Udostępnij

Rabka-Zdrój oddycha rakotwórczym powietrzem. Chce doprowadzić do standardu uzdrowiskowego

17.12.2022

Rabka-Zdrój, choć jest miejscowością uzdrowiskową i mieści się w niej Uzdrowiskowy Szpital Dziecięcy, nie może pochwalić się czystym, sprzyjającym zdrowiu powietrzem. Powietrze to – zamiast dobrego wpływu na samopoczucie i rekonwalescencję – truje mieszkańców oraz kuracjuszy rakotwórczą substancją.

Rabka-Zdrój oddycha substancją powodującą nowotwory

Za zanieczyszczenie powietrza w Rabce-Zdroju odpowiada przede wszystkim rakotwórczy bezno(a)piren. Jego roczne stężenie dochodzi tu do 900 proc. normy. Rabka-Zdrój regularnie pojawia się w niechlubnych rankingach najbardziej zanieczyszczonych miejscowości w Polsce. W 2020 r. stężenie to wynosiło 9 ng/m3. W tym roku było to 8 ng/m3. Polska norma to 1 ng/m3. Z kolei WHO dopuszcza roczne stężenie 0,12 ng/m3.

Poprawa jakości powietrza jest więc niewielka. Bardzo obrazowo przedstawiają to płuca smogowe, czyli specjalna instalacja odwiedzająca polskie miejscowości. Sztuczne płuca, stacjonując w danym miejscu, wybarwiają się w zależności od stężenia zanieczyszczeń w powietrzu – od białego, przez szarość, po czerń. Niestety płuca w Rabce-Zdroju są czarne.

Rabka-Zdrój jest tak usytuowana, że nie ma naturalnej wentylacji. Do tego dochodzi duża ilość nieefektywnych, nieekologicznych i przestarzałych pieców, tzw. kopciuchów. Właśnie nagromadzenie tychże kotłów jest główną przyczyną problemu. Nie pomaga też sąsiedztwo terenów, które dokładają swoją cegiełkę do fatalnej jakości powietrza w Rabce-Zdroju.

 class=
Źródło: Airly.org

Wizja zmiany na lepsze

Mieszkańcy chcą jednak zmiany i możliwości oddychania świeżym powietrzem. Rabce-Zdrój naturalnie zależy też na utrzymaniu statusu uzdrowiska. Gmina utrzymuje się właśnie z kuracjuszy, których obecność jest dla niej kwestią nadrzędną. W związku z tym Rabka-Zdrój postanowiła poprawić jakość powietrza, aby dostosować ją do wymogów uzdrowiskowych.

Pierwszy poważny krok podjęto już w zeszłym roku. Rabka-Zdrój, mimo głosów przeciwnym, z innymi sześcioma gminami z małopolski przyjęła lokalną uchwałę antysmogową. W związku z tym od 2030 r. w Rabce ma zacząć obowiązywać zakaz palenia węglem.

– Samorząd nie zamiata problemu pod dywan. Na wielu frontach zaczyna walczyć o czyste powietrze. Dziś podjęto intencyjne uchwały – mówi SmogLabowi Magdalena Cygan z Nowotarskiego Alarmu Smogowego.

W piątek odbyła się uroczysta sesja Rady Miejskiej w Rabce-Zdroju, podczas której gmina otrzymała nagrodę główną w konkursie „EKO HESTIA SPA”. W trakcie posiedzenia doszło też do przyjęcia: „Apelu w sprawie wsparcia gmin uzdrowiskowych w ambitnej polityce ochrony powietrza, tak aby spełniały one m.in. wymogi wynikające z ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych”.

Rabka ma potencjał, ale przed nią jeszcze kroki milowe

Podobnego zdania o lokalnych władzach jest Jolanta Sitarz-Wójcicka z Podhalańskiego Alarmu Smogowego. – Włodarz nie udaje, że problemu nie ma, tylko z nim walczy. Samorząd w Rabce-Zdroju jest świadomy. A my, jako aktywiści chcemy łączyć z nim siły, bo przecież chcemy tego samego – oddychania czystym powietrzem.

Jak podkreśla działaczka, w dobie wojny w Ukrainie oraz kryzysu energetycznego, nie można zapominać o tym, że mamy też do czynienia z kryzysem jakości powietrza w Polsce. – Wojna czy pandemia nie mogą być wymówkami, bo lata mijają – dodaje Sitarz-Wójcicka. – Ludzie mają zakorzenione w świadomości pytanie: czym ogrzewać, jak nie węglem, skoro on jest wszędzie? Dlatego trzeba ciągle szerzyć wiedzę, że zdecydowanie mamy do wyboru coś innego, niż spalanie węgla i drewna.

Tym słowom dowodzi pewne doświadczenie, które, choć wydaje się niewinne i niepozorne, daje dużo do myślenia.

– Kiedy prowadzę zajęcia w szkołach, robię pewien eksperyment społeczny. Proszę dzieci, żeby narysowały dom. I za każdym razem rysują ten dom z kominem, z którego leci dym. Właśnie takie mają skojarzenie – opowiada SmogLabowi.

 class=
Źródło: Polski Alarm Smogowy

Rabka-Zdrój miała w powietrzu „tablicę Mendelejewa”

– Nie każdego mieszkańca stać, żeby podjąć finansowe wyzwanie i dokonać wymiany (kotła-przyp. red.). Chciałem podziękować ekodoradcy, że nawet tych wątpiących starał się przekonać, że warto, trzeba i innego kierunku nie ma – mówił podczas sesji Leszek Świder, burmistrz Rabki-Zdrój.

Burmistrz odniósł się do odczytów jakości powietrza w Rabce-Zdroju na przestrzeni lat. – Gdy porównałem sobie sprzed iluś lat, to mieliśmy tak naprawdę prawie całą tablicę Mendelejewa. Natomiast dzisiaj mamy przekroczenia bezno(a)pirenu i to jest wyzwanie, z którym musimy sobie poradzić. (…) Mamy wyznaczony kierunek i będziemy się go trzymać. (…) Jesteśmy jeszcze w drodze i ta droga jest długa.

Włodarz przyznał, ze dla uzdrowiska nie ma innego kierunku. Dodał jednocześnie, że musi myśleć przede wszystkim o mieszkańcach, ich zdrowiu i życiu.

Działacze są zgodni, że w Rabce-Zdroju drzemie duży potencjał. Burmistrz jest progresywny. Nie brakuje też chętnych do działania radych. A udana aktywizacja tej miejscowości, byłaby wzorem dla innych, które również mierzą się z olbrzymim zanieczyszczeniem powietrza. Rabka-Zdrój nadal ma duży problem z jakością powietrza, więc – jak dodają aktywiści – jest tam jeszcze wiele do zrobienia.

Ich zdaniem każda działająca narracja jest dobra. Jednych ludzi poruszą konsekwencje zdrowotne, drugich z kolei finansowe. – O smogu trudno nie usłyszeć. A on Rabce nie pomaga. Czarny PR powietrza w miejscowości uzdrowiskowej, w której notabene leczy się górne drogi oddechowe (!) zdecydowanie jej nie służy – mówi aktywistka Podhalańskiego Alarmu Smogowego.

Potrzebne większe nakłady finansowe z góry

Co mogłoby pomóc uzdrowisku szybciej osiągnąć pożądany efekt środowiskowy? Jolanta Sitarz-Wójcicka zauważa kolejną kwestię. Poruszono ją również na czwartkowej komisji uzdrowiskowej w Rabce-Zdroju.  – Od uzdrowisk siłą rzeczy wymaga się lepszych walorów środowiskowych, niż od zwykłych miejscowości. W związku z tym wydaje mi się, że tam powinny być również większe nakłady finansowe, np. na dotacje, czy inne zapomogi. Jednak to już nie nam decydować, bo musiałoby się to wydarzyć na poziomie ogólnopolskim.

Tym samym aktywistka widzi w kryzysie pewną szansę na osiągnięcie sukcesu. Według niej mówienie na Podhalu o klimacie, to niestety fantazja. Jednak odejście od paliw kopalnych pomoże nie tylko w redukcji smogu, ale również uniezależnieniu się od Rosji. – Tym bardziej wszystkie zapisy uchwały antysmogowej, czy też jej lokalnej wersji, powinny być przestrzegane. To daje nam bezpieczeństwo energetyczne i pewniejszą przyszłość. Wtedy ludzie nie będą się martwić o to, czym będą palić za dwa miesiące.

Uzdrowiska nie są w stanie same finansować inwestycji

Dr Jan Golba, prezes Stowarzyszenia Gmin Uzdrowiskowych RP, wieloletni samorządowiec, powiedział podczas piątkowej sesji, że działania w kierunku poprawy jakości powietrza, choć oczywiste, są trudno społecznie akceptowalne. – Nasza świadomość wzrosła. To niesamowicie istotne, żeby ją budować już od przedszkola i szkoły. (…) Te rozwiązania ekologiczne są drogie. My, jako gminy, ani państwo, ani jakiekolwiek uzdrowisko sami tego nie udźwigniemy. Oczywiście zabiegamy o różnego rodzaju programy i całe szczęście, że one się pojawiają. Bo gdybyśmy chcieli to zrealizować z własnych środków, jak kiedyś to robiły gminy, to byłoby to w dzisiejszych warunkach prawie niemożliwe. (…) Trzeba wykonać ogromny wysiłek, żeby uświadomić społeczeństwo, że wymiana kotła, który nam wszystkim szkodzi, jest kosztowna, ale to się nam wszystkim po prostu opłaci.

 class=
Źródło: Polski Alarm Smogowy

Zdjęcie tytułowe: Joanna Urbaniec

Autor

Klaudia Urban

Z wykształcenia mgr ochrony środowiska. Jej teksty ukazują się też w Onet.pl. Współpracuje również z Odpowiedzialnym Inwestorem. Pisze przede wszystkim o gospodarce odpadami, edukacji ekologicznej, zielonych inwestycjach, transformacji systemu żywności i energetycznej. Preferuje społeczne ujęcie tematu. Zainteresowania: ochrona przyrody; przede wszystkim GOZ i OZE, eco-lifestyle oraz psychologia.

Udostępnij

Zobacz także

Wspierają nas

Partnerzy portalu

Partner cyklu "Miasta Przyszłości"

Partner cyklu "Żyj wolniej"

Partner naukowy

Bartosz Kwiatkowski

Dyrektor Frank Bold, absolwent prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, wiceprezes Polskiego Instytutu Praw Człowieka i Biznesu, ekspert prawny polskich i międzynarodowych organizacji pozarządowych.

Patrycja Satora

Menedżerka organizacji pozarządowych z ponad 15 letnim stażem – doświadczona koordynatorka projektów, specjalistka ds. kontaktów z kluczowymi klientami, menadżerka ds. rozwoju oraz PR i Public Affairs.

Joanna Urbaniec

Dziennikarka, fotografik, działaczka społeczna. Od 2010 związana z grupą medialną Polska Press, publikuje m.in. w Gazecie Krakowskiej i Dzienniku Polskim. Absolwentka Krakowskiej Szkoła Filmowej, laureatka nagród filmowych, dwukrotnie wyróżniona nagrodą Dziennikarz Małopolski.

Przemysław Błaszczyk

Dziennikarz i reporter z 15-letnim doświadczeniem. Obecnie reporter radia RMF MAXX specjalizujący się w tematach miejskich i lokalnych. Od kilku lat aktywnie angażujący się także w tematykę ochrony środowiska.

Hubert Bułgajewski

Ekspert ds. zmian klimatu, specjalizujący się dziedzinie problematyki regionu arktycznego. Współpracował z redakcjami „Ziemia na rozdrożu” i „Nauka o klimacie”. Autor wielu tekstów poświęconych problemom środowiskowym na świecie i globalnemu ociepleniu. Od 2013 roku prowadzi bloga pt. ” Arktyczny Lód”, na którym znajdują się raporty poświęcone zmianom zachodzącym w Arktyce.

Jacek Baraniak

Absolwent Uniwersytetu Wrocławskiego na kierunku Ochrony Środowiska jako specjalista ds. ekologii i ochrony szaty roślinnej. Członek Pracowni na Rzecz Wszystkich Istot i Klubu Przyrodników oraz administrator grupy facebookowej Antropogeniczne zmiany klimatu i środowiska naturalnego i prowadzący blog „Klimat Ziemi”.

Martyna Jabłońska

Koordynatorka projektu, specjalistka Google Ads. Zajmuje się administacyjną stroną organizacji, współpracą pomiędzy organizacjami, grantami, tłumaczeniami, reklamą.

Przemysław Ćwik

Dziennikarz, autor, redaktor. Pisze przede wszystkim o zdrowiu. Publikował m.in. w Onet.pl i Coolturze.

Karolina Gawlik

Dziennikarka i trenerka komunikacji, publikowała m.in. w Onecie i „Gazecie Krakowskiej”. W tekstach i filmach opowiada o Ziemi i jej mieszkańcach. Autorka krótkiego dokumentu „Świat do naprawy”, cyklu na YT „Można Inaczej” i Kręgów Pieśni „Cztery Żywioły”. Łączy naukowe i duchowe podejście do zagadnień kryzysu klimatycznego.

Jakub Jędrak

Członek Polskiego Alarmu Smogowego i Warszawy Bez Smogu. Z wykształcenia fizyk, zajmuje się przede wszystkim popularyzacją wiedzy na temat wpływu zanieczyszczeń powietrza na zdrowie ludzkie.

Klaudia Urban

Z wykształcenia mgr ochrony środowiska. Od 2020 r. redaktor Odpowiedzialnego Inwestora, dla którego pisze głównie o energetyce, górnictwie, zielonych inwestycjach i gospodarce odpadami. Zainteresowania: szeroko pojęta ochrona przyrody; prywatnie wielbicielka Wrocławia, filmów wojennych, literatury i poezji.

Maciej Fijak

Redaktor naczelny SmogLabu. Z portalem związany od 2021 r. Autor kilkuset artykułów, krakus, działacz społeczny. Pisze o zrównoważonych miastach, zaangażowanym społeczeństwie i ekologii.

Sebastian Medoń

Z wykształcenia socjolog. Interesuje się klimatem, powietrzem i energetyką – widzianymi z różnych perspektyw. Dla SmogLabu śledzi bieżące wydarzenia, przede wszystkim ze świata nauki.

Tomasz Borejza

Zastępca redaktora naczelnego SmogLabu. Dziennikarz naukowy. Wcześniej/czasami także m.in. w: Onet.pl, Przekroju, Tygodniku Przegląd, Coolturze, prasie lokalnej oraz branżowej.