Smogowe ABC
A
AAQD – “Ambient Air Quality Directive” (AAQD), czyli Dyrektywa w sprawie Jakości Powietrza Atmosferycznego, to akt prawny Unii Europejskiej, mający na celu osiągnięcie zerowej emisji zanieczyszczeń do 2050 roku oraz zaostrzenie dozwolonych limitów dla szkodliwych składników w powietrzu. Innymi słowy AAQD wprowadza przepisy, które przyczyniają się do poprawy jakości powietrza. 24 kwietnia 2024 Parlament Europejski przyjął aktualizację dyrektywy wprowadzając nowe poziomy dopuszczalne dla substanci szkodliwych, takich jak pyły PM, benzo(a)piren, dwutlenki azotu itd.
ADHD a smog – narażenie na zanieczyszczenie powietrza, zwłaszcza krótkotrwałe narażenie na NO2, może mieć negatywny wpływ na funkcjonowanie poznawcze u dzieci. Badania naukowców Uniwersytetu Jagiellońskiego przeprowadzone wśród dzieci z i bez ADHD wykazały, że długotrwałe narażenie na dwutlenki azotu NO2 i pyły PM10 wzmagają trudności w skupieniu i uwadze wzrokowej wśród dzieci z ADHD. Z kolei krótkotrwała ekspozycja na NO2 zmniejsza efektywność i zwiększa ilość popełnianych błędów w wypadku dzieci z ADHD.
Astma a smog – napady kaszlu, duszności, infekcje, nadreaktywności oskrzelii – to część efektów smogu na nasze zdrowie. Sezon grzewczy to dla astmatyków czas szczególnie trudny z powodu gorszej jakości powietrza. Zauważono nasilenie objawów infekcji występujących jesienią oraz zaostrzenia wcześniej rozpoznanych chorób, jak astma oskrzelowa w czasie zwiększonego smogu. Szczególnie wrażliwe są dzieci oraz osoby starsze. Istnieją badania pokazujące, że długoterminowe narażenie na zanieczyszczenia powietrza może przyczyniać się również do rozwoju astmy.
Materiały źródłowe na Smogopedii
B
Benzo(a)piren (BaP) – rakotwórcza, toksyczna i mutagenna substancja. Badania naukowe potwierdzają wpływ benzopirenów w szczególności na rozwój raka płuc. Szkodliwe są nawet przy niskich, lecz przewlekłych stężeniach. Krótka ekspozycja na benzopireny może powodować zmęczenie, ból głowy, nerwowość, depresję, spłycenie oddechu czy obniżenie odporności. Długofalowo prowadzi do różnych rodzajów nowotworów. Przeważającym źródłem benzopirenów są domowe piece i kotły węglowe, w szczególności te pozaklasowe lub niespełniające standardów emisyjnych oraz spaliny samochodowe.
Czytaj więcej o benzo(a)pirenie.
C
Cholesterol a smog – Według danych opublikowanych przez American Heart Association (AHA), zanieczyszczenia powietrza powiązane z ruchem ulicznym obniżają stężenie „dobrego” cholesterolu we krwi. To właśnie ten mechanizm może być jednym z kluczowych czynników łączących ekspozycję na smog i wzrost ryzyka zachorowań na choroby układu sercowo-naczyniowego.
Ciąża a smog – opublikowane właśnie wyniki badań rzucają nowe światło na to, jak zanieczyszczenie powietrza wpływa na zdrowie człowieka w okresie prenatalnym. Okazuje się, że cząsteczki sadzy mogą przenikać przez łożysko do organizmu płodu, w tym do jego mózgu.
Czytaj więcej o wpływie smogu na ciążę
Cukrzyca a smog – cukrzyca to jedna z najbardziej rozpowszechnionych chorób cywilizacyjnych. W Polsce dotyczy co czwartej osoby po sześćdziesiątce, jednak na cukrzycę coraz częściej zapadają osoby młode. Badania specjalistów z Washington University School of Medicine i Veterans Affairs’ Clinical Epidemiology Centersugerują, że istotną rolę w rozwoju choroby może odgrywać narażenie na zanieczyszczenia powietrza. PM2.5 powoduje stany zapalne w naczyniach krwionośnych i podnosi poziom cukru.
Czytaj więcej o wpływie smogu na cukrzycę
Czyste Powietrze – rządowy program, w którym można otrzymać dofinansowanie kompleksowej termomodernizacji budynku i wymiany starego źródła ciepła. Posiada trzy poziomy dofinansowania: najwyższy, podwyższony i podstawowy. Maksymalna dotacja wynosi 135 tys. zł. Do 28 listopada 2024 roku wnioski w programie złożyło 1,03 mln osób, na łączną kwotę 38 miliardów złotych. Program został zawieszony w listopadzie 2024 roku i ma wrócić 31 marca 2025 roku w nowej odsłonie.
Czytaj więcej o Programie “Czyste Powietrze”.
D
Diesle – W 2021 r. aż 42 proc. polskiej floty pojazdów stanowiły te napędzane przez silnik Diesla. starsze diesle trują nas dużo bardziej niż samochody benzynowe. Badania prowadzone w 2019 r. i 2021 r. w Krakowie wykazały, że samochody z silnikami Diesla wyprodukowane przed 2009 r. (poniżej normy EURO 5), choć stanowią tylko 17 proc. aut w ruchu ulicznym, emitują aż 42 proc. wszystkich tlenków azotu.
Czytaj więcej o samochodach z silnikiem Diesla
Drewno (biomasa) – z punktu widzenia wpływu na zdrowie najważniejszą substancją występującą w dymie ze spalania drewna i innych rodzajów biomasy roślinnej jest pył zawieszony PM. Może mieć on różną wielkość, kształt i skład chemiczny. W dymie ze spalanego drewna znajdziemy m.in. tlenek węgla (CO), czyli czad, benzen, toluen, styren, formaldehyd czy rakotwórcze i mutagenne wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), takie jak benzo(a)piren. Ilość szkodliwych substancji w dymie może mocno zależeć od rodzaju i jakości opału, w tym od jego wilgotności. Drewno (ogólniej biomasa) zawiera zazwyczaj znacznie mniej siarki niż węgiel kamienny. Natomiast palenie płyt wiórowych, drewnem lakierowanym lub impregnowanym może prowadzić do znacznie większej emisji różnych toksycznych substancji. Używanie ich jako opału jest niezgodnym z prawem spalaniem niebezpiecznych odpadów. Dym ze spalania drewna zawiera zwykle dużo większe ilości benzo(a)pirenu (BaP) i wielu innych rakotwórczych wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) niż dym tytoniowy.
E
“Eko”groszek – produkt do niedawna reklamowy jako ekologiczny, emituje de facto znaczne ilości pyłu zawieszonego. Badania przeprowadzone przez Politechnikę Warszawską wskazały normy emisji pyłów były przekroczone ponad 43-krotnie. Od 1 grudnia 2024 r. nie można już stosować nazwy „ekogroszek” – od tej chwili paliwo to nazywane jest “węgiel groszek” lub “groszek premium”.
Czytaj więcej o groszku premium
K
Koszt zanieczyszczenia powietrza – o zanieczyszczeniu powietrza najczęściej mówi się w kontekście zdrowotnym. Rocznie z powodu smogu w Polsce przedwcześnie umiera około 40 tys. osób, a według niektórych szacunków nawet ponad 50 tysięcy. HEAL Polska zwraca uwagę, że – podobnie jak w przypadku zmian klimatu – na problem można spojrzeć przez pryzmat strat gospodarczych. Te okazują się wielomiliardowe – i to w skali roku.
L
Low Emission Zone (LEZ) – dosłownie “strefa niskiej emisji”, w Polsce znana pod hasłem Strefa Czystego Transportu (SCT) to wyznaczony obszar w mieście po którym mogą poruszać się tylko pojazdy spełniające określone normy Euro dla pojazdów spalinowych. Celem LEZ jest poprawa jakości powietrza na obszarach zurbanizowanych. Obecnie w Europie funkcjonuje już ponad 320 LEZ. Londyn może pochwalić się największą i najbardziej restrykcyjną na świecie (stan z 2023r), tzw. ULEZ – Ultra Low Emission Zone.
M
Miasta kontra “kopciuchy” – aż 256 lat w Łodzi, 129 w Chorzowie i „tylko” 36 w Bydgoszczy – tyle zajmie włodarzom wymiana najbardziej trujących kopciuchów w zasobie komunalnym, jeśli utrzyma się obecne tempo. Zapytaliśmy ponad 30 największych polskich miast o to, czy dają przykład swoim mieszkańcom i pozbywają się najgorszej jakości urządzeń z własnego zasobu.
N
Niska emisja – to zanieczyszczenia pyłów i szkodliwych gazów pojawiające się na wysokości do 40m. Jej głównym źródłem są domowe piece, kotły i kominki oraz emisje transportowe. Jest szczególnie groźna dla zdrowia ponieważ znajduje się na poziomie naszej codziennej aktywności (zwłaszcza zanieczyszczenia samochodowe)
Czytaj więcej o niskiej emisji
Normy emisji spalin (Normy Euro) – To standard określający ile szkodliwych tlenków azotu (oznaczanych również jako NOx) emituje dany pojazd do atmosfery. Normy Euro mają znaczenie również w związku z wprowadzanymi Strefami Czystego Transportu, w których poruszać się będą mogły pojazdy o określonych normach. Ile tlenków azotu emituje poszczególna norma Euro można znaleźć w artykule.
Normy jakości powietrza – Normy jakości powietrza to standardy informujące o dopuszczalnej ilości substancji szkodliwych w powietrzu, którą możemy przyjąć w określonym czasie, aby odbyło się to z minimalnym odbiciem na nasze zdrowie. Każdy kraj określa swoje normy, które dzielą się na poziom dopuszczalny, docelowy i cel długoterminowy. Obecnie pod kątem ochrony zdrowia ocenie podlega 12 substancji: dwutlenek siarki (SO2), dwutlenek azotu (NO2), tlenek węgla (CO), benzen (C6H6), ozon (O3), pył drobny PM10 (o średnicy do 10µm), pył drobny PM2,5 (o średnicy do 2,5 µm), metale ciężkie: ołów (Pb), arsen (As), nikiel (Ni), kadm (Cd) oznaczane w pyle PM10 oraz benzo(a)piren oznaczany w pyle PM10. Normy istnieją również dla roślin: dwutlenek siarki (SO2), tlenki azotu (NOx) i ozon (O3).
W Polsce oficjalny monitoring jakości powietrza prowadzi GIOŚ (Generalny Inspektorat Ochrony Środowiska). Od 2030r. w naszym kraju mają obowiązywać nowe normy jakości powietrza.
Czytaj więcej o normach jakości powietrza
Normy jakości węgla – Jakość węgla który spalamy w celu ogrzania naszych domów może znacznie się różnić. Słaba jakość powoduje, mniejszą kaloryczność, przez co musimy spalać węgla więcej, tym samym powodując więcej emisji do powietrza.
4 listopada 2024 weszło w życie rozporządzenie Ministra Przemysłu oraz Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie wymagań jakościowych dla paliw stałych. To dobra wiadomość dla jakości powietrza w Polsce. Nowe normy zmniejszają zawartość siarki czy wilgoci w paliwach stałych, takich jak węgiel czy drewno. Kolejne zmiany będą wprowadzone w 2025 r. i 2027 r., kiedy to stopniowo będą zmniejszane dopuszczalne zawartości popiołu, siarki czy wilgoci. Dzięki temu jakość węgla trafiającego do gospodarstw domowych będzie stopniowo się poprawiać. Główne wnioski z treści rozporządzenia:
- kostka, orzech – parametry będą stopniowo zaostrzane – popiół z 12% na 10%, siarka z 1,7% na 1,2%, wilgoć z 20% na 15%. Co ważne: po 30.06.2031 r. kostka nie będzie już w sprzedaży a orzech jedynie w wersji znacznie lepszej jakościowo, czyli jako paliwo kwalifikowane do kotłów ekodesign (popiół 7%, siarka 0,8%, wilgoć 11%, w opałowa 25)
- groszek – tak jak powyżej, parametry stopniowo zaostrzane: popiół z 14% na 10%, siarka z 1,7% do 1,2%, wilgoć z 20% na 15%. I znów po 30.06.2031 dostępna w sprzedaży tylko wersja dla kotłów ecodesign: (popiół 7%, siarka 0,8%, wilgoć 11%, w opałowa 25)
- całkowity koniec sprzedaży miału – 30.06.2029 r.
- całkowity koniec sprzedaży paliw termicznie przekształconych z węgla brunatnego – 30.06.2027 r.
Czytaj więcej o normach jakości węgla
O
Ołów (Pb) – to pierwiastek który ma zdolność kumulowania się w kościach, zębach, włosach i paznokciach, gdzie nie ulega już rozkładowi. Do długofalowych skutków narażenia na ołów należą uszkodzenia układu nerwowego, schorzenia układu krążenia, m.in. nadciśnienie i uszkodzenia naczyń krwionośnych, obniżona odporność, podwyższone ryzyko rozwoju nowotworów, obniżona płodność. Skrajnym przypadkiem jest ołowica.
Czytaj więcej o zanieczyszczeniach ołowiem
P
Paliwa stałe – Do paliw stałych zaliczamy drewno i zrębki, pellet, węgiel kamienny, miał i węgiel groszek. W wyniku spalania paliw stałych w nieefektywnych pozaklasowych kotłach grzewczych do atmosfery dostaje się duża ilość substancji szkodliwych, do których m.in. zaliczamy: tlenki węgla, siarki, azotu, a także cząstki stałe (w tym szczególnie niebezpieczne PM10 i PM2,5).
Pellet – To biomasa drzewna, przedstawiana jako odnawialne i “zielone” źródło energii. Choć jej spalanie powoduje emisję CO2 na poziomie zbliżonym do węgla, przez lata pellet był promowany jako ekologiczna i ekonomiczna alternatywa dla węgla. Rzeczywistość wygląda inaczej – zarówno pod względem wpływu na domowy budżet, jak i zdrowie oraz środowisko.
Polski Alarm Smogowy (PAS) – inicjatywa zrzeszająca ruchy obywatelskie walczące ze złą jakością powietrza w Polsce. Celem PAS jest doprowadzenie jakości powietrza do stanu niezagrażającego zdrowiu i życiu osób mieszkających w naszym kraju. Organizacja stale monitoruje krajowe i lokalne działania na rzecz czystego powietrza, rekomenduje rozwiązania prawne i kontroluje przestrzeganie obowiązujących przepisów. PAS koordynuje działania ponad 50 lokalnych alarmów smogowych, które działają na mniejszych obszarach w całym kraju.
Czytaj więcej o działaniach Polskiego Alarmu Smogowego.
Program Ciepłe mieszkanie – to jeden z głównych rządowych programów dotacyjnych dedykowany właścicielom mieszkań w budynkach wielorodzinnych, najemców mieszkań komunalnych i wspólnot lokali mieszkalnych, finansowujący wymianę kopciuchów i poprawę efektywności energetycznej. Nabór wniosków dla gmin zakończył się 31.01.2024 r. Nabory dla beneficjentów końcowych określają indywidualnie gminy w ogłoszeniach zamieszczanych na swoich stronach internetowych.
Program Czyste Powietrze – Jeden z programow dofinansowujących termomodernizację oraz wymianę źródła ciepła w gospodarstwach domowych. Dofinansowanie obejmuje m.in. wymianę “kopciucha”, wymianę okien i drzwi, ocieplenie budynku, zakup pomp ciepła czy montaż paneli PV. Program adresowany do właścicieli/współwłaścicieli domów jednorodzinnych lub lokali mieszkalnych z wyodrębnioną księgą wieczystą. Obejmuje 3 formy dofinansowania:dotację, dotację z pre-finansowaniem i pożyczkę, a obsługiwany jest przez wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej (wfośigw).
Program Moja Elektrownia Wiatrowa – to jeden z rządowych programów dotacyjnych skierowany do osób fizycznych – właścicieli budynków lub lokali mieszkalnych, obejmujący zakup i montaż przydomowej siłowni wiatrowej oraz ewentualnie także magazynu energii elektrycznej. Celem programu jest rozwój energetyki prosumenckiej w obszarze mikroelektrowni wiatrowych. Nabór wniosków odbywa się w trybie ciągłym od 17.06.2024 r. do 31.12.2028 r. lub do wyczerpania dedykowanej puli środków. Pierwszy, nabór potrwa od 17.06.2024 r. do 16.06.2025 r.
Pył zawieszony PM 10 – PM 10 to pył zawieszony o średnicy do 10 μm, który stanowi składnik smogu. Badania wykazują, że długotrwałe narażenie na PM 10 zwiększa ryzyko rozwoju chorób układu oddechowego, takich jak astma i przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP). Cząsteczki PM 10 mogą również przyczyniać się do rozwoju chorób sercowo-naczyniowych i nowotworów. Główne źródła PM 10 to spalanie paliw stałych w piecach i kotłach domowych, transport oraz przemysł. Podwyższone stężenia PM 10 w powietrzu notowane są w sezonie grzewczym.
Czytaj więcej o PM 10.
Pył zawieszony PM 2.5 – PM 2.5 to frakcja pyłu zawieszonego złożona z cząstek, których średnica nie przekracza 2,5 μm. Ze względu na swoje rozmiary zanieczyszczenia PM 2.5 łatwo przenikają do krwiobiegu, zwiększając ryzyko rozwoju poważnych chorób, takich jak choroby serca, udary mózgu i nowotwory. Narażenie na cząstki PM 2.5 może prowadzić do osłabienia funkcji płuc i nasilenia objawów astmy. Główne źródła PM 2.5 to niska emisja (spalanie paliw stałych w piecach domowych), transport i przemysł. Nawet niskie stężenia PM 2.5 mogą mieć długofalowy wpływ na zdrowie.
Czytaj więcej o PM 2.5
Pył zawieszony PM 1 – PM 1 to najmniejsza frakcja zanieczyszczeń powietrza, określana również jako nanocząsteczki. W skład PM 1 wchodząc cząstki o średnicy nie większej niż 1 μm. Ze względu na swoje niewielkie rozmiary są one szczególnie niebezpieczne dla zdrowia, ponieważ mogą z łatwością przenikać do krwiobiegu i poszczególnych organów ludzkiego ciała. Narażenie na PM 1 może prowadzić do wielu poważnych problemów zdrowotnych, takich jak choroby układu sercowo-naczyniowego, nowotwory czy choroby neurodegeneracyjne. Nanocząsteczki są emitowane głównie przez domowe piece, silniki spalinowe i zakłady przemysłowe. Są one trudne do monitorowania. Szacuje się, że ich udział w pyłach PM 2.5 wynosi ok. 75 proc.
Czytaj więcej o PM 1
S
SCT (Strefy Czystego Transportu)
Strefa Czystego Transportu (SCT) to obszar miasta, po którym mogą poruszać się pojazdy spełniające określone normy emisji spalin, czyli normy Euro. Głównym celem SCT jest poprawienie jakości powietrza poprzez obniżenie emisji pochodzących z transportu – pyłów i tlenków azotu. Obecnie w Europie funkcjonuje już ponad 320 Stref Czystego Transportu, do roku 2030 powstanie ich ponad 500. W Polsce pierwsza Strefa Czystego Transportu zaczęła funkcjonować w Warszawie w 2024r.
Czytaj więcej o Strefach Czystego Transportu
Smog – termin smog to połączenie angielskich słów smoke (dym) i fog (mgła). Smog jest nienaturalnym i niebezpiecznym zjawiskiem, podczas którego występuje połączenie znacznego zanieczyszczenia powietrza i niekorzystnych warunków atmosferycznych, które sprzyjają kumulacji zanieczyszczeń. Smog wpływa niekorzystnie na układ nerwowy, oddechowy i krwionośny. Wpływa też negatywnie na rozwój płodu, a więc jesteśmy na niego narażeni jeszcze przed urodzeniem. Szczególnie niebezpieczny jest dla dzieci, osób starszych, kobiet w ciąży i osób przewlekle chorych na choroby układu oddechowego i krwionośnego. Z powodu zanieczyszczeń powietrza każdego roku przedwcześnie umiera ok. 40 tys. Polek i Polaków.
Zobacz więcej o smogu i jego źródłach.
Smog transportowy – Zanieczyszczenia które są wynikiem emisji ze spalania paliw samochodowych, w szczególności starych diesli. Szczególnie niebezpieczny, gdyż znajduje się na wysokości na której się poruszamy, narażając się na ekspozycję nadmiernego stężenia NO2, którego efektem są schorzenia takie jak: astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc, choroby układu sercowo-naczyniowego oraz nowotwory, zaburzenia neurologiczne, nasilenie ADHD…
Czytaj więcej o smogu z transportu
Śmiretelność a smog- wg raportu State of Global Air 2024 w samym 2021 roku zanieczyszczone powietrze było przyczyną 8,1 mln przedwczesnych zgonów na całym świecie. Polska pozostaje w czołówce najbardziej zanieczyszczonych państw UE- w naszym kraju rocznie przedwcześnie umiera z tego powodu około 40 tys. osób. Plasujemy się na równi z krajami takimi jak Indie, czy Rosja. Globalnie sytuacja z jakością powietrza się jednak poprawia. Tu przodownikiem poprawy są Chiny.
T
Tlenek węgla (CO), czad – to bezbarwny i bezwonny gaz, powstający w wyniku niepełnego spalania paliw kopalnych, takich jak węgiel, benzyna czy gaz ziemny. Złą sławę zyskał jako sprawca zatruć i zgonów w gospodarstwach domowych, jednak stanowi również zagrożenie jako zanieczyszczenie powietrza. Emisje tlenku węgla do atmosfery przyczyniają się do powstawania smogu i mają negatywny wpływ na zdrowie, prowadząc do problemów z oddychaniem oraz chorób sercowo-naczyniowych.
Czytaj więcej o tlenku węgla.
Tlenki Azotu (NOx)
Tlenki azotu należą do najgroźniejszych związków zanieczyszczających atmosferę. Są kilkakrotnie bardziej szkodliwe od dwutlenku siarki i niemal dziesięciokrotnie bardziej od tlenku węgla. Z punktu widzenia powstawania smogu znaczenie mają tlenek azotu (NO) i dwutlenek azotu (NO2). Jednym z głównych źródeł ich emisji tlenków azotu w Polsce jest transport drogowy. Wg raportu KOBIZE, w 2022 r odpowiadał on za 33% emisji NOx.
Czytaj więcej o tlenkach azotu
U
Uchwały antysmogowe – regulacje prawne, uchwalane przez sejmiki wojewódzkie w celu poprawy jakości powietrza w regionie. Nakładają na mieszkańców obowiązek wymiany najbardziej trujących źródeł ciepła w określonym czasie – tzw. okresie przejściowym (zazwyczaj kilka lat). 14 z 16 polskich województw przyjęło takie przepisy.
Czytaj więcej o uchwałach antysmogowych w Polsce.
Udar a smog –smog zwiększa ryzyko udaru niedokrwiennego mózgu. Do tej pory badania dotyczące identyfikacji udaru mózgu dotyczyły wpływu długotrwałego zanieczyszczenia powietrza. Okazało się jednak, że krótkotrwałe występowanie smogu czy unoszenie się pyłów mogą mieć szkodliwy wpływ na wystąpienie tej choroby. Nawet wtedy, gdy zanieczyszczenia są obecne około 5 dni.
Układ krążenia a smog – pyłowe i gazowe zanieczyszczenia powietrza tworzące smog szkodzą układowi krążenia, również osób młodych i zdrowych – potwierdzają polskie badania. To zwiększa ryzyko rozwoju miażdżycy naczyń i choroby wieńcowej serca oraz powoduje wzrost liczby zawałów i udarów.
W
Węglowodory aromatyczne – grupa związków chemicznych zawierających przynajmniej jeden pierścień benzenowy. Stanowią zanieczyszczenie powietrza, którego źródłem są procesy przemysłowe, emisje spalin i spalanie paliw w starych, niesprawnych piecach.
Czytaj więcej o węglowodorach aromatycznych.
WHO (World Health Organisation)
W Polsce znana jako Światowa Organizacja Zdrowia to jedna z organizacji ONZ, z siedzibą w Genewie, która odpowiada za zdrowie publiczne. Głównymi jej zadaniami są zapobieganie i monitorowanie epidemii i chorób zakaźnych na świecie oraz wspieranie i sponsorowanie prewencji tych chorób (np. przez rozwój szczepionek i leków). Na łamach SmogLab WHO pojawia się najczęściej pod kątem norm jakości powietrza, w której proponowane standardy są rekomendowanymi dla naszego kraju.
Z
Zdrowie a smog – smog to koktajl złożony z wielu elementów. O ich szkodliwości decyduje nie tylko skład chemiczny, ale również rozmiary. Czym różnią się od siebie pyły PM 10, PM 2.5 i PM 1 oraz jak wpływają na nasze zdrowie można przeczytać w artykule.
