Od 1 maja kopciuchy w całej Małopolsce będą nielegalne. To wynik uchwały antysmogowej, dzięki której zlikwidowano już około ćwierć miliona urządzeń grzewczych w najgorszym standardzie. Sprawdziliśmy, ile kopciuchów wciąż zostało do wymiany i co grozi za ich użytkowanie.
Od 1 maja 2024 r. na terenie województwa małopolskiego w życie wchodzi pierwszy etap uchwały antysmogowej. Tym samym nielegalne staje się użytkowanie kotłów bezklasowych oraz tych poniżej 3. klasy. Każde urządzenie, które będzie użytkowane po 1 maja, powinno posiadać tabliczkę znamionową lub dokumentację potwierdzającą spełnianie normy dopuszczalnej uchwałą.
Czy po 1 maja br. w Małopolsce można będzie używać kominki na drewno? Odpowiedź brzmi: tak, ale pod pewnymi warunkami. Potrzebna jest dokumentacja, która potwierdzi, że kominek spełnia wymagania Ekoprojektu lub jego sprawność cieplna jest na poziomie min. 80 proc. Kolejny etap uchwały wchodzi w życie 1 stycznia 2027 r. Od tego momentu dopuszczalne będą wyłącznie urządzenia spełniające wymogi 5. klasy lub Ekoprojektu.
W Krakowskim Alarmie Smogowym (KAS) słyszymy, że siedem lat temu, gdy przyjmowano uchwałę antysmogową, na terenie województwa kopciło nawet 300 tys. pozaklasowych urządzeń. Dziś według danych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego zostało ich około 50 tys. Pierwotnie przepis zakazujący kopciuchów miał wejść w życie 1 stycznia 2023 r. Po kilkunastogodzinnej sesji sejmiku województwa oraz wielotygodniowych dyskusjach radni PiS i PSL zdecydowali o przesunięciu kluczowego terminu właśnie na 1 maja 2024, czyli o dwa sezony grzewcze.
- Czytaj także: Sejmik bierze na siebie odpowiedzialność za zgony w sezonie smogowym. Kopciuchy zostają do maja 2024
Małopolska uchwała antysmogowa. Co grozi za używanie nielegalnego kotła?
– Cieszymy się, że ten moment w końcu nadszedł – mówi nam Ewa Lutomska z Krakowskiego Alarmu Smogowego. – Dzięki temu najbardziej trujące, pozaklasowe kotły stają się nielegalne, co z kolei wpłynie na poprawę jakości powietrza w Małopolsce. Teraz będziemy przyglądać się jak uchwała antysmogowa będzie egzekwowana przez władze gmin – podkreśla Lutomska zapytana przez SmogLab.
Dodaje, że również w Krakowie (tam zakaz wszedł w życie wcześniej, bo w 2019 r. – red.) część mieszkańców nie wymieniła starych kotłów na czas. – Rolą gmin jest weryfikowanie czy właściciele kopciuchów dostosowali się do przepisów, a w trudnych przypadkach powinni otrzymać niezbędną pomoc. Czasu na wymianę źródła ciepła było naprawdę dużo i z pewnością mieszkańcy zdają sobie sprawę z konsekwencji użytkowania pozaklasowych kotłów po 1 maja 2024 r.
Za takie zachowanie grozi mandat do 500 złotych lub skierowanie wniosku do sądu. Wtedy najwyższy wymiar kary może wynieść nawet 5 tys. złotych. Kto kontroluje paleniska? Takie uprawnienia ma Policja, Straż Gminna oraz upoważnieni pracownicy miasta lub gminy.
Tempo wymiany spadło po zmianach w uchwale antysmogowej
W zdecydowanej większości gmin małopolski nie ma jednak straży gminnej. Tu naprzeciw wychodzi Urząd Marszałkowski, który przeznacza dedykowane środki dla gmin, które chcą uruchomić taką jednostkę. Bez skutecznych kontroli uchwały antysmogowe nie są efektywnie realizowane. Przy okazji sprawdza się nie tylko klasę samego urządzenia, ale także przypadki spalania śmieci i innych niedozwolonych materiałów.
Już sama zapowiedź uchwały poprawiła jakość powietrza w województwie. Widać to na przykładzie jego stolicy – Krakowa. W ciągu dekady liczba dni smogowych spadła w mieście ze 120 do mniej niż 20 rocznie, choć warto przypomnieć, że tam przepisy obowiązują już od 5 lat i całkowicie zakazują spalania paliw stałych w obrębie miasta. Różnicę widać szczególnie w sezonie zimowym – wyjeżdżając z Krakowa w dowolną stronę diametralnie pogarsza się jakość powietrza.
Tylko w krakowskim obwarzanku do likwidacji pozostaje ponad 11 tys. kopciuchów (stan na koniec 2023 roku). Wymiana kotłów spowolniła po wspomnianych zmianach w uchwale antysmogowej. – Tempo likwidacji kopciuchów po zmianie uchwały zdecydowanie spadło. Mieszkańcy dostali wtedy sygnał, że raz zmienione prawo może zmienić się ponownie. Wiemy już, że tak się nie stanie, bo przepisy wchodzą w życie już 1 maja i liczymy, że to przyspieszy proces likwidacji kopciuchów. Z nadzieją obserwujemy też jak funkcjonuje program Czyste Powietrze – liczba wniosków o dofinansowanie rośnie z tygodnia na tydzień. Przed kolejnym sezonem grzewczym będziemy uważnie monitorować postęp w likwidacji kopciuchów – zapowiada Ewa Lutomska z KAS.
Jak dostać dofinansowanie na wymianę kopciucha?
Jak otrzymać pomoc w wymianie kotła? W niemal wszystkich gminach Małopolski funkcjonują ekodoradcy. To urzędnicy dedykowani właśnie pomocy na przykład przy wypełnianiu wniosku o dofinansowanie. Część gmin posiada własne programy dotacyjne, a niezależnie od nich funkcjonuje ogólnopolski program Czyste Powietrze.
Stale rośnie zainteresowanie Programem. Pod koniec marca złożono rekordową liczbę 6649 wniosków podczas jednego tygodnia. Dla porównania średnia tygodniowa liczba wniosków składanych w 2023 r. wyniosła 4187. Jak działa dotacja w programie Czyste Powietrze? Na dofinansowanie termomodernizacji budynku oraz wymianę kopciucha można otrzymać nawet 136 tys. bezzwrotnej dotacji. Wysokość dofinansowania jest zależna od średniej wysokości zarobków w przeliczeniu na domownika.
Wniosek można złożyć przez internet lub tradycyjnie w odpowiednim urzędzie. Więcej informacji dostępnych jest na oficjalnej stronie programu w tym miejscu.
–
Zdjęcie tytułowe: shutterstock/Stefan Rotter
