Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), Polski Alarm Smogowy oraz Bank Światowy opublikowały ranking aktywności gmin w programie „Czyste Powietrze”. Liderem została niewielka śląska gmina Goczałkowice-Zdrój. Sprawdzamy skąd tak wysoka skuteczność lokalnej społeczności i samorządu w walce o zdrowe powietrze.
Według najnowszego zestawienia najaktywniejsze samorządy znajdują się na Śląsku. To aż 25 gmin w pierwszej setce. Na drugim miejscu uplasowało się województwo kujawsko-pomorskie – 18 gmin w pierwszej setce. To właśnie tam za kilka miesięcy wchodzą w życie kluczowe przepisy uchwały antysmogowej, stąd duża aktywność.
Liderzy w walce o zdrowie mieszkańców mogą liczyć na wymierne nagrody. – Najaktywniejsze gminy na koniec 2023 r. będą mogły zakwalifikować się do dodatkowego finansowania. 25 mln zł na ten cel NFOŚiGW rozdysponuje na początku 2024 roku – zapowiada Paweł Mirowski, wiceprezes NFOŚiGW oraz pełnomocnik premiera ds. programu Czyste Powietrze.
Jak powstaje ranking? Liczbę złożonych wniosków zestawia się z liczbą budynków jednorodzinnych znajdujących się na terenie gminy. W ten sposób okazało się, że na najwyższym stopniu podium znalazła się gmina uzdrowiskowa Goczałkowice-Zdrój. W 2022 r. złożono w niej 143 wnioski, co w przeliczeniu na liczbę budynków jednorodzinnych daje pierwsze miejsce w Polsce.
Smogowy lider podjął rękawicę, pomogły „sztuczne płuca” PAS
Co ciekawe Goczałkowice-Zdrój były liderem nie tylko aktywności w wymianie kopciuchów. Znalazły się także w zestawieniu smogowych liderów. W ogólnopolskim rankingu uplasowały się na wysokim – 5. miejscu wśród gmin o najwyższej liczbie dni smogowych. Takich dni, podczas których zanotowano przekroczenie dobowej średniej dla pyłów PM10, było w Goczałkowicach-Zdroju aż 76. Jak widać mieszkańcy nie pozostali bierni wobec trującego powietrza i ruszyli do wymiany kotłów. Uwzględniając skalę gminy – robią to masowo.
Gdy pytamy skąd tak dobry wynik, Gabriela Placha, wójt gminy Goczałkowice-Zdrój podkreśla, że niezwykle ważne jest uświadamianie mieszkańców i współpraca z lokalnym urzędem.
– Smog to realny problem, który szkodzi nam i naszym bliskim. Jest groźny dla naszego zdrowia. Staramy się pokazać mieszkańcom, że każdy z nas ma wpływ na to, jakim powietrzem oddychamy, poprzez – wydawałoby się – drobne, codzienne decyzje, jak na przykład sposób rozpalania w kotle czy zamiana samochodu na rower. Stąd prowadzimy w gminie szereg działań w ramach edukacji ekologicznej. Mamy kampanie, liczne publikacje w naszych mediach, akcje czy eventy. Jednym z nich była instalacja w kształcie wielkich płuc, która pokazywała, jakim powietrzem oddychamy. To wielu osobom dało do myślenia – podkreśla Gabriela Placha w rozmowie z redakcją.
Sąsiedzi: Goczałkowice-Zdrój zdystansowały nas
Na dobre praktyki panujące w uzdrowiskowej gminie zwraca uwagę także Aleksandra Antes Szewczyk, liderka lokalnego alarmu smogowego z Pszczyny. To miejscowość oddalona od tegorocznego lidera o kilka kilometrów. Pszczyna również „bryluje” w smogowych rankingach. W zestawieniu dni z przekroczonym dobowym stężeniem PM10 znalazła się tuż za podium – na 4. miejscu. Pszczynę znajdziemy także w drugiej kategorii – najwyższego rocznego stężenia PM10. W tej kategorii jest już na miejscu trzecim. W przeciwieństwie do lidera, Pszczyna znajduje się na dalekim 723. miejscu w rankingu programu „Czyste Powietrze” za 2022 r.
– Zdystansowali nas – przyznaje antysmogowa działaczka. – Cieszymy się, że sąsiadującą z nami gmina tak dobrze wypadła w rankingu. Od kilku lat współpracujemy z Panią Wójt. W gminie wiszą nasze banery informujące o uchwale antysmogowej, w 2021 r w listopadzie pojawiły się mobilne płuca. Podczas inauguracji instalacji zorganizowaliśmy happening z udziałem dzieci, na który zaprosiliśmy m.in. przedstawiciela środowiska lekarskiego. Będziemy kontynuować wspólne działania przypominając o kolejnym terminie uchwały – zapowiada Aleksandra Antes Szewczyk.
Recepta na sukces? „Wspólna determinacja mieszkańców i samorządu”
W Goczałkowickim urzędzie słyszymy, że to właśnie wspólna determinacja mieszkańców i samorządu decyduje o wysokim miejscu w rankingu. – W dużej mierze właśnie świadomość mieszkańców, że razem możemy poprawić jakość powietrza, którym oddychamy. Ale też fakt, iż jako gmina uzdrowiskowa chcemy zrobić wszystko, by pokonać smog – mówi nam wspomniana Gabriela Placha.
– W naszej gminie dajemy szereg możliwości pozyskania dodatkowych środków na inwestycje ekologiczne. Od 2019 roku realizujemy Program Ograniczenia Niskiej Emisji. W tym czasie dzięki dotacjom mieszkańcy wykonali ponad 700 inwestycji, w tym wymienili prawie 550 kotłów. Uruchomiliśmy w Urzędzie Gminy punkt konsultacyjno-informacyjny programu „Czyste Powietrze”, który cieszy się dużym zainteresowaniem. Ponadto, jako jedna z pierwszych gmin w regionie wprowadziliśmy niższy podatek od nieruchomości dla budynków mieszkalnych lub ich części dla osób, które mają w domu wyłącznie ekologiczne źródła ciepła – podsumowuje szefowa gminy.
O tym, czy szybkie tempo wymiany kopciuchów pomoże Goczałkowicom wyjść ze smogowych rankingów przekonamy się już pod koniec roku.
