Wreszcie dobre informacje o klimacie? Szczyt emisji może być już za nami

W listopadzie zeszłego roku przedstawiona została analiza sugerująca, że ubiegły rok był szczytowym w globalnej emisji dwutlenku węgla. Oznaczałoby to, że 2024 będzie początkiem trwałego trendu spadków emisji. Wciąż nie jest to jednak pewne.

Ocieplenie o 1,5 stopnia widzimy za oknem

Można wymienić całą litanię klimatycznych nieszczęść, które powinny nas jako ludzkość skłonić do działania. Ten rok będzie najprawdopodobniej kolejnym rekordowo gorącym. Rok, w którym na szczęście tymczasowo zostanie przekroczony próg 1,5 stopnia. Już pierwsze cztery miesiące były w tym roku rekordowo ciepłe. Rafy koralowe na całym świecie stoją niemal na granicy wymarcia z powodu rekordowo wysokich temperatur wód. Trwałe ocieplenie planety o 1,5 stopnia oznacza, że większość z nich.

Cierpią nie tylko rafy. Także my doświadczamy wielu katastrof na własnej skórze.

Dzieje się to także u nas. Polskę trawi kolejna susza, która obecnie została nieco złagodzona przez opady deszczu. Słynna już ulewa w Gnieźnie z maja tego roku to tylko początek listy. Reszta lata okazała się również upalna, a gdy upał ustępował, pojawiały się nawalne deszcze. To wszystko znajduje odzwierciedlenie w zbiorach zbóż i innych płodów rolnych, co z kolei będziemy odczuwać w naszych portfelach. Niezbyt dobrze wygląda też przyszłość naszych lasów.

Lista jest o wiele dłuższa, jednak pojawia się niewielki promyczek nadziei.

• Prof. Krzysztof Świerkosz: Świerki wycofują się z kraju. W przyrodzie widać katastrofę

Zaczynamy iść w dobrą stronę

Te skrótowo opisane sprawy, są efektem tego. co od wielu dekad robi ludzkość. Okazuje się, że może zacznie się to zmieniać. Mamy tu na myśli oczywiście spalanie paliw kopalnych, gdyż klimat do stanu XX wieku nie wróci ani w tym stuleciu, ani w następnym. Być może w ogóle nie wróci w perspektywie ludzkiego pojęcia czasu.

Jednak okazuje się, że ubiegły rok mógł być szczytowym w światowej emisji CO₂ do atmosfery. To by była dobra informacja. Jak to w ogóle możliwe?

W ubiegłym roku Chiny – największy na świecie emitent CO₂ – zainstalowały więcej paneli słonecznych niż w całej swojej historii USA. To 217 gigawatów (GW) mocy w solarach, a jeszcze w 2022 roku było to „skromne” 87 GW. Ile to 217 GW? To tyle ile wynosi moc 43 elektrowni węglowych typu Bełchatów. Przypomnijmy, że jest to największa w Polsce elektrownia węglowa, jedna z największych w tej części świata. Na całym świecie sprzedano w 2023 roku więcej samochodów elektrycznych niż kiedykolwiek wcześniej, choć wciąż są miejsca takie, jak Polska, gdzie samochody te jeżdżą na prąd z węgla.

Zwiększyła się przy tym efektywność energetyczna. To miara stosunku zużycia energii do wygenerowanej pracy. Innymi słowy, lepsza efektywność oznacza, że dana żarówka może świecić dłużej niż jej poprzednia wersja lub świeci mocniej przy takim samym zużyciu energii. Wiele państw w coraz mniejszym stopniu uniezależnia swój PKB od emisji CO₂. To ważna kwestia, na którą uwagę zwracał w swojej książce Świat na rozdrożu Marcin Popkiewicz. Rządy zwiększają swoje ambicie klimatyczne, robi to np. Europa i ma w tym sukcesy, o czym niedawno wspominaliśmy.

• Czytaj także: Gąsiorowska, Żurawski, Bonda i inni przeciwko zmianom klimatu. „Ograniczmy emisję CO2 z Elektrowni Bełchatów”

Raport Global Analytics pokazuje, że szczyt emisji gazów cieplarnianych prawdopodobnie mamy za sobą

Na bazie tych wieści już w listopadzie 2023 roku organizacja Climate Analytics opublikowała raport, który powinien napawać wszystkich optymizmem. W swoim raporcie organizacja zajmująca się wspieraniem działań na rzecz powstrzymania wzrostu temperatur stwierdziła, że może nasz najgorszy wpływ na klimat jest już za nami.

„Uważamy, że istnieje 70 proc. szans, że emisje zaczną spadać w 2024 roku, jeśli utrzymają się obecne trendy w zakresie rozwoju czystych technologii i poczynione zostaną pewne postępy w ograniczaniu emisji innych niż CO₂” – napisali autorzy. „Dzięki temu rok 2023 będzie rokiem szczytowych emisji”.

– W rzeczywistości był to wynik, który również nas zaskoczył. Rzadko w przestrzeni klimatycznej można otrzymać takie dobre wieści – powiedział Neil Grant, analityk ds. klimatu i energii w Climate Analytics i współautor raportu.

Zmiany nie są jednak tak szybkie, jak być powinny

Rozwój technologii, prywatne inicjatywy, działania lokalnej społeczności oraz własne wybory pod wpływem kampanii i edukacji, to siła prowadząca w kierunku niższych emisji. Jest tak ogromna, że nawet działania antyklimatycznych polityków jak np. Donald Trump mogą niewiele zmienić. Wiele najgorszych scenariuszy klimatycznych jest obecnie mniej prawdopodobnych, ale zmiany nie postępują tak, jak powinny.

– Wykładniczy trend wzrostu emisji skończył się już dekadę temu. Wzrost wciąż trwa, ale jest coraz wolniejszy i jest całkiem prawdopodobne, że w ciągu roku-dwóch globalne emisje CO₂ osiągną szczyt i zaczną spadać. Choć z punktu widzenia ochrony klimatu dużo wolniej niż powinny – stwierdził Popkiewicz.

USA są drugim co do wielkości emitentem gazów cieplarnianych na świecie, ale tam emisje CO₂ miały swój szczyt w 2005 roku i od tamtej pory powoli spadają. Nawet jeśli Trump wygra wybory, to oczekiwany z tego powodu wzrost emisji nie będzie duży by odwrócić trend.

Trudno jest jednak mówić o przełomie, a tym bardziej o zwycięstwie. Emisje CO₂ wciąż rosną. Przede wszystkim raport Międzynarodowej Agencji Energii (IEA) pokazuje, że w ubiegłym roku światowy wzrost emisji wyniósł 1,1 proc. Dokładnie o 0,41 mld ton więcej niż w 2022 roku. Oznacza to, że do atmosfery poszło 37,4 mld ton CO₂. Węgiel w ubiegłym roku nadal stanowił lwią część, bo dokładnie 65 proc. udziału.

Rozwój AI może utrudnić oczekiwane odwrócenie trendu

Po pierwszych miesiącach tego roku wydaje się mało prawdopodobne, by 2023 rok był szczytowy. Paliwa kopalne w dalszym ciągu cieszą się niepohamowanym popytem. Rozwijają się państwa, które jeszcze kilka czy kilkanaście lat temu mogliśmy uważać za biedne i zacofane. Kraje Azji Południowo-Wschodniej na przykład. Do wzrostu przyczyna się rozwój informatyki, używanie kryptowalut, a nawet sztucznej inteligencji (AI). AI wraz z obsługą kryptowalut to prawie 2 proc. światowej emisji CO2. Wydaje się to niewiele, ale to ponad 700 mln ton CO₂, dwa razy tyle, co emisje całej Polski. A nawet więcej, bo w grę wchodzi cała przecież branża IT.

– Technologia może pozytywnie wpłynąć na wiele kwestii środowiskowych, ale może mieć również niezamierzone konsekwencje. IT odpowiada za około 3 proc. globalnej emisji CO₂ – twierdzi dr James Robey, dyrektor ds. zrównoważonego rozwoju środowiska w Capgemini. To z kolei według szacunków IEA może się podwoić już do 2026 roku.

• Czytaj także: Emisje CO2 stabilizują się. Bez czystej energii wzrost byłby trzykrotnie wyższy

Spłaszczyliśmy krzywą na wykresie emisji, ale koncentracja dwutlenku węgla nadal rośnie

Jednak to, że w ogóle można sobie wyobrazić zagięcie krzywej w najbliższej przyszłości po ponad stuleciu nieustannego wzrostu, pokazuje, że zachodzi radykalna zmiana w relacjach między energią, dobrobytem i zanieczyszczeniami. To, że standardy życia mogą wzrosnąć, nawet jeśli emisje z węgla, ropy i gazu ulegają spadkowi, także jest ważnym osiągnięciem ludzkości.

Od zarania rewolucji przemysłowej emisje gazów cieplarnianych rosły. W drugiej połowie XX wieku i w pierwszej dekadzie tego rosły naprawdę szybko. Zwalniać zaczęły w drugiej i teraz ewidentnie wchodzimy w plateau, czyli w płaskowyż na wykresie. – Możemy być całkiem pewni, że spłaszczyliśmy krzywą – powiedział Michael Lazarus z organizacji badawczej SEI.

To nie jest zwycięstwo, bo plateau oznacza, że do atmosfery nadal trafiają ogromne ilości CO₂ w tempie około 2,5 ppm rocznie. Obecnie to około 422 ppm CO₂, ale to nie wszystko. – W ekwiwalencie CO₂ mamy w powietrzu już odpowiednik 520 ppm CO₂. Ta koncentracja gazów cieplarnianych jest większa niż około 15 mln lat temu. Samego CO₂ jest, jak wspomniano 420 ppm, czyli więcej niż pliocenie – wyjaśnia prof. Szymon Malinowski, fizyk atmosfery na Uniwersytecie Warszawskim.

Zatrzymanie trendu to dobra wiadomość, ale to nie wystarczy. Aby osiągnąć cel paryskiego porozumienia klimatycznego, jakim jest ograniczenie ocieplenia w tym stuleciu średnio do mniej niż 1,5 stopnia, świat musi do 2030 roku ściąć emisje CO₂ o połowę. Następnie osiągnąć neutralność klimatyczną w 2050 roku. To wydaje się być trudne do wyobrażenia, bo do tej oczekiwanej przez klimatologów neutralności klimatycznej zostało tylko 26 lat.

– To stawia nas w wyścigu między naprawdę ograniczonym czasem pozostałym na zagięcie krzywej emisji i rozpoczęciem projektu w kierunku zera, ale widzimy także ten rodzaj ogromnego wzrostu, przyspieszenia wdrażania czystych technologii. Dlatego chcieliśmy sprawdzić, który z tych czynników w tej chwili wygrywa wyścig i na jakim etapie jesteśmy – powiedział Grant.

Global Analytics opracowało trzy scenariusze:

Pierwszy to poziom bazowy oparty na prognozach IEA dotyczący wpływu obecnych polityk i zobowiązań klimatycznych. Pokazuje, że emisje dwutlenku węgla związane z paliwami kopalnymi osiągną w tym roku szczyt, ale emisje innych gazów cieplarnianych, takich jak metan i fluorowęglowodory, będą stale rosły, w związku z czym ogólna emisja gazów cieplarnianych ustabilizuje się.

Drugi scenariusz, nazwany „niskim wysiłkiem”, opiera się na pierwszym, ale zakłada również, że państwa zaczną wypełniać swoje obietnice wynikające z porozumień. Takich jak chociażby zobowiązanie dotyczące ograniczenia emisji metanu do 2030 roku o 30 proc. w porównaniu z poziomem z 2020 roku. W ramach tej ścieżki całkowite globalne emisje osiągną swój szczyt w 2025 roku.

Trzeci scenariusz zakłada świat, w którym czysta technologia – energia odnawialna, pojazdy elektryczne, efektywność energetyczna – w dalszym ciągu zyskuje na popularności w obecnym tempie, tym samym przewyższając wzrost zapotrzebowania na energię i wypierając węgiel, ropę i gaz ziemny. Oznaczałoby to, że poziom emisji gazów cieplarnianych osiągnął swój szczyt już w ubiegłym roku, a obecnie następuje trwały i szybki spadek.

Im dłużej trwa dotarcie do wierzchołka, tym bardziej stromy będzie musiał być spadek. Następne kilka lat będzie kształtować trajektorię ocieplenia przez większą część stulecia, ale przeszkody, od zawirowań politycznych, przez konflikty międzynarodowe, po wyższe stopy procentowe, mogą spowolnić postęp w walce ze zmianami klimatycznymi. Jak powiedział wspomniany Neil Grant, świat musi zachować pokorę:

„Przyszłość nie jest jeszcze napisana i jest w naszych rękach”.

–

Zdjęcie tytułowe: shutterstock/ArtisticPhoto