Smogowe ABC

B

Benzo(a)piren (BaP) – rakotwórcza, toksyczna i mutagenna substancja. Badania naukowe potwierdzają wpływ benzopirenów w szczególności na rozwój raka płuc. Szkodliwe są nawet przy niskich, lecz przewlekłych stężeniach. Krótka ekspozycja na benzopireny może powodować zmęczenie, ból głowy, nerwowość, depresję, spłycenie oddechu czy obniżenie odporności. Długofalowo prowadzi do różnych rodzajów nowotworów. Przeważającym źródłem benzopirenów są domowe piece i kotły węglowe, w szczególności te pozaklasowe lub niespełniające standardów emisyjnych oraz spaliny samochodowe.
Czytaj więcej o benzo(a)pirenie.

C

Czyste Powietrze – rządowy program, w którym można otrzymać dofinansowanie kompleksowej termomodernizacji budynku i wymiany starego źródła ciepła. Posiada trzy poziomy dofinansowania: najwyższy, podwyższony i podstawowy. Maksymalna dotacja wynosi 135 tys. zł. Do 28 listopada 2024 roku wnioski w programie złożyło 1,03 mln osób, na łączną kwotę 38 miliardów złotych. Program został zawieszony w listopadzie 2024 roku i ma wrócić 31 marca 2025 roku w nowej odsłonie.
Czytaj więcej o Programie “Czyste Powietrze”.

P

Polski Alarm Smogowy (PAS) – inicjatywa zrzeszająca ruchy obywatelskie walczące ze złą jakością powietrza w Polsce. Celem PAS jest doprowadzenie jakości powietrza do stanu niezagrażającego zdrowiu i życiu osób mieszkających w naszym kraju. Organizacja stale monitoruje krajowe i lokalne działania na rzecz czystego powietrza, rekomenduje rozwiązania prawne i kontroluje przestrzeganie obowiązujących przepisów. PAS koordynuje działania ponad 50 lokalnych alarmów smogowych, które działają na mniejszych obszarach w całym kraju.
Czytaj więcej o działaniach Polskiego Alarmu Smogowego.

Pył zawieszony PM 10 – PM 10 to pył zawieszony o średnicy do 10 μm, który stanowi składnik smogu. Badania wykazują, że długotrwałe narażenie na PM 10 zwiększa ryzyko rozwoju chorób układu oddechowego, takich jak astma i przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP). Cząsteczki PM 10 mogą również przyczyniać się do rozwoju chorób sercowo-naczyniowych i nowotworów. Główne źródła PM 10 to spalanie paliw stałych w piecach i kotłach domowych, transport oraz przemysł. Podwyższone stężenia PM 10 w powietrzu notowane są w sezonie grzewczym.
Czytaj więcej o PM 10.

Pył zawieszony PM 2.5 – PM 2.5 to frakcja pyłu zawieszonego złożona z cząstek, których średnica nie przekracza 2,5 μm. Ze względu na swoje rozmiary zanieczyszczenia PM 2.5 łatwo przenikają do krwiobiegu, zwiększając ryzyko rozwoju poważnych chorób, takich jak choroby serca, udary mózgu i nowotwory. Narażenie na cząstki PM 2.5 może prowadzić do osłabienia funkcji płuc i nasilenia objawów astmy. Główne źródła PM 2.5 to niska emisja (spalanie paliw stałych w piecach domowych), transport i przemysł. Nawet niskie stężenia PM 2.5 mogą mieć długofalowy wpływ na zdrowie.
Czytaj więcej o PM 2.5

Pył zawieszony PM 1 – PM 1 to najmniejsza frakcja zanieczyszczeń powietrza, określana również jako nanocząsteczki. W skład PM 1 wchodząc cząstki o średnicy nie większej niż 1 μm. Ze względu na swoje niewielkie rozmiary są one szczególnie niebezpieczne dla zdrowia, ponieważ mogą z łatwością przenikać do krwiobiegu i poszczególnych organów ludzkiego ciała. Narażenie na PM 1 może prowadzić do wielu poważnych problemów zdrowotnych, takich jak choroby układu sercowo-naczyniowego, nowotwory czy choroby neurodegeneracyjne. Nanocząsteczki są emitowane głównie przez domowe piece, silniki spalinowe i zakłady przemysłowe. Są one trudne do monitorowania. Szacuje się, że ich udział w pyłach PM 2.5 wynosi ok. 75 proc.
Czytaj więcej o PM 1

S

Smog – termin smog to połączenie angielskich słów smoke (dym) i fog (mgła). Smog jest nienaturalnym i niebezpiecznym zjawiskiem, podczas którego występuje połączenie znacznego zanieczyszczenia powietrza i niekorzystnych warunków atmosferycznych, które sprzyjają kumulacji zanieczyszczeń. Smog wpływa niekorzystnie na układ nerwowy, oddechowy i krwionośny. Wpływa też negatywnie na rozwój płodu, a więc jesteśmy na niego narażeni jeszcze przed urodzeniem. Szczególnie niebezpieczny jest dla dzieci, osób starszych, kobiet w ciąży i osób przewlekle chorych na choroby układu oddechowego i krwionośnego. Z powodu zanieczyszczeń powietrza każdego roku przedwcześnie umiera ok. 40 tys. Polek i Polaków.
Zobacz więcej o smogu i jego źródłach.

T

Tlenek węgla (CO), czad – to bezbarwny i bezwonny gaz, powstający w wyniku niepełnego spalania paliw kopalnych, takich jak węgiel, benzyna czy gaz ziemny. Złą sławę zyskał jako sprawca zatruć i zgonów w gospodarstwach domowych, jednak stanowi również zagrożenie jako zanieczyszczenie powietrza. Emisje tlenku węgla do atmosfery przyczyniają się do powstawania smogu i mają negatywny wpływ na zdrowie, prowadząc do problemów z oddychaniem oraz chorób sercowo-naczyniowych.
Czytaj więcej o tlenku węgla.

U

Uchwały antysmogowe – regulacje prawne, uchwalane przez sejmiki wojewódzkie w celu poprawy jakości powietrza w regionie. Nakładają na mieszkańców obowiązek wymiany najbardziej trujących źródeł ciepła w określonym czasie – tzw. okresie przejściowym (zazwyczaj kilka lat). 14 z 16 polskich województw przyjęło takie przepisy.
Czytaj więcej o uchwałach antysmogowych w Polsce.

W

Węglowodory aromatyczne – grupa związków chemicznych zawierających przynajmniej jeden pierścień benzenowy. Stanowią zanieczyszczenie powietrza, którego źródłem są procesy przemysłowe, emisje spalin i spalanie paliw w starych, niesprawnych piecach.
Czytaj więcej o węglowodorach aromatycznych.