Polski Alarm Smogowy oraz Europejskie Centrum Czystego Powietrza i Fundacja Frank Bold oceniły skuteczność działań rządu i samorządów w walce ze smogiem. Sprawdzamy, jak w zestawieniu wypadł przemysł, czyli ostatni obszar – obok niskiej emisji i transportu – przeanalizowany pod względem wpływu na smog w raporcie “Droga do czystego powietrza”.
Raport “Droga do czystego powietrza”, przygotowany przez Polski Alarm Smogowy, Europejskie Centrum Czystego Powietrza i Fundację Frank Bold, dotyczy skuteczności walki ze smogiem i obejmuje trzy sektory: niską emisję, transport i przemysł.
Jeśli chodzi o ostatni z nich, wnioski nie są optymistyczne. Spośród sześciu analizowanych obszarów, w czterech postęp oceniono jako niedostateczny, natomiast w jednym jako umiarkowany. W przypadku jednego prace nad zmianami w ogóle się nie rozpoczęły.
Niezbędne działania, jakie zarekomendowano w raporcie, to reforma inspekcji ochrony środowiska, zaostrzenie wymagań emisyjnych dla zakładów przemysłowych, ułatwienie obywatelom i organizacjom pozarządowym udziału w postępowaniach dotyczących zakładów przemysłowych oraz przyjęcie prawa regulującego standardy zapachowe powietrza.
Poniżej prezentujemy główne ustalenia raportu w obszarze przemysłu.
Gospodarka przestrzenna
Autorzy i autorki raportu wskazują, że jedną z przyczyn problemów, jakie mieszkańcy wielu miejscowości mają z funkcjonowaniem przemysłu, jest chaos przestrzenny. Jak wynika z danych za 2019 rok, pokrycie miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego (MPZP) wynosi 31,2% powierzchni kraju. Dla reszty podstawę planowania stanowi decyzja administracyjna o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu (decyzja WZ).
Czytaj także: Ekspert: wentylacja miast jest istotna dla zdrowia ich mieszkańców
Nieodpowiednie zarządzanie w tym zakresie prowadzić może do niewłaściwego umiejscowienia zakładów przemysłowych oraz niekontrolowanej zabudowy kanałów przewietrzających. Niewłaściwe miejsce dla przemysłu może również niekorzystnie wpływać na ruch drogowy.
Postęp w tym zakresie oceniono jako niedostateczny, ponieważ opracowana reforma tym zakresie została zarzucona. Zapowiedziano przygotowanie nowej, jednak projekt przepisów ma trafić do Sejmu dopiero w 2022 roku.
Uciążliwości zapachowe
Mieszkańcy wielu miejscowości w Polsce skarżą się na uciążliwości zapachowe związane z działaniem przemysłu w ich sąsiedztwie. Jak czytamy w dokumencie, „mimo upływu ponad 15 lat od powstania ustawy umożliwiającej wprowadzenie rozporządzenia regulującego kwestie oddziaływania zapachowego żaden dokument nie został po dziś dzień uchwalony„.
Rekomendacje płynące z raportu obejmują: opracowanie i przyjęcie kompleksowej regulacji dotyczącej standardów zapachowych jakości powietrza, metodyki jej pomiaru oraz nakazu jej uwzględniania przy podejmowaniu wszelkich decyzji dotyczących istniejących i planowanych zakładów przemysłowych.
Standardy emisyjne
Jeśli chodzi o obowiązujące standardy emisyjne, autorzy i autorki raportu zwracają uwagę, że w polskim prawie stosunkowo wąsko określono wiążące standardy emisyjne dla zakładów przemysłowych. Obejmują one bowiem przede wszystkim pyły, tlenki azotu, dwutlenek siarki i tlenek węgla. Natomiast inne substancje traktuje się wybiórczo.
Raport sugeruje, że katalog wiążących standardów emisyjnych powinien zostać poszerzony i dotyczyć jak najszerszego kręgu instalacji przemysłowych. Normy powinny być stopniowo zaostrzane.
Czytaj także: Zakład z Mielca emituje metale ciężkie, a za to nie płaci? Tak twierdzą urzędnicy
Całościowo postęp w tym zakresie oceniono jednak jako umiarkowany. „Emisje z dużych instalacji przemysłowych wymagających uzyskania pozwolenia zintegrowanego są kompleksowo uregulowane na poziomie całej UE poprzez tzw. Konkluzje BAT. W przypadku średnich i małych instalacji konieczne jest wprowadzenie zmian w obowiązujących przepisach” – czytamy w dokumencie.
Udział społeczeństwa w postępowaniach
Problematyczną kwestią jest ponadto udział obywateli w postępowaniach, nawet gdy uciążliwości bezpośrednio ich dotyczą.
Postęp w tym zakresie oceniono jako niedostateczny. Nowelizacja prawa, która weszła w życie w maju 2021 roku, rozszerzyła udział społeczeństwa w postępowaniach środowiskowych. Nie objęto nią jednak postępowań , które dotyczą pozwoleń emisyjnych.
Czytaj także: Rok oddychania jak wypalenie 8000 papierosów. Skąd się bierze smog w małych miastach? [FILM]
„Prawo ochrony środowiska formułuje wiele zasad i obowiązków związanych z eksploatacją instalacji przemysłowych, które powinny być brane pod uwagę w procesie wydawania pozwolenia emisyjnego. Niestety, niemal zawsze jedyną stroną takiego postępowania jest inwestor – nie ma więc podmiotu, który mógłby domagać się zastosowania tych zasad w praktyce oraz nałożenia w pozwoleniu ambitniejszych celów w zakresie ochrony powietrza” – czytamy w dokumencie.
Raport: Kontrola przemysłu zmniejszy smog
Dwie ostatnie kwestie podjęte w raporcie dotyczą kontrolowania działalności przemysłu i odpowiedzialności karnej w przypadku naruszeń prawa. W obydwu postęp oceniono jako niedostateczny.
„Skuteczne kontrole wymagają wzmocnienia roli Inspekcji Ochrony Środowiska jako organu ścigania w sprawach o przestępstwa przeciwko środowisku. Należy znacząco zwiększyć liczbę niezapowiedzianych kontroli interwencyjnych w zakładach przemysłowych odpowiedzialnych za emisję szkodliwych i uciążliwych zanieczyszczeń do powietrza” – czytamy w dokumencie.
Czytaj także: Skawina walczy o ochronę środowiska. “Żeby wielki zakład nie dostawał jedynie mandatu na 500 zł”
Dodatkowy problem stanowi kwalifikacja naruszeń prawa i związana z nimi odpowiedzialność. Okazuje się, że w zdecydowanej większości przestępstw i wykroczeń powiązanych z oddziaływaniem na środowisko nie jest możliwe zidentyfikowanie pokrzywdzonego. Ponadto, nawet bardzo poważne uchybienia, takie jak prowadzenie działalności bez wymaganego prawem pozwolenia, stanowią wyłącznie wykroczenie.
„Skuteczne ściganie przestępstw i wykroczeń związanych z oddziaływaniem na środowisko wymaga zmiany kwalifikacji części czynów zabronionych z wykroczeń na przestępstwa. Jednocześnie należy przyznać organizacjom ekologicznym uprawnienia pokrzywdzonego w sprawach o przestępstwa i wykroczenia przeciwko środowisku” – rekomendują autorzy i autorki raportu.
_
Raport w wersji pełnej i skróconej oraz materiały dodatkowe są dostępne na stronach Polskiego Alarmu Smogowego:
Cały raport
Skrót raportu
Tabela z ocenami działań
Najważniejsze rekomendacje raportu
Zdjęcie: Shutterstock/Autor: Todor Stoyanov
