Udostępnij

Węgla mamy na 200 lat, więc będziemy palić chrustem

03.06.2022

Siedem lat temu Andrzej Duda mówił, że węgla wystarczy nam na 200 lat. Powtarzał to także później. Na przykład przy okazji szczytu klimatycznego w Katowicach. Dodając zwykle, że „obowiązkiem polskich władz jest walka o polski węgiel”. Dziś cena tony węgla dochodzi na składach do 3 tys. złotych. Surowca brakuje. A rząd radzi, by z kryzysem walczyć, zbierając chrust w lesie. Co poszło nie tak? To w jaki sposób walczono o polski węgiel, bo wspierano import.

Zablokowanie farm wiatrowych

A robiono to m. in. walcząc z odnawialnymi źródłami energii. Już w 2016 roku wprowadzono zasadę 10h, która praktycznie zablokowała rozwój wiatraków na lądzie. To duży problem, bo te są w tej chwili jednym z najtańszych źródeł energii. Polskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej policzyło ostatnio, że gdyby nie działające na lądzie elektrownie wiatrowe, to w grudniu 2021 roku hurtowa cena za energię elektryczną byłaby dwa razy wyższa. A gdybyśmy mieli ich dwa razy więcej niż mamy obecnie, to za prąd w 2021 roku płacilibyśmy o kilkanaście procent mniej niż musieliśmy za niego płacić.

Przy czym dwa razy to niewiele, bo farm wiatrowych mamy bardzo mało.

Ograniczenia dotyczące takich elektrowni oczywiście mają sens, bo sąsiedztwo bywa kłopotliwe. Reguluje to wiele krajów. Jednak polskie przepisy praktycznie zablokowały rozwój takiej energetyki.

Ceny nie są tutaj jedynym problemem. Drugim jest to, że im więcej mielibyśmy prądu z wiatru, tym mniej zużywalibyśmy węgla, którego po obcięciu importu z Rosji – brakuje. Można by go na przykład – wzorem niektórych krajów – trzymać na czarną godzinę i wykorzystać w sytuacji takiej jak obecna. Można by stopniowo zmniejszać import, tak by stać się samowystarczalnym pod tym względem.

Zaoranie fotowoltaiki

Nie zaszkodziłby też prąd ze słońca. Ale tak się akurat złożyło, że w ubiegłym roku rząd podjął decyzję o faktycznym „zaoraniu” indywidualnej fotowoltaiki. Coś co w Polsce – między innymi dzięki programowi „Mój Prąd” – rozwijało się bardzo szybko, dostało regulacyjnego kopniaka, który pogrzebał branżę.

O tym, jak mocny był ten kopniak, najwięcej mówi statystyka. Na przykład do PGE Dystrybucja jeszcze w marcu zgłoszono 41 tys. instalacji fotowoltaicznych. W kwietniu było to już tylko 648 sztuk. Skąd ten spadek? W kwietniu weszły w życie nowe reguły. Spadek zainteresowania Polaków fotowoltaiką jest jak na razie tak duży, że pojawiają się już informacje o upadłościach firm, które instalowały ją na domach.

Dlaczego rząd najpierw rozpędził prąd ze słońca, by później wcisnąć hamulec? Rzecz zrobiono na ad hoc. Była potrzeba, by w Polsce więcej energii było z OZE, więc uruchomiono program dotacyjny. Ten przyniósł świetne efekty. Tak dobre, że okazało się, iż archaiczne polskie elektrownie węglowe oraz sieci przesyłowe nie dają sobie rady z tak dużą ilością energii produkowanej w niewielkich instalacjach.

Problem zrobił się tak duży, że – przekonywano – grożą nam black outy. To pokazało, że brakuje podejścia systemowego. Takiego, które w planowy sposób projektuje rozwój i wzajemne uzupełnianie różnych źródeł energii. Robiąc to w wieloletniej perspektywie. A nie skacze od jednego do drugiego pomysłu w radosnych podrygach, które są „szyciem” w odpowiedzi na doraźne potrzeby.

Czytaj również: PiS zabiera uboższym Polakom marzenie o tanim prądzie

Ostrołęka

Pieniędzy na to nie brakuje, co najlepiej pokazuje przykład Ostrołęki. Ta elektrownia to być może najlepszy symbol tego, w jak niemądry sposób odbywała się u nas w ostatnich latach obrona „polskiego węgla”. Przypomnijmy. W 2016 roku zdecydowano, że w Ostrołęce zostanie zbudowany gigantyczny blok węglowy. Postanowiono to zrobić, choć nie od dziś wiadomo, że polskiego węgla jest coraz mniej i trzeba go raczej oszczędzać, niż spalać na potęgę. Zlekceważono też argumenty związane ze środowiskiem, choć te miały także wymiar finansowy. Prąd z węgla w świecie kryzysu klimatycznego nie jest zbyt przyszłościowy. Szczególnie w Unii Europejskiej. Ekonomicznie nie miało to więc sensu.

Co potwierdziło się kilka lat później, kiedy budowę zarzucono. Szacowana ilość pieniędzy, które poszły w błoto? 1,3 miliarda złotych. Za te pieniądze można było np. założyć fotowoltaikę na 52 tys. domów.

Lub zrobić wiele innych rzeczy. W tym pomyśleć, jak najszybciej zintegrować prąd z dachów z całym systemem energetycznym. Tak by nie trzeba było hamować rozwoju elektrowni prosumenckich.

Efektywność energetyczna

Przez lata skandalicznie zaniedbywano też wspieranie rozwoju efektywności energetycznej. Robił to rząd PiS. Robiły też poprzednie. Pomijano problem stanu polskich domów. To zmieniło się dopiero kilka lat temu, kiedy ruszył np. program Czyste Powietrze. Ale zrobiono za mało i za późno. Co widać po dzisiejszej sytuacji. A dlaczego tak zrobiono? Moim zdaniem i tutaj „broniono polskiego węgla”.

Wszelki próby zmiany spotykały się z niechętną reakcją tych, którzy z węgla żyją. To nie powinno dziwić. Lepszy stan domów to mniej zużytej energii, a więc także mniej pieniędzy zostawionych np. na składach z węglem. Gorszy stan domów to więcej sprzedanego węgla, choć oczywiście nie tylko o składy chodzi. Jak duża byłaby różnica? Szacunki mówią, ze przy mądrze prowadzonej zmianie, można zapotrzebowanie na węgiel do ogrzewania budynków zmniejszyć nawet o połowę.

Zrobiono jednak błąd. O ile bowiem da się jeszcze bronić tezy, że energetyka w naszym kraju stoi na polskim węglu, to w przypadku ogrzewania domów od dawna jest inaczej. Około połowy węgla do ogrzewania budynków i np. szklarni, importowano z Rosji. Broniąc więc węgla w tzw. sektorze komunalno-bytowym, tak naprawdę broniono surowca, który importowaliśmy z Moskwy.

Choć solidne zajęcie się tematem efektywności energetycznej pozwoliłoby się go pozbyć.

2,4 mld euro na import węgla

Ale się nie pozbyto. I rząd sam doprowadził się do miejsca, w którym zaleca, by z kryzysem energetycznym walczyć z pomocą zbieranego w lesie chrustu. Podpowiedzi nie dziwią, bo węgiel na składach kosztuje już nawet po 3000 złotych za tonę i trudno go dostać. Zapowiada się więc na bardzo trudną zimę dla tych, którzy muszą go kupić. Ich sytuację może poprawić zapowiedziany import z zagranicy. Minister Anna Moskwa zapowiadała bowiem, że zakontraktowano już 8 mln ton. To ilość, która – o ile dotrze do Polski – powinna wystarczyć. Ale jest to też węgiel, który będzie kraj kosztował krocie. Licząc po ostrożne 300 euro za tonę, wychodzi ok. 2,4 miliarda euro. Zapłacimy, bo musimy.

A musimy dlatego, że zamiast dbać o mniejsze zapotrzebowanie na węgiel np. z pomocą wiatraków, fotowoltaiki i efektywności energetycznej, „broniliśmy polskiego węgla” blokując to wszystko.

Niezbyt mądrze. Tym bardziej, że na tej obronie najbardziej korzystał węgiel… rosyjski.

A za te pieniądze dałoby się też zrobić bardzo dużo dobrego.

W tym i wiele rzeczy, które w długim terminie pozwoliłyby oszczędzić dużo pieniędzy.

Czytaj również: Tak Europa założyła sobie na szyję energetyczną pętlę

Fot. Tomasz Warszewski/Shutterstock.

Autor

Tomasz Borejza

Dziennikarz naukowy. Członek European Federation For Science Journalism. Publikował w Tygodniku Przegląd, Przekroju, Onet.pl, Coolturze, a także w magazynach branżowych. Autor książki „Odwołać katastrofę”.

Udostępnij

Zobacz także

Wspierają nas

Partnerzy portalu

Partner cyklu "Miasta Przyszłości"

Partner cyklu "Żyj wolniej"

Partner naukowy

Bartosz Kwiatkowski

Dyrektor Frank Bold, absolwent prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, wiceprezes Polskiego Instytutu Praw Człowieka i Biznesu, ekspert prawny polskich i międzynarodowych organizacji pozarządowych.

Patrycja Satora

Menedżerka organizacji pozarządowych z ponad 15 letnim stażem – doświadczona koordynatorka projektów, specjalistka ds. kontaktów z kluczowymi klientami, menadżerka ds. rozwoju oraz PR i Public Affairs.

Joanna Urbaniec

Dziennikarka, fotografik, działaczka społeczna. Od 2010 związana z grupą medialną Polska Press, publikuje m.in. w Gazecie Krakowskiej i Dzienniku Polskim. Absolwentka Krakowskiej Szkoła Filmowej, laureatka nagród filmowych, dwukrotnie wyróżniona nagrodą Dziennikarz Małopolski.

Przemysław Błaszczyk

Dziennikarz i reporter z 15-letnim doświadczeniem. Obecnie reporter radia RMF MAXX specjalizujący się w tematach miejskich i lokalnych. Od kilku lat aktywnie angażujący się także w tematykę ochrony środowiska.

Hubert Bułgajewski

Ekspert ds. zmian klimatu, specjalizujący się dziedzinie problematyki regionu arktycznego. Współpracował z redakcjami „Ziemia na rozdrożu” i „Nauka o klimacie”. Autor wielu tekstów poświęconych problemom środowiskowym na świecie i globalnemu ociepleniu. Od 2013 roku prowadzi bloga pt. ” Arktyczny Lód”, na którym znajdują się raporty poświęcone zmianom zachodzącym w Arktyce.

Jacek Baraniak

Absolwent Uniwersytetu Wrocławskiego na kierunku Ochrony Środowiska jako specjalista ds. ekologii i ochrony szaty roślinnej. Członek Pracowni na Rzecz Wszystkich Istot i Klubu Przyrodników oraz administrator grupy facebookowej Antropogeniczne zmiany klimatu i środowiska naturalnego i prowadzący blog „Klimat Ziemi”.

Martyna Jabłońska

Koordynatorka projektu, specjalistka Google Ads. Zajmuje się administacyjną stroną organizacji, współpracą pomiędzy organizacjami, grantami, tłumaczeniami, reklamą.

Przemysław Ćwik

Dziennikarz, autor, redaktor. Pisze przede wszystkim o zdrowiu. Publikował m.in. w Onet.pl i Coolturze.

Karolina Gawlik

Dziennikarka i trenerka komunikacji, publikowała m.in. w Onecie i „Gazecie Krakowskiej”. W tekstach i filmach opowiada o Ziemi i jej mieszkańcach. Autorka krótkiego dokumentu „Świat do naprawy”, cyklu na YT „Można Inaczej” i Kręgów Pieśni „Cztery Żywioły”. Łączy naukowe i duchowe podejście do zagadnień kryzysu klimatycznego.

Jakub Jędrak

Członek Polskiego Alarmu Smogowego i Warszawy Bez Smogu. Z wykształcenia fizyk, zajmuje się przede wszystkim popularyzacją wiedzy na temat wpływu zanieczyszczeń powietrza na zdrowie ludzkie.

Klaudia Urban

Z wykształcenia mgr ochrony środowiska. Od 2020 r. redaktor Odpowiedzialnego Inwestora, dla którego pisze głównie o energetyce, górnictwie, zielonych inwestycjach i gospodarce odpadami. Zainteresowania: szeroko pojęta ochrona przyrody; prywatnie wielbicielka Wrocławia, filmów wojennych, literatury i poezji.

Maciej Fijak

Redaktor naczelny SmogLabu. Z portalem związany od 2021 r. Autor kilkuset artykułów, krakus, działacz społeczny. Pisze o zrównoważonych miastach, zaangażowanym społeczeństwie i ekologii.

Sebastian Medoń

Z wykształcenia socjolog. Interesuje się klimatem, powietrzem i energetyką – widzianymi z różnych perspektyw. Dla SmogLabu śledzi bieżące wydarzenia, przede wszystkim ze świata nauki.

Tomasz Borejza

Zastępca redaktora naczelnego SmogLabu. Dziennikarz naukowy. Wcześniej/czasami także m.in. w: Onet.pl, Przekroju, Tygodniku Przegląd, Coolturze, prasie lokalnej oraz branżowej.