Udostępnij

Pestycydy nasze powszednie. Czym grozi narażenie na imazazil, chlorpyrifos i glifosat i inne „składniki” żywności?

01.08.2019

Ponad jedna czwarta żywności spożywanej w Europie zawiera pozostałości dwóch lub więcej pestycydów – wynika z najnowszego raportu Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA). W przypadku niektórych produktów sytuacja jest jeszcze gorsza. Badania wykazały obecność „agrochemii” w ponad 60 proc. próbek owoców, którymi zwykle zajadamy się latem, jak czereśnie czy truskawki.

Opracowanie EFSA powstało w oparciu o analizę 88 247 próbek żywności, dostarczonych w 2017 r. przez wszystkie kraje członkowskie Unii Europejskiej. Eksperci przebadali zarówno produkty pochodzenia roślinnego (owoce, warzywa, zboża) – jak i zwierzęcego. Dobra wiadomość jest taka, że w 95,9 proc. przypadków zawartość pestycydów mieściła się w dopuszczalnych normach. Zła – że wykrywalne pozostałości środków ochrony roślin (ŚOR) stwierdzono aż w 45,9 proc. próbek. Maksymalne dopuszczalne limity (MRL) zostały przekroczone w 4,1 proc. przypadków – to wzrost o 0,3 proc. w porównaniu z poprzednim rokiem.

Żywność spoza Unii – bardziej niebezpieczna

Powodów do paniki niby nie ma, ale sprawy nie należy bagatelizować. Z raportu wynika m.in., że istnieje duża różnica w poziomach przekroczeń MRL w przypadku artykułów spożywczych pochodzenia unijnego i tych importowanych. W przypadku żywności wyprodukowanej w UE limity pozostałości pestycydów zostały przekroczone w 2,6 proc. przypadków. Tymczasem w przypadku żywności importowanej z państw spoza UE ten wskaźnik wyniósł aż 7,6 proc. Jest to szczególnie niepokojące w kontekście podpisanego niedawno porozumienia między Unią Europejską a krajami Mercosur (Argentyna, Brazylia, Urugwaj, Wenezuela), które otworzy rynki UE na zalew żywności produkowanej w warunkach ograniczonego nadzoru i niskich standardów bezpieczeństwa. Kolejne raporty EFSA, uwzględniające wzrost liczby produktów z rynków południowoamerykańskich, mogą zatem przynieść jeszcze gorsze rezultaty.

Z czego składa się chemiczny koktajl?

Aktualne normy bezpieczeństwa żywności w Unii Europejskiej są na znacznie wyższym poziomie niż w obu Amerykach czy krajach azjatyckich. Jednak stan faktyczny pozostawia wiele do życzenia. Obecność pestycydów stwierdzono w 62 proc. próbek owoców i orzechów z upraw konwencjonalnych z terenu UE. Ponad jedna czwarta wszystkich testowanych produktów zawierała „resztki” co najmniej dwóch tego typu środków. Maksymalna liczba pozostałości ŚOR wykrytych w pojedynczej próbce wyniosła aż 30! Tak było w przypadku papryki – warzywa, które znajduje się w czołówce produktów roślinnych z największą zawartością „oprysków”.

W sumie eksperci zidentyfikowali 126 pestycydów w produktach pochodzenia roślinnego. Przekroczenia norm stwierdzono w odniesieniu do 60 substancji. Najczęściej występującymi substancjami w ogóle próbek były:
– imazazil/enilkonazol (9,5 proc.),
– boskalid (7,6 proc.),
– fludioksonil (5,9 proc.),
– kaptan (5,5 proc.),
– chlorpyrifos (5,1 proc.),
– tiabendazol (5,1 proc.).

Kancerogeny i neurotoksyny

Imazazil to środek grzybobójczy zapobiegający pleśnieniu. Stosowany jest m.in. do zabezpieczania owoców po zbiorach. Szczególnie duże ilości tej substancji znajdują się na skórkach cytrusów. Na szczęście nie przenikają one do wnętrza owocu – chyba że zanieczyścimy je podczas obierania. Na szczęście, bo badania wskazują, że imazazil ma działanie neurotoksyczne, rakotwórcze i szkodliwe dla układu rozrodczego. Mając świadomość, że fungicyd może być obecny na cytrusach, lepiej więc obierać cytrynę czy pomarańczę przed umieszczeniem jej plasterka w herbacie lub dzbanku z wodą.

O rakotwórcze działanie podejrzewany są również boskalid, kaptan i tiabendazol. Temu ostatniemu przypisuje się również działanie neurotoksyczne. Podobne właściwości ma chlorpyrifos. Narażenie na ten organofosforan może powodować zaburzenia neurologiczne, rozwojowe i autoimmunologiczne. Substancja sprzedawana jest pod wieloma markami, jednak jej stosowanie zostało zakazane przez UE. Mimo to środek regularnie wykrywany jest m.in. w polskich jabłkach, co zresztą przyczynia się do ich nie najlepszej reputacji za granicą. W zeszłym roku czeska inspekcja rolno-spożywcza stwierdziła jego obecność w owocach zza Olzy aż dwukrotnie – w efekcie ostrzegając przed kupowaniem naszych jabłek. Z kolei fludioksonil może zaburzać działanie układu hormonalnego.

W produktach zwierzęcych jest mniej „chemii”

Najwyższe przekroczenia norm wśród produktów nieprzetworzonych stwierdzono m.in. w przypadku owoców pochodzenia pozaunijnego, takich jak czerymoja, pitaja, marakuja, papaja. Jednak stężenia pestycydów powyżej 110 proc. wartości MRL wykryto również w próbkach roślin uprawianych na terenie Europy, jak papryka chili, granaty, bazylia, mięta, pietruszka, seler, burak czy kapusta pekińska.

Zaskakiwać może fakt, że limity nie zostały przekroczone w próbkach licznych produktów pochodzenia zwierzęcego, m.in. podrobach wieprzowych (m.in. wątrobie i nerkach), mięsie drobiowym, wieprzowym, wołowym i owczym, a także kozim mleku. Według dość rozpowszechnionego przekonania wątróbka to rezerwuar szkodliwych związków – jako narząd, którego głównym zadaniem jest oczyszczanie organizmu z toksyn. Tymczasem dane z raportu EFSA nie potwierdzają takiego obrazu rzeczy. W dopuszczonych granicach mieściły się również pozostałości pestycydów dla wszystkich próbek (co najmniej 60) nieprzetworzonego owsa, ziaren sezamu i słonecznika.

W czym jest najwięcej glifosatu?

Warto również zwrócić uwagę na dane dotyczące glifosatu – osławionej substancji produkowanej przez Monsanto (obecnie Bayer), która stanowi składnik aktywny herbicydu Roundup, chętnie stosowanego również przez naszych rodzimych rolników, ogrodników i działkowiczów. Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem zaklasyfikowała glifosat jako substancję prawdopodobnie rakotwórczą dla ludzi. Z kolei Europejska Agencja Chemikaliów uznała, że glifosat silnie uszkadza oczy i jest niebezpieczny dla organizmów wodnych. Mimo to związek ten pozostaje jednym z najbardziej upowszechnionych środków chwastobójczych na świecie. Z raportu EFSA wynika, że glifosat najczęściej wykrywany jest w soczewicy (42 proc.), jęczmieniu (23,5 proc.) i groszku (25 proc.). Stwierdzono również przekroczenia bezpiecznych wartości w przypadku próbek miodu.

Pestycydowy ranking

Poniższa infografika przedstawia listę nieprzetworzonych produktów z odsetkami próbek, w których stwierdzono stężenia pozostałości pestycydów równe lub niższe od wartości MRL (niebieski) oraz tych, w których stwierdzono wartość powyżej limitu (pomarańczowy)

 width=

Kolejna grafika przedstawia analogiczne dane dla produktów przetworzonych.

 width=

Foto: maxmann, pixabay

Autor

Przemysław Ćwik

Dziennikarz, autor, redaktor. Pisze przede wszystkim o zdrowiu. Publikował m.in. w Onet.pl i Coolturze.

Udostępnij

Zobacz także

Wspierają nas

Partnerzy portalu

Partner cyklu "Miasta Przyszłości"

Partner cyklu "Żyj wolniej"

Partner naukowy

Bartosz Kwiatkowski

Dyrektor Frank Bold, absolwent prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, wiceprezes Polskiego Instytutu Praw Człowieka i Biznesu, ekspert prawny polskich i międzynarodowych organizacji pozarządowych.

Patrycja Satora

Menedżerka organizacji pozarządowych z ponad 15 letnim stażem – doświadczona koordynatorka projektów, specjalistka ds. kontaktów z kluczowymi klientami, menadżerka ds. rozwoju oraz PR i Public Affairs.

Joanna Urbaniec

Dziennikarka, fotografik, działaczka społeczna. Od 2010 związana z grupą medialną Polska Press, publikuje m.in. w Gazecie Krakowskiej i Dzienniku Polskim. Absolwentka Krakowskiej Szkoła Filmowej, laureatka nagród filmowych, dwukrotnie wyróżniona nagrodą Dziennikarz Małopolski.

Przemysław Błaszczyk

Dziennikarz i reporter z 15-letnim doświadczeniem. Obecnie reporter radia RMF MAXX specjalizujący się w tematach miejskich i lokalnych. Od kilku lat aktywnie angażujący się także w tematykę ochrony środowiska.

Hubert Bułgajewski

Ekspert ds. zmian klimatu, specjalizujący się dziedzinie problematyki regionu arktycznego. Współpracował z redakcjami „Ziemia na rozdrożu” i „Nauka o klimacie”. Autor wielu tekstów poświęconych problemom środowiskowym na świecie i globalnemu ociepleniu. Od 2013 roku prowadzi bloga pt. ” Arktyczny Lód”, na którym znajdują się raporty poświęcone zmianom zachodzącym w Arktyce.

Jacek Baraniak

Absolwent Uniwersytetu Wrocławskiego na kierunku Ochrony Środowiska jako specjalista ds. ekologii i ochrony szaty roślinnej. Członek Pracowni na Rzecz Wszystkich Istot i Klubu Przyrodników oraz administrator grupy facebookowej Antropogeniczne zmiany klimatu i środowiska naturalnego i prowadzący blog „Klimat Ziemi”.

Martyna Jabłońska

Koordynatorka projektu, specjalistka Google Ads. Zajmuje się administacyjną stroną organizacji, współpracą pomiędzy organizacjami, grantami, tłumaczeniami, reklamą.

Przemysław Ćwik

Dziennikarz, autor, redaktor. Pisze przede wszystkim o zdrowiu. Publikował m.in. w Onet.pl i Coolturze.

Karolina Gawlik

Dziennikarka i trenerka komunikacji, publikowała m.in. w Onecie i „Gazecie Krakowskiej”. W tekstach i filmach opowiada o Ziemi i jej mieszkańcach. Autorka krótkiego dokumentu „Świat do naprawy”, cyklu na YT „Można Inaczej” i Kręgów Pieśni „Cztery Żywioły”. Łączy naukowe i duchowe podejście do zagadnień kryzysu klimatycznego.

Jakub Jędrak

Członek Polskiego Alarmu Smogowego i Warszawy Bez Smogu. Z wykształcenia fizyk, zajmuje się przede wszystkim popularyzacją wiedzy na temat wpływu zanieczyszczeń powietrza na zdrowie ludzkie.

Klaudia Urban

Z wykształcenia mgr ochrony środowiska. Od 2020 r. redaktor Odpowiedzialnego Inwestora, dla którego pisze głównie o energetyce, górnictwie, zielonych inwestycjach i gospodarce odpadami. Zainteresowania: szeroko pojęta ochrona przyrody; prywatnie wielbicielka Wrocławia, filmów wojennych, literatury i poezji.

Maciej Fijak

Redaktor naczelny SmogLabu. Z portalem związany od 2021 r. Autor kilkuset artykułów, krakus, działacz społeczny. Pisze o zrównoważonych miastach, zaangażowanym społeczeństwie i ekologii.

Sebastian Medoń

Z wykształcenia socjolog. Interesuje się klimatem, powietrzem i energetyką – widzianymi z różnych perspektyw. Dla SmogLabu śledzi bieżące wydarzenia, przede wszystkim ze świata nauki.

Tomasz Borejza

Zastępca redaktora naczelnego SmogLabu. Dziennikarz naukowy. Wcześniej/czasami także m.in. w: Onet.pl, Przekroju, Tygodniku Przegląd, Coolturze, prasie lokalnej oraz branżowej.