwoju oraz PR i Public Affairs.

Joanna Urbaniec

Dziennikarka, fotografik, działaczka społeczna. Od 2010 związana z grupą medialną Polska Press, publikuje m.in. w Gazecie Krakowskiej i Dzienniku Polskim. Absolwentka Krakowskiej Szkoła Filmowej, laureatka nagród filmowych, dwukrotnie wyróżniona nagrodą Dziennikarz Małopolski.

Przemysław Błaszczyk

Dziennikarz i reporter z 15-letnim doświadczeniem. Obecnie reporter radia RMF MAXX specjalizujący się w tematach miejskich i lokalnych. Od kilku lat aktywnie angażujący się także w tematykę ochrony środowiska.

Hubert Bułgajewski

Ekspert ds. zmian klimatu, specjalizujący się dziedzinie problematyki regionu arktycznego. Współpracował z redakcjami „Ziemia na rozdrożu” i „Nauka o klimacie”. Autor wielu tekstów poświęconych problemom środowiskowym na świecie i globalnemu ociepleniu. Od 2013 roku prowadzi bloga pt. ” Arktyczny Lód”, na którym znajdują się raporty poświęcone zmianom zachodzącym w Arktyce.

Jacek Baraniak

Absolwent Uniwersytetu Wrocławskiego na kierunku Ochrony Środowiska jako specjalista ds. ekologii i ochrony szaty roślinnej. Członek Pracowni na Rzecz Wszystkich Istot i Klubu Przyrodników oraz administrator grupy facebookowej Antropogeniczne zmiany klimatu i środowiska naturalnego i prowadzący blog „Klimat Ziemi”.

Martyna Jabłońska

Koordynatorka projektu, specjalistka Google Ads. Zajmuje się administacyjną stroną organizacji, współpracą pomiędzy organizacjami, grantami, tłumaczeniami, reklamą.

Przemysław Ćwik

Dziennikarz, autor, redaktor. Pisze przede wszystkim o zdrowiu. Publikował m.in. w Onet.pl i Coolturze.

Karolina Gawlik

Dziennikarka i trenerka komunikacji, publikowała m.in. w Onecie i „Gazecie Krakowskiej”. W tekstach i filmach opowiada o Ziemi i jej mieszkańcach. Autorka krótkiego dokumentu „Świat do naprawy”, cyklu na YT „Można Inaczej” i Kręgów Pieśni „Cztery Żywioły”. Łączy naukowe i duchowe podejście do zagadnień kryzysu klimatycznego.

Jakub Jędrak

Członek Polskiego Alarmu Smogowego i Warszawy Bez Smogu. Z wykształcenia fizyk, zajmuje się przede wszystkim popularyzacją wiedzy na temat wpływu zanieczyszczeń powietrza na zdrowie ludzkie.

Klaudia Urban

Z wykształcenia mgr ochrony środowiska. Od 2020 r. redaktor Odpowiedzialnego Inwestora, dla którego pisze głównie o energetyce, górnictwie, zielonych inwestycjach i gospodarce odpadami. Zainteresowania: szeroko pojęta ochrona przyrody; prywatnie wielbicielka Wrocławia, filmów wojennych, literatury i poezji.

Maciej Fijak

Redaktor naczelny SmogLabu. Z portalem związany od 2021 r. Autor kilkuset artykułów, krakus, działacz społeczny. Pisze o zrównoważonych miastach, zaangażowanym społeczeństwie i ekologii.

Sebastian Medoń

Z wykształcenia socjolog. Interesuje się klimatem, powietrzem i energetyką – widzianymi z różnych perspektyw. Dla SmogLabu śledzi bieżące wydarzenia, przede wszystkim ze świata nauki.

Tomasz Borejza

Zastępca redaktora naczelnego SmogLabu. Dziennikarz naukowy. Wcześniej/czasami także m.in. w: Onet.pl, Przekroju, Tygodniku Przegląd, Coolturze, prasie lokalnej oraz branżowej.